Vroeger was het leven eenvoudig. Heel vroeger. In de steentijd waren we jagers-verzamelaars en aten we zaden, besjes en planten. En beren, gazellen en leeuwen. Nee, niet alleen in Afrika, ook in Europa. Het was net na de ijstijd. Ons land was een harde, toendra-achtige omgeving, een beetje te vergelijken met het Siberië van nu. We aten alles wat eetbaar was. Keuzestress was in die tijd: gaan we vanavond met een knormaag slapen of rennen we nog een paar uur rond in de hoop een hertje te spietsen?
Landbouw begon zo’n tienduizend jaar geleden. Vanuit landen als Iran en Irak – migrantenstromen zijn van alle tijden – kwamen boeren met hun granen onze kant op: emmertarwe en eenkoorn, vooral. Door natuurlijke kruisingen ontstonden ook de broodtarwe en spelttarwe. Spelt was arbeidsintensiever, omdat het zaad een lastig verwijderbaar dekvlies bevat. Anekdotische verhalen over obesitas door tarwe, opgezette ‘broodbuiken’, gewrichtsklachten en ander tarweleed kennen we niet uit die tijd.
Dat is nu wel anders. ‘Genees jezelf van overgewicht, diabetes, overtollig maagzuur, astma en zelfs adhd’, zeggen anti-graangoeroes en oer-is-goed-denkers. Hoe? Door simpelweg geen tarweproducten te eten, schrijft cardioloog William Davis in zijn boek Broodbuik. En Facebook staat vol verhalen van mensen die tarwe verruilden voor spelt en zich daarna opeens fitter, frisser en fruitiger dan ooit voelen.
‘Spelt wordt weliswaar minder bespoten, maar de residuen van die bestrijdingsmiddelen vind je ook in broodtarwe nauwelijks terug’ – Graanonderzoeker Luud Gillisen
Opmerkelijk, zegt Luud Gilissen, graanonderzoeker bij Wageningen University & Research, want spelt en tarwe komen genetisch grotendeels overeen. Het zijn kinderen van dezelfde moeder, de emmertarwe. Zou het komen doordat spelt een robuuster graan is, dat 30 procent minder kunstmest en 70 procent minder bestrijdingsmiddelen nodig heeft? ‘Sprookjes’, zegt Gilissen. ‘Spelt wordt weliswaar minder bespoten, maar de residuen van die bestrijdingsmiddelen vind je ook in broodtarwe nauwelijks terug. Bij biologische teelt loop je juist meer risico op schimmels die gifstoffen produceren, zogenoemde mycotoxines.’
Een ander probleem: speltbrood in supermarkten is vaak geen speltbrood. Het etiket maakt je wijzer. Soms zit er 20 procent spelt in en bestaat de rest uit broodtarwebloem, maismeel, lijnzaad, rijstmeel, roggebloem en sommige snoodaards stoppen er zelfs tarwegluten in. Let er trouwens op dat er ‘meel’ op het etiket staat. ‘Bloem’ is het uitgezeefde product waar alle gezonde stoffen uit zijn verdwenen. ‘We moeten weer terug naar de basis’, zegt Gilissen, ‘en dan bedoel ik volkoren tarweproducten, liefst bereid met zuurdesem.’
Haver
Haver is nóg beter. Eet havermout, adviseert Gilissen. Haver heeft als enige graan vijf officiële gezondheidsclaims gekregen van de Europese voedingswaakhond EFSA. Havervlokken en havermeel bevatten namelijk vezels die nogal uitzonderlijk zijn: beta-glucanen, stoffen die het cholesterol binden. In haverzemelen zitten nóg meer beta-glucanen, dus voeg daarvan een extra eetlepel toe aan de havermoutpap of de ochtendshake.
Wetenschappelijk bewijs dat spelt gezonder is dan tarwe ontbreekt volledig. Voorlopig althans, want de universiteiten van Maastricht en Wageningen gaan begin volgend jaar grondig uitzoeken of er tóch iets van waarheid berust in al die anekdotes over spelt. Dat doen ze samen met het Nederlands Bakkerij Centrum, het Britse Rothamsted Research en de International Association for Cereal Science and Technology. De resultaten van dit project, met de veelzeggende naam ‘War on modern bread Wheat’ (WoW), zijn over drie jaar te verwachten. Tot die tijd moet u nog even vertrouwen op uw eigen onderbuik.
Dit artikel werd eerder gepubliceerd in de Volkskrant (©). Photo credit: Stephan Jockel.
