Een bekende indeling van de politiek is die tussen confessionele en niet-confessionele partijen. Die eersten baseren zich bij hun programma en hun politieke stellingname op een religie en/of ze gaan uit van de Bijbel of de Koran, zoals het CDA, de SGP en de ChristenUnie en ook Denk. Niet-confessionele partijen, bijvoorbeeld de VVD, de PvdA, de SP en GroenLinks, baseren hun programma op niet-religieuze overtuigingen.
Links, Rechts
Maar het is populairder om politieke partijen in te delen in linkse, rechtse en middenpartijen. Deze indeling is omstreden en verandert nogal met de tijd. Het gaat erom in hoeverre partijen in de maatschappij een grotere gelijkheid van inkomen, kennis en macht nastreven en hiervoor ook het overheidsbeleid willen gebruiken. Hierbij is dus vooral het sociaal-economische in het geding: werkgelegenheid, belastingen, inkomens, uitkeringen, onderwijs- en scholingsbeleid en inspraak van werknemers in bedrijven en instellingen. Als partijen voor staatsingrijpen zijn om die grotere gelijkheid te realiseren, dan noemt we ze ‘links’. Voor zover partijen bestaande ongelijkheden in inkomen en macht redelijk of onvermijdelijk vinden, noemt men ze ‘rechts’. Daartussen zitten de middenpartijen.
Progressief, Conservatief
Soms gebruikt men in plaats van de begrippen ‘links’ en ‘rechts’ ook wel ‘progressief’ en ‘conservatief’. Progressief is veranderingsgezind (denk aan Europa, maar ook aan klimaatwetten), conservatief is letterlijk behoudend. Maar deze begrippen zijn steeds moeilijker te hanteren. Een centrum-rechts kabinet bijvoorbeeld kan grote veranderingen doorvoeren in het stelsel van sociale zekerheden, terwijl de linkse oppositie dat stelsel juist wil behouden
Persoonlijke vrijheid
Er is nog een andere manier om progressief en conservatief te onderscheiden. Het verschil is dan de mate waarin partijen het overheidsbeleid willen gebruiken om de persoonlijke vrijheid van mensen (al dan niet) aan banden te leggen. Het gaat daarbij veelal om morele kwesties als gender- & seksuele diversiteit, abortus, euthanasie en zondagsrust. Bij ‘progressief’ denkt men aan partijen die uitgaan van een zo groot mogelijke persoonlijke vrijheid. De staat moet zich niet bemoeien met de manier waarop mensen willen leven, geen betutteling. Zo bezien zijn D66, VVD, GroenLinks en PvdA progressieve partijen. Bij ‘conservatief’ denkt men aan partijen die uitgaan van een in zedelijk opzicht sturende staat. De overheid heeft in hun opvatting de plicht bestaande normen en waarden te handhaven. De confessionele partijen CDA, SGP en ChristenUnie zijn in dit opzicht conservatief. De PVV ook, want zij wil dat de staat optreedt tegen een aantal ideeën en verschijningsvormen van de islam, omdat in haar ogen de klassieke Nederlandse identiteit wordt bedreigd.
De tegenstem van 2021
In tijden van crisis, dat weten we nu na een jaar corona, kan een stem op een partij ook een ’tegenstem’ zijn. Met name ‘nieuw rechts’ had hier bij afgelopen verkiezingen veel profijt van. PVV, JA21. FvD en BBB trokken stemmen van ontevreden burgers. PVV met name van mensen die vinden dat Nederland wit moet blijven en er niet aan de oude cultuur moet worden gemorreld, FvD en JA21 spraken zich fel uit tegen het coronabeleid van de huidige regering en trokken zodoende stemmers uit ultra-orthodoxe (normaal gesproken rechts christelijk) en de alternatieve genezers-hoeken (normaal gesproken veelal Groen Links) en de BBB staat voor mensen uit de provincie die zich ‘overruled’ voelen door de randstedelijke dominantie en ‘de stadse fratsen’ zoals het afschaffen van zwarte piet, het hernoemen van de Coentunnel en uiteraard de zwaarte van de stikstofwetten die boeren in de weg zitten. (normaal gesproken veelal CDA-stemmers)
Stedelijke hoogopgeleiden
‘Links’ en ‘rechts’ in de politiek worden gezien als uitingen van verschillende opvattingen over hoe de wereld er uit zou moeten zien en niet als uitingen van hoe die wereld er momenteel uit ziet. Het zijn met name ideeën, geen uitingen van kennis. Maakt meer kennis mensen dan rechtser, zoals Baudet lijkt te beweren en is die kennis dan van (hun) mannen afkomstig? Dat zou betekenen dat hoe hoger opgeleid, hoe rechtser mensen zijn. Maar het tegenovergestelde is waar: hoogopgeleid en een hoger IQ gaan juist samen met relatief linksere opvattingen. Ook blijkt dat stedelingen (waar meer universitair geschoolden huizen) linkser stemmen dan mensen in de provincie. Dat is een gegeven in de gehele westerse wereld en werd met de recente Tweede Kamer-verkiezingen bevestigd voor Nederland.
Vrouwen waren conservatiever
Het is pas sinds het begin van dit millennium dat politieke voorkeuren van mannen en vrouwen kantelen. Vrouwen waren juist altijd degenen die vaker op rechtse partijen stemden dan mannen. Met de toename van vrouwen op hogescholen en universiteiten alsmede met hun grote schreden vooruit carriere-technisch gezien, zijn ze naar links opgeschoven. In de Verenigde Staten doen de democraten het al jarenlang beter bij vrouwen dan bij mannen. Een van de redenen dat Trump in 2017 president werd, was omdat democratische vrouwen wel graag een vrouw in het Witte Huis wilden, maar dan niet in de persoon van Hillary Clinton. Zij was ’teveel establishment’ en veel ‘blauwe vrouwen’ (ja daar zijn de rechtse partijen rood) bleven destijds thuis.
Door het gehele politieke spectrum
Vrouwelijke en mannelijke politici in Nederland die tot dezelfde partij behoren houden er ongeveer dezelfde ideeën op na. Dat is ook niet zo vreemd in een klein land met 40 partijen op de verkiezingsrol. Waar komt dat beeld van linkse vrouwen dan vandaan? Eén verklaring kunnen we alvast uitsluiten. In tegenstelling tot de Verenigde Staten, waar er een eenduidige tweedeling is, zien we in Europa juist dat vrouwelijke politici verspreid zijn over het gehele politieke spectrum.
Zij wordt linkser ingeschat dan hij
Robin Devroe is als politicologe verbonden aan de Vakgroep Politieke Wetenschappenvan aan de Universiteit Gent en deed onderzoek naar de perceptie van ‘rechtse jongens, linkse meisjes’. Een grootschalig online experiment bij zo’n 2500 Vlamingen leerde dat vrouwelijke kandidaten voor de volksvertegenwoordiging automatisch linkser ingeschat worden, ook wanneer ze exact hetzelfde standpunt innemen als hun mannelijke evenknieën. Daarover vertelt Devroe bij KNACK: “Concreet mogen we dan wel denken dat vrouwen even competent zijn om in de politiek te functioneren, we verwachten wel dat een vrouw een andere, meer linkse, invulling zal geven aan het beleid dat ze voert en daar zijn we het misschien niet mee eens.”
Harde, felle kritiek
Iemand als Femke Halsema maakt onevenredig veel los. Zij is 1. een vrouw en 2. ook nog eens lid van Groen Links. Kritiek op haar lijkt altijd sneller en harder, zowel door mannen als door medevrouwen. Ze is een ideaal doelwit voor iedereen met een grondige hekel aan Amsterdamse arrogantie, de stad die wordt bestuurd door ‘culuurmarxisten’. Van dat alles is Femke Halsema voor hen de personificatie. Toch handelt zij als een kordaat bestuurder, zoals met de aanpak van de Wallen, haar strijd tegen drugscriminelen, haar plan coffeeshops te sluiten voor toeristen en met name haar strenge optreden tegen de krakende illegalen van ‘We Are Here’. En daar hoor je dan veel minder over, de perceptie blijft dat zij kneiterlinks is.
‘Gedraag je als een dame’
De genderbias wordt ons nog steeds met de paplepel meegegeven. Al van jongs af aan leren we dat meisjes vooral braaf, lief en sociaal moeten zijn, terwijl jongens sterk, stoer en solistischer kunnen zijn. Vertaald naar de politiek betekent het dat vrouwen vooral meer bezig zijn met het welzijn van anderen en mannen eerder gericht zijn op individueler belangen. “Vrouwelijke politici zijn er zich dus maar beter bewust van dat deze vooroordelen leven”, aldus Robin Devroe. “Het goede nieuws is echter wel dat die stereotiepe patronen en ideeën niet zomaar altijd en overal aanwezig zijn. Wanneer politieke kandidaten duidelijke en uitgesproken standpunten innemen, blijkt het idee van linkse vrouwen immers weg te vallen. Bij krachtige boodschappen baseren kiezers zich eerst en vooral op de inhoud van de boodschap. Geslacht en andere persoonsgebonden kenmerken zijn dan slechts van tweede rang. ”
Oorlog & Vrede
Beter dan de genderindeling man / vrouw is die van de klassiek ‘vrouwelijke’ en de ‘mannelijke’ eigenschappen. Zo toont ons de wetenschap. Immers: ook de vrouw die zich een ‘keiharde cis-vrouw’ noemt (ja, dit kwam ik deze week tegen) en de man die ‘wel zeker weet dat hij 100% hetero is’ (homofoob, maar ja) hebben beiden vrouwelijke én mannelijke ideeën. In tijden van oorlog willen mensen graag een leider met mannelijke trekken, deze maal in letterlijke zin, als in: gezichtskenmerken. Of die nu aan een man of vrouw toebehoren. In tijden van vrede zijn we juist op zoek naar leiders met vrouwelijke gezichtstrekken.
Genderwetenschap
Zo concludeerden wetenschappers Brian Spisak & Mark van Vugt (VU Amsterdam) al in 2012, waarover is gepubliceerd in PLoS ONE. De onderzoekers toonden 118 deelnemers 4 soorten gezichten: mannelijke man, vrouwelijke man, mannelijke vrouw en vrouwelijke vrouw. Vervolgens werd gevraagd op wie ze zouden stemmen als politiek leider ten tijde van oorlog en ten tijde van vrede. Het bleek dat vrouwen en mannen even vaak werden gekozen, maar dat mensen een voorkeur hebben voor leiders met mannelijke trekken in tijdens oorlog en voor de meer vrouwelijke in vredestijd.
Man- / Vrouw-index
PvdD, Groen Links, SP, Christen Unie, D66 en SGP waren bij de afgelopen verkiezingen de partijen waar in meerdere of mindere mate meer vrouwen dan mannen hun stem aan gaven. Bij FvD, PvdA eb Volt was dit ongeveer fifty/fifty en bij VVD, PVV, 50Plus, CDA, Denk en JA21 waren de mannelijke kiezers dominant. Op het eerste gezicht lijkt het dat ‘links’ meer vrouwen in het kamp heeft en ‘rechts’ meer mannen, maar als je goed kijkt blijkt ook dat het minder simpel ligt dan ‘linkse vrouwen en rechtse mannen’. Zeker als je daarbij de kandidatenlijsten van de partijen in meeneemt.
Levensfase
Baudet beweert dat een man een vrouw tijdens een relatie een ruk naar rechts zou geven. Dit blijkt echter niet zo zeer met het huwelijk te maken te hebben. Wel met de sociaal-economische status en die gaat meestal vooruit in de periode dat mensen gaan samenwonen, carrières maken en huizen kopen. Dat wil zeggen dat vrouwen én mannen die het voor de wind gaat een tikkie rechtser gaan stemmen. Een grote verandering bijkt dit in de praktijk niet te zijn. Eenmaal gescheiden en de poet met geld gehalveerd, stemmen mensen weer wat linkser. In de tijd van de ‘paarse kabinetten’ onder leiding van Wim Kok werd dit wel (badinerend) ‘links lullen, rechts vullen’ genoemd. Nu ja: inmiddels weten we dat we allemaal, politici én kiezers, opportunisten zijn.
Jongeren stemmen voor de toekomst
En dan is er het idee in Nederland dat de jongeren aan het verrechtsen zijn. Politieke voorkeuren zijn, zodra die zijn gevormd zo rond de 20- jarige leeftijd, vrij stabiel. Daardoor zijn veranderingen van partijen meestal het resultaat van geleidelijke verschuivingen, gedreven door nieuwe generaties. De zogenoemde ‘zwevende kiezers’ twijfelen meestal tussen partijen die ideologisch niet ver uiteen liggen. Politicologen Sarah de Lange & Wouter van der Brug van de UvA doen onderzoek naar het stemgedrag van jongere versus oudere generaties. Jongeren stemmen vaker op ‘groenere’ partijen, het is immers hun toekomst. Na Denk scoorde Volt het grootste aandeel jongeren (18 t/m 24 jaar) bij de laatste verkiezingen: een partij die zich links noch rechts wil noemen, maar wel vol voor het klimaat en Europa gaat. Ook trokken zij percentsgewijs de meeste hoogopgeleide stemmers van ons land.
PVV-stemmers zijn oude, witte mannen
Juist de ‘nieuw rechtse’ partijen FvD, PVV en JA21 haalden hun stemmen ongeveer evenredig weg bij alle leeftijdscategorieën in Nederland. SP, PvdA en SP trokken de meeste stemmen bij de oudere bevolkingsgroepen. De onderzoekers zeggen daarover: “Onze hypothese is dat oudere generaties gesocialiseerd zijn in een tijd van maatschappelijke tegenstellingen waarbij achtergrondkenmerken als klasse en religie een belangrijke rol speelden, terwijl jongeren politiek volwassen worden in een tijdperk van polarisatie en sociaal-culturele tegenstellingen. Andere thema’s hebben daarom waarschijnlijk invloed op hun stemgedrag.”
Nee dus Thierry
Bij Thierry Baudet was de hoop blijkbaar de vader van de gedachte toen hij beweerde dat linkse meisjes door rechtse jongens tevens naar rechts opschuiven. Het tegendeel blijkt waar. Vrouwen waren tot en met de jaren 70 conservatiever met hun stem dan mannen, dat is dus in de afgelopen halve eeuw en met name sinds 20 jaar omgedraaid, maar heel erg veel linkser dan mannen zijn ze niet en al helemaal niet in de leeftijd waarop de ‘verkeringen’ worden gesloten. Wel is duidelijk dat er dit jaar door iedereen vaker op een vrouw gestemd werd. Dit gebeurt bij linkse partijen inderdaad vaker dan bij rechtse partijen met de PvdD aan kop en JA21 (toch met een vrouw als lijsttrekker) onderaan.
Hoewel………
Zoals eerder gezegd: het was me al enige tijd bekend dat mensen uit het circuit van alternatieve leef- & geneeswijzen zich bij de laatste verkiezingen, door hun haat tegen het coronabeleid ‘bekeerd’ hadden tot met name FvD. En dit weekend werd mij middels een artikel in De Volkskrant duidelijk dat hier heel veel vrouwen bij zitten. Het effect van ‘The enemy of my enemy is my friend’ of op z’n Nederlands gezegd: nieuw rechts en de vrouwen uit de spirituele wereld hebben een gemeenschappelijke vijand. Namelijk de overheid. Ze noemen zich ‘Vrouwen voor Vrijheid’. Een prachtige naam, maar hun ideeën doen me sterk denken aan juist de oorlogstijd. De houding van de nazi’s was erg reactionair: zij waren sterk gekant tegen de vrouwenemancipatie. Ze benadrukten dat mannen en vrouwen verschillende rollen in het leven hadden, gebaseerd op natuurlijke verschillen. Vrouwen moesten zich daarom richten op hun rol als echtgenotes en huismoeders.
Dystopie
Dat met name Wybren van Haga zoveel stemmen trekt bij deze vrouwen, vind ik onbegrijpelijk. Los van zijn fascistische partij en dito visie op de mensheid, is hij het prototype (ja, ik schrijf het gewoon op) van de (white) ‘male chauvinist pig’, waar we toch al tijden klaar mee zijn. Vrouwen voor Vrijheid: waar zijn jullie in vredesnaam mee bezig? Ga je ervoor zorgen dat Thierry Baudet alsnog zijn gelijk gaat halen? Je verkoopt je ziel aan de duivel door zo de strijd van onze voormoeders te verkwanselen. Zowel in feministisch als in wetenschappelijk opzicht. Anticonceptie, antibiotica en vaccinaties hebben ons gebracht waar we nu zijn. En dan komen jullie met geneuzel over jullie ‘moederhart’: ja dat vinden de machomannen prachtig. En zo kom ik toch weer bij Margaret Atwood uit. Geheel tegen mijn zin.
De grafieken die ik heb gebruikt zijn te vinden op NOS.nl.
Beeld: Wikikids.nl
.png){kind=link}