Sergej Tkatsjenko begint het interview met een grap: 'Mensen hier in de Donbass willen via een referendum zich uitspreken over aansluiting bij Rusland. Maar als die inlijving plaatsvindt, mogen ze nooit meer een volksraadpleging uitschrijven.'
De directeur van het Kiezerscomité Oekraïne (KCOe), afdeling Donetsk, wil er maar mee aangeven dat mensen in het oosten van Oekraïne nog te veel in Sovjettijden leven en niet genoeg zelfstandig nadenken. En zeker in deze roerige tijden is dat verontrustend.
Tkatsjenko's burgerrechtenorganisatie probeert daar verandering in te brengen, onder meer via gezamenlijke bijeenkomsten van Oekraïens- en Russischtaligen in alle landsdelen. Maar ook met een bulletin dat de bewoners van Donetsk en omgeving informeert over wat er werkelijk aan de hand is in de voormalige Sovjetstaat. 'Zodat ze zelf de gebeurtenissen analyseren en niet zomaar toegeven aan een oproep ergens de zaak kort en klein te slaan', aldus Tkatsjenko.
'En nee, niet iedereen daar even blij mee', verzucht hij. 'We krijgen veel boze telefoontjes en worden uitgemaakt voor verraders.'
Denkpatronen
Het toont volgens Tkatsjenko aan hoezeer mensen in de regio vastgeroest zijn in hun denkpatronen, die voor een groot deel zouden zijn gecreëerd door Russische media. Totdat de Oekraïense regering onlangs besloot alle Russische tv-kanalen uit de lucht te halen, keken veel Oost-Oekraïners naar niets anders.
De verwarring onder Oost-Oekraïners is enorm, merkt Tkatsjenko. 'Ze hebben Russen altijd als een broedervolk gezien, tot nu toe zat dat besef heel diep. Vrienden en familie wonen aan de andere kant van de grens. Maar mensen hier beseften nooit dat persoonlijke verhoudingen niet overeen komen met staatsverhoudingen. Daarin kan vriendschap onmogelijk bestaan, er zijn uitsluitend belangen. En Rusland toont die belangen, gebaseerd op imperialistische verlangens, nu heel sterk.'
Tussen staten kan onmogelijk vriendschap bestaan, er zijn uitsluitend belangen
Anderzijds heeft de Oekraïense staat nooit voldoende beseft wat haar eigen binnen- en buitenlandse belangen waren, stelt Tkatsjenko ook Kiev verantwoordelijk voor de ontstane situatie. 'Maar omdat er nooit een werkelijke oorlogsdreiging bestond vanuit Rusland, konden de Oekraïners zich gewoon niet voorstellen dat Moskou uiteindelijk de Krim afpakken. Dat besef begint in Oost-Oekraïne nu langzaam door te dringen.'
Eén doel
KCOe werkt met Russische mensenrechtenclubs als het Helsinki Comité en Memorial en krijgt donaties van onder meer de Soros Stichting (voor democratisering) en de Europese Unie. Voor de organisatie staat maar één doel voorop: Oekraïne als eenheidsstaat behouden. Daarvoor doet de KCOe een beroep op alle politieke partijen in het land, van de Partij van de regio’s in het oosten (de club van ex-president Janoekovitsj) tot de extreemrechtse Svoboda in het westen van Oekraïne.
We mogen niet accepteren dat een gewapende minderheid haar wil oplegt
Maar is de eenheid van Oekraïne nog wel haalbaar in het huidige conflict? En zou een opsplitsing van Oekraïne misschien zelfs niet veel problemen oplossen? 'Nee', zegt Tkatsjenko beslist. 'Het zou slechts het begin zijn van nog grotere problemen. Als Rusland ook Oost-Oekraïne annexeert, is het hek van de dam. Dan werkt geen enkel internationaal verdrag meer. Bovendien: meer dan zestig procent van deze regio wil helemaal niet bij Rusland horen. We mogen niet accepteren dat een gewapende minderheid de vreedzame meerderheid haar wil oplegt.'
