In 2013 begon ik met een reis langs alle toen nog 27 lidstaten van de EU om in elke lidstaat een persoon of enkele personen met een beperking te interviewen over hoe hij/zij het leven met beperking in dat land ervaarde. Het eerste jaar begon ik meteen voortvarend. Dankzij flink wat spaargeld en wat sponsorgeld reisde ik gelijk langs 12 van de 27 EU-lidstaten. Alle 27 in één keer was financieel en fysiek te veel van het goede. De jaren daarna worstelde ik met wisselende beschikbare budgetten en ging het dus niet meer zo snel.
In 2019 stonden na mijn reis naar Bulgarije nog twee landen op de planning. Griekenland en Slowakije. Die zou ik in 2020 bezoeken. Helaas, toen was er corona en in 2021 ook nog. In 2022 dan? Helaas, toen was de oorlog tussen Rusland en Oekraïne uitgebroken. Zo bleef Slowakije het enige nog te bezoeken land voor dit inmiddels wel erg langjarige project.
Slowakije lijkt op het eerste gezicht geen al te gevaarlijke bestemming. Het grenst in het oosten voor een klein deel aan Oekraïne, maar tussen Slowakije en Rusland ligt in het noorden nog het grote Polen. Vladimir Poetin zal dus niet snel voet zetten op Slowaakse bodem, mocht hij dat willen. Maar toch: het feit dat er een grens is tussen Slowakije en Oekraïne maakt dat ik nu al voor het tweede jaar op rij op voorhand liever pas voor een trip naar Bratislava.
Poetins intenties en verdwaalde raketten
Momenteel zit iedereen te speculeren op een nieuw Russisch offensief in Oekraïne. Dat zal zich naar alle waarschijnlijkheid allereerst focussen op de Donbas. Dat gebied grenst aan Rusland en ligt verder dicht bij Roemenië en Moldavië. Niks aan de hand dus inzake Slowakije. ‘Slowakije is perfect veilig om naartoe te gaan’, vertelt menigeen mij dan ook.
In theorie klopt dat zeker, maar theorie en praktijk gaan niet altijd samen. Vooral niet als we het hebben over Vladimir Poetin. We weten al dat zijn intenties verder reiken dan de ‘denazificatie’ van Oekraïne alleen. Op maandag 13 februari maakte de Moldavische president Maia Sandu bekend dat Rusland actief zou proberen de Moldavische regering omver te werpen en het land weer te annexeren. Het is geen geheim dat Poetin het liefst de grenzen van de oude Sovjet-Unie herstelt. Daar hoort Slowakije zeker ook bij.
Hij heeft voorlopig zijn handen vol aan Oekraïne en Slowakije is een NAVO-lid. Een aanval op één is een aanval op allen. Het zal niet snel gebeuren, als Poetin zijn verstand blijft gebruiken. Dan nog blijft de situatie in het oosten van Europa precair. In de eerste week van februari waren er berichten dat twee Russische raketten met bestemming Oekraïne even over Moldavië en Roemenië vlogen. Moldavië bevestigde het incident. Roemenië niet. Roemenië behoort ook tot de NAVO. De NAVO bleef eveneens kalm. Een verdwaalde Russische raket of een stuk van een Oekraïens afweergeschut kan heel goed in Slowakije terechtkomen naarmate de Russen zich richten op andere regio’s dan de Donbas.
Voorkomen beter dan genezen
Het is niet dat ik bij voorbaat bang ben uitgevallen. Ik geef de mensen gelijk die zeggen dat het nu volkomen veilig is in Bratislava. Ja, nu is het er veilig. In 2022 was het met de kennis achteraf ook veilig geweest geweest om behalve naar Griekenland eveneens naar Slowakije te reizen. Maar met de situatie van nu en de kennis van nu is het moeilijk anticiperen op hoe de oorlog zich zal hebben ontwikkeld in mei 2023, de maand waarin ik normaal gesproken mijn reizen maak.
Wanneer begint dat Russische offensief? Concentreert Poetin zich inderdaad allereerst op de Donbas of gaat hij toch ook weer andere delen van Oekraïne intensiever met raketten bestoken? Hoelang kan hij dat volhouden? En vooral: in hoeverre gaat hij slagen in zijn opzet?
Met alle toegezegde westerse militaire hulp aan Oekraïne lijkt het onwaarschijnlijk dat hij het land snel onder de voet zal lopen. Poetin moet eerder ervoor beducht zijn dat hij niet verder wordt teruggedrongen. Daar schuilt ook weer een gevaar in, want een kat in het nauw maakt rare sprongen. Poetin zal zijn oorlog niet stoppen. Een overwinning is het enige waarmee hij aan de macht kan blijven. Bij een nederlaag gaat het snel einde verhaal zijn met zijn macht. Hij zal alles eraan willen doen om een nederlaag te voorkomen.
Als het niet in Oekraïne lukt, richt hij zijn vizier wellicht op andere landen. Moldavië is al genoemd. En het valt niet helemaal uit te sluiten dat Poetin toch zo gek is een oorlog tegen de NAVO te willen beginnen. Een voorwendsel valt gezien alle westerse militaire steun aan Oekraïne zo te verzinnen. Ik voel er weinig voor om dat live in Slowakije mee te gaan maken, dicht bij of zelfs midden in het front. Op een keer houdt de zelfbeheersing bij de NAVO op.
Opnieuw geen heruitgave boek
Zo torpedeert Vladimir Poetin voor het tweede jaar op rij mijn voornemen mijn reis door de EU af te ronden in Bratislava. Na afronding had ik dan eindelijk mijn boek ‘Leven met een beperking in Europa, halsbrekende toeren inbegrepen’ uit 2013 kunnen herschrijven en aanvullen. Dat boek handelt over mijn opgedane ervaringen tijdens het eerste lange traject dat jaar. Het plan is al jaren om dit boek opnieuw uit te geven met alle afgenomen interviews integraal erin verwerkt plus nog meer opgedane indrukken en een slotconclusie. Het zal ook niet in 2023 gebeuren, vrees ik.
Alhoewel ik enigszins blijf hopen tegen beter weten in. Misschien gebeurt er nog een wonder en eindigt de oorlog tussen Rusland en Oekraïne alsnog snel. Al is het maar met een voorlopige wapenstilstand en onderhandelingen. Laten we het allereerst hopen voor de Oekraïners. Het kan nog. Het jaar 2023 is net anderhalve maand op weg. Ik hoef niet per se in mei naar Bratislava, als het maar voor de komende winter plaatsvindt.
Beeld: Hlavné Namestie, Bratislava (foto: Rob Hurson via Wikimedia Commons)
