“Je hebt het geflikt, Michelle.”
Met die woorden sprak komiek en acteur Patton Oswalt zijn overleden vrouw in april 2018 toe op een Instagram-video. Michelle McNamara (46) was twee jaar eerder in haar slaap overleden, nadat ze vier jaar lang bijna dagelijks obsessief bezig was geweest met de jacht op Joseph James DeAngelo.
DeAngelo, een oud-politieman, wordt verdacht van dertien moorden en meer dan vijftig verkrachtingen, in tien verschillende counties, van Noord- tot Zuid-Californië. Die werden gepleegd in de zeventiger en tachtiger jaren, alvorens ze in een enorme cold case-map terechtkwamen. Onoplosbaar, zo leek het.
De serieverkrachter annex -moordenaar stond bekend onder de weinig zeggende afkortingen EAR/ONS. Dat stond voor East Area Rapist en Original Night Stalker. De politie was een jaar of zes geleden dan ook maar wat dankbaar toen Michelle McNamara hem in een eerste artikel de Golden State Killer had genoemd. Eindelijk een klinkende bijnaam, zoals Pogo, the Killer Clown (John Wayne Gacy), The Mad Butcher (Ed Gein), Son of Sam (David Berkowitz) of de Unabomber (Ted Kaczynski).
“Het klinkt misschien lullig”, had een detective haar toevertrouwd, “maar een seriemoordenaar kan maar beter een naam hebben die klinkt als een klok. Zoals de Zodiac Killer. Dat helpt om de zaak in leven te houden.”
Nadat DeAngelo door de politie in de kraag was gevat, kon er voor McNamara van de politie opeens geen bedankje meer af. Op de vraag of haar onlangs verschenen “I’ll be gone in the Dark: One Woman’s Obsessive Search fort he Golden State Killer” de politie had geholpen bij het oplossen van de zaak en het arresteren van DeAngelo, antwoordde sheriff Scott Jones: “Ik heb daar vandaag al tientallen vragen over gehad, maar nee. Door het boek bleven er weliswaar constant tips binnenstromen, maar niets in het boek heeft direct geleid tot deze aanhouding.”
Patton Oswalt, in Nederland waarschijnlijk het beste bekend als de wat sullige sidekick van Doug Heffernan, in de sitcom King of Queens, weet wel beter. “De politie heeft nog nooit een behulpzame schrijver of journalist de credits gegeven”, liet hij twee jaar geleden weten. “Maar daar was het Michelle ook helemaal niet om te doen. Het laatste wat zij wilde was dat ze zelf in de spotlight kwam te staan. Alles was zij wilde was de Golden State Killer achter de tralies zien, om zo de pijn van de slachtoffers wat te verzachten.”
•
Michelle McNamara raakte op veertienjarige leeftijd geobsedeerd door cold cases, nadat er een buurman van haar werd vermoord en de zaak onopgelost bleef. Toen de zaak van de Golden State Killer op haar pad kwam, raakte ze zo mogelijk nog obsessiever. “Vooral omdat de sleutel tot de oplossing zo voor het grijpen leek”, schreef ze.
Het klinkt misschien lullig, maar een seriemoordenaar kan maar beter een naam hebben die klinkt als een klok
Bijna vier jaar lang maakte ze in haar eentje jacht op de Californische serieverkrachter annex moordenaar. De ontknoping mocht ze echter niet meemaken. Terwijl ze op twee-derde van haar boek was, overleed ze ruim vier jaar geleden op 46-jarige jarige leeftijd in haar slaap, na een fatale combinatie van pijnstillers en slaapmiddelen. Patton Oswalt zorgde er samen met McNamara’s researcher en een journalist voor dat het boek eind februari 2018 toch nog kon verschijnen. Het bleek een instant succes: binnen luttele dagen stond de true crime thriller op nummer één op de bestseller list van de New York Times.
Logisch, want I’ll be Gone in the Dark is een boek dat je de haren te berge doet rijzen. De Golden State Killer was namelijk een sadist die nergens voor terugdeinsde. “Hij verkrachtte eens een vrouw op gruwelijke wijze, om een paar dagen later bij de buren toe te slaan. Gewoon, om de politie te tarten”, vertelde Oswalt in 2018 bij de presentatie van het boek.
•
De Golden State Killer liet niets aan het toeval over. Op het moment dat z’n slachtoffers van huis waren, ging hij op verkenning uit en trof hij z’n voorbereidingen. Zo schakelde hij de buitenverlichting alvast uit, haalde hij ramen van het slot, en werden eventuele wapens ontdaan van munitie. Touw werd alvast klaargelegd, zelfs tot onder de kussens van z’n aanstaande slachtoffers.
Waar ik vooral ziek van word is niet de politie, maar van al die mannen, die hun vrouwen niet kunnen verdedigen. Als hij bij mij zou inbreken, zou ik ‘m vermoorden, voor hij ook maar iets had kunnen uitrichten
De Golden State Killer had het vooral op stelletjes gemunt. Hij bond de man dan liggend vast op de grond, met het gezicht naar beneden. Daarna zette hij kopjes en schoteltjes op diens rug.
“Als ik er eentje hoor vallen, vermoord ik jullie allebei”, dreigde hij dan, waarop hij in de aanpalende kamer de vrouw verkrachtte. Vervolgens ging hij in het huis nog even op zoek naar juwelen of andere waardevolle spullen, waarna hij te voet of op de fiets in de nacht verdween.
Z’n daden misten hun weerslag niet in Sacramento. Op een goede dag werd er door verontruste buurtbewoners dan ook een grote bijeenkomst georganiseerd, waar de mensen in het bijzijn van de politie hun zorgen konden uiten.
Halverwege de bijeenkomst was er een uit de kluiten gewassen man opgestaan. “Waar ik vooral ziek van word is niet de politie, maar van al die mannen, die hun vrouwen niet kunnen verdedigen”, liet hij stoer weten. “Als hij bij mij zou inbreken, zou ik ‘m vermoorden, voor hij ook maar iets had kunnen uitrichten.”
Ongelooflijk maar waar: hij en z’n vrouw werden de volgende slachtoffers. De Golden State Killer was kennelijk ook doodleuk op de bijeenkomst aanwezig geweest.
McNamara sprak voor haar boek met verschillende minstens even geobsedeerde agenten, ging met psychologen aan het werk om patronen te ontdekken, en probeerde met behulp van het internet een leger aan mede-onderzoekers op te bouwen. Op basis daarvan wist ze bijna alles van de Golden State Killer. Van zijn slurpende ademhaling en zijn bloedgroep, tot aan zijn opvallend kleine geslachtsdeel.
Mislukt bij de politie is hét recept om uit te groeien tot een seriemoordenaar
Volgens officier van justitie Anne Marie Schubert, was de politie in Sacramento Joseph James DeAngelo pas een week voor zijn uiteindelijke aanhouding op het spoor gekomen. Ze liet weten dat een dna-spoor uiteindelijk naar de oud-politieman had geleid.
Mooi verhaal wel: rechercheurs die bezig waren met de zaak, besloten het dna van verschillende plaatsten delict aan te bieden op een publieke website, waar naartoe gewone stervelingen hun dna kunnen sturen om uit te vinden of er elders op de wereld nog wat onbekende familie van hen rondloopt. Op die manier kwam de politie al wat verre verwanten van de verdachten tegen. Door het toepassen van steeds meer criteria bleef uiteindelijk slechts één gegadigde – iemand met de juiste leeftijd en woonachtig in het juiste gebied – over. Zijn naam: Joseph James DeAngelo, oud-politieagent.
DeAngelo was in de jaren zeventig ontslagen bij de politie, nadat hij werd veroordeeld voor winkeldiefstal van ammoniak en een hamer. Saillant genoeg schrijft McNamara daarover in haar boek: “Oneervol ontslagen agenten kun je maar het beste een chip indoen. Mislukt bij de politie is namelijk hét recept om uit te groeien tot een seriemoordenaar.”
•
Nadat wat achtergelaten dna op een autoportier onomstotelijk wees naar Joseph DeAngelo, was de politie in Sacramento ervan overtuigd de juiste persoon te hebben, hoewel de Golden State Killer in 1986 plots was gestopt met moorden en verkrachten. En dat is ongebruikelijk voor seriemoordenaars. “Maar we hebben geen enkel aanknopingspunt om moorden na die datum aan hem toe te kunnen schrijven”, aldus sheriff Scott Jones. Wel had hij af en toe tijdens onbewaakte ogenblikken zijn slachtoffers nog wel eens opgebeld. ‘Remember me?’, had hij dan door de telefoon gevraagd. Z’n slachtoffers raakten daardoor nooit van hem verlost en bleven immer met angst zitten.
DeAngelo’s buren verklaarden niks aan hem te hebben kunnen ontdekken. Z’n gazonnetje lag er altijd perfect gemaaid bij, en z’n huisje stond ieder voorjaar weer netjes in de verf. Wel was hij erg op zichzelf, en gaf hij af en toe blijk een explosief humeur. En hij kon luid vloeken, aldus een buurman.
“Als ze de Golden State Killer écht te pakken hebben”, zo liet Patton Oswalt in 2018 op Twitter weten, “dan hoop ik dat ik hem op een gegeven moment mag bezoeken. Niet om op te scheppen of zo, maar om hem de vragen te stellen die Michelle beantwoord wilde zien in haar Letter to An Old Man, aan het einde van haar boek.”
En dat zijn voormalige vrouw niet de schouderklopjes krijgt die ze verdient? Oswalt: “Ach, iedere keer dat de sheriff het had over de Golden State Killer, gaf hij haar in feite toch de credits.”
•
Jane Carson-Sandler, die één van de eerste verkrachtingsslachtoffers was van de Golden State Killer, liet via Associated Press in 2018 weten in de zevende hemel te zijn. “Ik ben zo blij, helemaal extatisch”, zei ze, nadat haar was verteld dat DeAngelo was gepakt. “Ik zit echt in een emotionele achtbaan. Het voelt alsof ik middenin een droom zit, en dat ik straks wakker word en dat het dan niet waar blijkt te zijn. Het is heerlijk om dit af te kunnen sluiten, en hij in de gevangenis zit.”
Deze week was Carson-Sandler één van de slachtoffer die voor de rechtbank DeAngelo oog-in-oog mocht confronteren met zijn daden. In oktober van 1976 was ze thuis met haar driejarige zoontje toen DeAngelo, gewapend met een mes, bij haar inbrak. Hij bond haar vast, deed haar een blinddoek voor, en stopte iets in haar mond, zodat ze niet kon schreeuwen. Ze deed hetzelfde bij haar zoontje.
Wat een verachtelijk stukje mens ben je!
‘Toen dreigde je ons keer op keer te vermoorden’, zei ze afgelopen dinsdag tegen DeAngelo. ‘Onze angst werd alleen maar erger toen je lakens en kleren kapot ging scheuren. Wat ging je met die repen stof doen? Ons wurgen, misschien? Ik was zo ongelooflijk bang. Niet eens om verkracht te worden, want ik was volledig gefocust op waar je mijn zoontje had heengebracht nadat je hem uit z’n bedje had gehaald, en wat je met hem ging doen.’
Carson-Sandler was nog ‘lief’ voor DeAngelo. Gay Hardwick, een ander slachtoffer, werd op 18 maart 1978 in het bijzijn van haar tegenwoordige man meermalen bruut verkracht door DeAngelo, en liet deze week al haar boosheid, verdriet en frustratie de vrije loop. ‘Ik wil er niet aan denken dat ik dezelfde zuurstof adem en dezelfde luchten zie als jij’, sprak ze. Alles wat DeAngelo, getooid met een mondmasker, deed bij het horen van haar woorden, was wezenloos voor zich uit staren.
Hardwick voegde de rechter ook nog toe dat er ervan overtuigd was dat DeAngelo zich zwakker voordeed dan hij was, opdat hij zijn oude dag niet zou slijten als gevangene in een koude cel, maar meer als patiënt. ‘Zorg alsjeblieft dat ie z’n laatste dagen slijt tussen de koude muren van Pelican Bay, zo ver weg als mogelijk’, verzocht ze de rechtbank.
Daar was Dolly Kreis het mee eens. Zij deed het woord namens haar dochter Debbie Strauss, die in 2016 was overleden. ‘Wat een verachtelijk stukje mens ben je’, beet ze DeAngelo toe.
Ook aanwezig in de rechtszaal, zonder overigens het woord te mogen doen, was Bonnie Ueltzen. Ueltzen was, als negentienjarige, ooit kortstondig verloofd geweest met DeAngelo. De twee waren college sweethearts geweest, totdat Ueltzen de relatie op een gegeven moment verbrak. De reden? Ze begon zich in de nabijheid van DeAngelo steeds banger en minder op haar gemak te voelen. Een paar dagen nadat ze het had uitgemaakt, was DeAngelo aan haar slaapkamerraam verschenen, om haar, gewapend met een pistool, te ontvoeren naar Las Vegas, om haar daar te dwingen met hem te trouwens. Destijds had DeAngelo zich echter nog laten afschrikken door Ueltzens vader, die op het hulpgeroep van zijn dochter was afgekomen.
Een agent liet weten dat Ueltzen wel ‘ns de katalysator kan zijn geweest van DeAngelo’s spoor van vernielingen. Tijdens tenminste één van zijn verkrachtingen, had hij het slachtoffer namelijk constant ‘I hate you, Bonnie’ toegesnauwd.
Eind juni van dit jaar bekende DeAngelo dat hij alles wat hem wordt verweten inderdaad op zijn kerfstok heeft. ‘Ik heb dat inderdaad gedaan’, stamelde hij. ‘Ik heb al hun levens verwoest. Ik zal nu de prijs moeten betalen.’ Door die bekentenis ontloopt DeAngelo de doodstraf, maar komt hij er af met 26 keer levenslang.
Als Joseph James DeAngelo daar vrijdag inderdaad tot wordt veroordeeld, is dat ook voor Patton Oswalt een speciale dag. Het boek van zijn vrouw werd inmiddels verfilmd tot de miniserie I’ll Be Gone in the Dark op HBO, waar het op 28 juni jongstleden in première ging en vervolgens lovende recensies kreeg.
‘Bitterzoet’, noemde Oswalt dat onlangs in een interview met Humo. ‘Het boek bewees wat ik altijd heb geweten: dat Michelle een briljante schrijfster was. Ik kan dus alleen maar trots zijn.’
Wat Oswalt dacht toen hij Joseph DeAngelo eindelijk in de ogen kon kijken?
‘Het viel me op hoe banaal hij leek. Seriemoordenaars spreken tot de verbeelding, het lijken een soort anti-helden die buiten de maatschappij staan. Maar ze plegen hun misdaden juist omdát ze zo gewoon zijn, omdat ze een manier zoeken om aandacht te krijgen. En doordat ze zo’n grijs bestaan lijden, slagen ze erin om zo lang aan de politie te ontsnappen.’
