Een conflict tussen indianen en sojaboeren dat deze week in het zuidwesten van Brazilië op escaleren stond lijkt – voorlopig – met een sisser af te lopen.
Vorige week donderdag kwam bij een poging van de politie om een door honderden Terena-indianen bezette sojaplantage in de deelstaat Mato Grosso do Sul te ontruimen een van de leiders van de Terena om het leven. Dinsdagavond werd een tweede indiaan zwaargewond in het ziekenhuis opgenomen nadat hij door een kogel was geraakt.
Om verder bloedvergieten te voorkomen werd gisteravond de geplande ontruiming van de plantage op het laatste moment afgeblazen. Eerder op de dag stuurde de Braziliaanse regering nog het leger naar de regio om de politie bij de ontruiming te ondersteunen.
Bureaucratisch gesteggel
De door de indianen bezette plantage maakt deel uit van een gebied zo groot als de provincie Zeeland dat de Terena officieel al dertien jaar geleden als reservaat toegewezen kregen, maar dat door bureaucratisch gesteggel in de praktijk nog altijd niet aan hen overgedragen is.
Het is een patroon dat zich door het hele land herhaalt. Met het van kracht worden van de huidige grondwet, in 1988, kreeg elke indianenstam recht op een eigen reservaat, maar vandaag, vijfentwintig jaar later, zijn pas van amper de helft van de beloofde reservaten de grenzen officieel vastgesteld. Het geduld van de inheemse bevolking raakt op en menige indianenstam nam, soms met geweld, alvast een voorschot op het door de staat beloofde land.
Geen steun van de regering-Rousseff
Op steun van de linkse regering van president Dilma Rousseff hoeft de inheemse bevolking niet meer te rekenen. Een kleine maand geleden werd Rousseff tijdens een bezoek aan Mato Grosso do Sul door een menigte sojaboeren uitgejouwd. Rousseff begreep in eerste instantie niet waarom, maar navraag wees uit dat de boeren woest waren dat land dat al generaties in hun bezit was door de staat aan de inheemse bevolking zou worden toegewezen. Onmiddellijk gaf Rousseff, die volgend jaar een tweede ambtstermijn in de wacht hoopt te slepen, opdracht de demarcatie van nieuwe reservaten voorlopig in de ijskast te zetten.
Beruchte stuwdam
Ook in het Amazonegebied stonden deze week de verhoudingen tussen de inheemse bevolking en de staat op scherp. Indianen van de Munduruku-stam bezetten daar vorige week het bouwterrein van de beruchte Belo Montestuwdam en dreigden de boel in lichterlaaie te zetten. Eenheden van de politie stonden klaar om de indianen van het bouwterrein te verdrijven.
>>> Indianen uit Belo Monte in Brasília, gisteren. Beeld: Agência Brasil >>>
Gisteren ging de druk in Belo Monte echter even van de ketel, toen de indianen op uitnodiging van de secretaris-generaal van president Rousseff, Gilberto Carvalho, in twee transportvliegtuigen van de Braziliaanse luchtmacht naar Brasília afreisden om de kwestie daar met hem te bespreken. De indianen hielden voet bij stuk: ze eisen de stopzetting van de bouw van de Belo Montestuwdam, die hun leefgebied onder water zal zetten.
Angst voor escalatie
Na de dood van de Terena-leider vorige week was de angst voor escalatie van de conflicten tussen indianen en landeigenaren, waarin jaarlijks in het hele land tussen de veertig en zestig slachtoffers vallen, groot.
Gewelddadige onlusten kan Brazilië op dit moment absoluut niet gebruiken: over minder dan twee weken begint immers de FIFA Confederations Cup, de generale repetitie voor het WK van volgend jaar. Met een legioen aan buitenlandse verslaggevers in het land kan de regering-Rousseff bloedvergieten missen als kiespijn.
Door de ontruiming van de door de Terena bezette plantage in Mato Grosso do Sul af te blazen en door de indianen die het bouwterrein van de Belo Montestuwdam bezet hielden op een vliegreisje naar Brasília te trakteren heeft de regering de druk weliswaar even van de ketel gehaald, maar de problemen die aan de conflicten ten grondslag liggen blijven verre van opgelost.
Meer lezen over Braziliaanse indianen?
Eerder schreef ik over de Tupinambá-de-Olivença, een indianenstam uit het zuiden van de deelstaat Bahia, wiens situatie met die van de Terena in Mato Grosso do Sul te vergelijken is. Ook schreef ik voor DNP over inheems intellectueel eigendom: 'Van wie is de kennis van de indianen eigenlijk?'
