Twee kanten, Oekraïne en Rusland, die met huurlingen- en vrijwilligerslegers elkaar bevechten, we hebben het in Europa zo nog nooit eerder gezien. Is het een burgeroorlog? Is het oorlog? Politicoloog Jevgeni Magda wilde het zijn landgenoten uitleggen en schreef het boek Hybride oorlog, overleven en overwinnen.
Magda's definitie van een hybride oorlog: een conflict waarbij de ene staat controle probeert te krijgen over de andere, zonder dat het slachtoffer überhaupt merkt dat zijn soevereiniteit en andere staatsattributen worden vernietigd. En zonder dat de vijand (lees: Rusland) de oorlog verklaart volgens de geldende internationale regels.
Magda zegt dat het bij een hybride oorlog verder gaat dan het beheersen van territoria. Belangrijker is het controleren van de geest van mensen door politieke, economische en informatiedruk. 'Het krijgsbestanddeel is ondergeschikt', aldus de politicoloog. 'De gasoorlogen tussen Rusland en Oekraïne in 2006 en 2009 (waardoor ook delen van Europa zonder gas kwamen te zitten, red.), waren niet alleen een commercieel geschil. Moskou heeft toen al Oekraïne ten aanzien van Europa doelbewust als een onbetrouwbare partner willen afschilderen.'
Magda geeft een ander voorbeeld: in april werd op klaarlichte dag in Kiev een pro-Russische parlementariër en de volgende dag een pro-Russische journalist vermoord. Uitgerekend tijdens de ‘call in’ met de Russische president Poetin, die live op tv zijn commentaar kon geven. 'Toeval? Ik sluit niet uit dat de Russische geheime dienst achter de moorden zat. Rusland zal Oekraïense ultranationalisten altijd de schuld geven. Want de interpretatie van de moorden maakt deel uit van de hybride oorlog.' Magda zegt dat het slachtoffer van dit soort oorlogsvoering, in dit geval Oekraïne, zich van deze tactiek bewust moet worden om 'te veranderen en te overwinnen'. 'De Russische propagandamachine is sterker dan de Oekraïense en gevaarlijker dan de Russische tanks in de Donbass.'
Zakkenroller
Het grootste gevaar van de hybride oorlog is volgens Magda dat de burgers haar niet zien, herkennen, voelen en begrijpen. 'Rusland creëert in deze oorlog een heel nieuwe informatierealiteit. Ze doet denken aan een zakkenroller, die niemand wil verwonden of doden bij het stelen van een portemonnee. Daarom verdraait Rusland voortdurend de feiten, waardoor het niet duidelijk is of het nou oorlog voert of niet. Evenmin is helder wie nou de slachtoffers zijn in die oorlog. Er is een versluierende strijd gaande om het bewustzijn van de Oekraïners.’
Dat Oekraïne verandering behoeft, daarvan is ook Magda wel overtuigd. Volgens hem heeft de post-Sovjetperiode het land bij uitstek kwetsbaar gemaakt voor een hybride oorlog. 'President Janoekovitsj heeft Oekraïne met een aan criminaliteit grenzende passiviteit verwaarloosd. Dat heeft ons het imago verschaft van een land dat geen kans mist een kans te missen’, zegt hij schuldbewust.
Oekraïne heeft het imago van een land dat geen kans mist een kans te missen
Hervormingen
En dus is er werk aan de winkel, Oekraïne kan het zich niet langer veroorloven hervormingen uit te stellen, wil het niet volledig ten prooi vallen aan Rusland. 'Hervorming is nu voor Oekraïne synoniem aan overleving. Het alternatief is een compleet afhankelijke staat te worden, en de opvatting van onze ‘Russische vrienden’ waarheid te laten worden: dat Oekraïne een misbaksel is. Het land kan alleen overleven als het een effectieve strijd gaat voeren tegen corruptie, als het een stevige middenklasse weet op te bouwen en er iets van een nationale idee ontstaat.’
