Het is vandaag een eeuw geleden dat in Toronto Joe Shuster werd geboren, een van de twee bedenkers van Superman. Als negenjarige tekende hij al. Soms op echt papier dat hij kreeg van zijn vader Julius, een immigrant uit Rotterdam, maar net zo vaak op verpakkingsmateriaal van zijn vaders kleermakerswinkel.
Op de middelbare school begon Shuster voor de schoolkrant te tekenen en de hoofdredacteur stelde voor dat Shuster met zijn neef ging praten. "Hij houdt ook van comics." Die neef, dat was Jerry Siegel. De twee werden vrienden en begonnen samen te werken.
Superman
Wat ik precies dacht toen ik op elfjarige leeftijd het stripverhaal las waarin Superman overleed, weet ik niet meer. Waarschijnlijk wist ik diep van binnen wel dat Superman terug zou keren. Want dat de Man van Staal in de jaren negentig voorgoed het loodje zou leggen dankzij een gevecht met een eendimensionale schurk als Doomsday, dat was toch niet erg geloofwaardig. En inderdaad, na enkele avonturen van vier Supermanvervangers, keerde de echte Superman terug.
Superman is in het fictionele universum van uitgeverij DC Comics de sterkste superheld van allemaal. Superman is eigenlijk te perfect. Hij kan vliegen, is supersnel en supersterk, kan zonder ruimtepak door de ruimte, enfin, wat kan hij eigenlijk niet? In de echte wereld is hij waarschijnlijk de bekendste en meest iconische superheld. Onverwoestbaar en een internationaal icoon: twee eigenschappen die het voor strip- en filmmakers tot een uitdaging maken om interessante en geloofwaardige avonturen te schrijven.
Sneller dan een sneltrein
Toen Jerry Siegel en Joe Shuster in 1938 de lezers kennis lieten maken met Superman, waren zijn krachten nog vrij vastomlijnd. In het eerste nummer van Action Comics, afgelopen april 76 jaar geleden verschenen, blijkt dat Superman een achtste van een mijl (200 meter) ver kan springen en 'sneller kan rennen dan een sneltrein'. Maar in de tekenfilmserie die vanaf 1941 op televisie wordt vertoond, werd springen al snel vliegen – naar het schijnt na een verzoek van de animatiemakers van Fleischer Studios die veel tijd kwijt waren aan Supermans constante hurken en afzetten tegen de grond. Ook de stripmakers geven Superman in de jaren veertig steeds weer extra superkrachten, met als doel indruk te maken op de jeugdige lezers.
Uiteindelijk werkt dat averechts. Een superheld heeft een zwakte nodig, of tegenstanders die hem in theorie kunnen verslaan, anders wordt het verhaal nooit spannend. In 1949 komt de getekende versie van Superman voor het eerst in aanraking met het voor hem dodelijke kryptoniet, een mineraal afkomstig van zijn thuisplaneet Krypton. Overigens is kryptoniet oorspronkelijk bedacht door de producenten van de radioserie The Adventures of Superman. Volgens de overlevering was dat om radioacteur Bud Collyer, die de stem van Superman insprak, af en toe rust te geven. Maar het maakte de verhalen ook interessanter, realiseerde Mort Weisinger zich. Weisinger was van de jaren veertig tot de jaren zestig verantwoordelijk voor de planning van de verschillende Supermanseries van de uitgeverij National (en later DC Comics). In een interview in 1975 zei Weisinger dat hij het meeste hield van de verhalen “waarbij Superman op een of andere manier zijn krachten verloor en met zijn gezond verstand moest overleven”.
Miinder oppermachtig
Toch raakte de verhalen over de halfgod Superman in een sleur en besloot DC Comics tot een radicale herstart. In het zesdelige verhaal The Man of Steel (1986) stopt John Byrne de geschiedenis van Kal-El in een modern jasje en maakt hij de laatste overlever van de planeet Krypton wat minder oppermachtig. Andere veranderingen die Byrne doorvoerde, waren dat nu plots de tienerversie van Superman – Superboy – nooit heeft bestaan, en dat adoptieouders Jonathan en Martha Kent nog wel leven.
Dergelijke herschrijvingen van de fictieve geschiedenis zijn vaker uitgehaald met Superman, maar ook met andere superhelden als Batman en Spider-Man. Enkele jaren geleden nog begonnen 52 series van DC Comics weer bij nummer 1, waaronder ook Action Comics en Superman. In deze verhalen woont Clark Kent nog maar pas in Metropolis en is er van enige romance met Lois Lane nog geen sprake.
Uitgeverijen als DC Comics en concurrent Marvel Comics zitten voordurend in een spagaat: superhelden moeten avonturen beleven die hun leven veranderen om bestaande lezers vast te houden. De helden moeten groeien en te maken krijgen met het verlies van andere personages. Maar potentiële nieuwe lezers moeten ook de kans krijgen om in het verhaal te stappen. Wie eerst 76 jaargangen van een maandelijks verschenen serie moet lezen voordat hij er iets van snapt, zal het snel opgeven. Ook de huidige elfjarigen moeten een kans hebben om Superman te lezen. Daarom mocht dit culturele icoon niet te lang dood blijven.
Dit is het eerste deel van een tweeluik over Superman dat eerder op TPO Magazine is verschenen. Een versie van dit artikel is eerder verschenen in NRC Handelsblad.
