Ik ben vlak ervoor bij een bevriende sjamaan. Voordat ik arriveer ben ik op de markt en koop een ‘Tantawawa’, een brood voor de doden. Deze is bestemd voor de overledenen van mijn vriend en zijn familie.
‘Levende doden’
Wat behelst ‘Todos Santos’ en ‘Todos Muertos’ in Bolivia? De overledenen van het afgelopen jaar en van de jaren ervoor worden een plaatsje gegeven, gerust gesteld en een goed verblijf gegund. Het is een ‘vertroeteling’ van hen die ‘Pacha Mama’, Moeder Aarde, hebben verlaten en in de andere wereld, de bovenwereld zijn, de ‘Alaxpacha’. Dit gebeurt met allerlei lekkers, waaronder traditionele broden, als de genoemde ‘Tantawawa’ (Kind van Brood, in het Ayamará), een brood in de vorm van een ladder en andere. Het Tantawawa-brood stelt de overledenen voor (kinderen als wel volwassenen). De ladders symboliseren het overgaan van de Aardse wereld naar de bovenwereld. Verder staan er gerechten op die de overledene lekker heeft gevonden in zijn of haar leven.
In de huizen staan op ‘Todos Santos’ (Allerheiligen), altaren opgesteld, meestal in drie verdiepingen welke de drie werelden (bovenwereld, aardse wereld en onderwereld) voorstellen. De ladders gaan van de middenwereld naar de bovenwereld.
Levendigheid
Op ‘Todos Muertos’ (Allerzielen) gaat men naar het kerkhof, de ‘Campo Santo’ (Heilige Akker). Vanaf 14.00 h. is het daar een drukte van jewelste. Iedereen brengt bloemen mee en al de etenswaren. Jong en oud is aanwezig. Kinderen spelen en een oude grijsaard bidt.
Concurrentie
Het traditionele Allerzielen krijgt echter ook in Bolivia last van de concurrentie van Halloween. Het van oorsprong Keltische feest, welke de winter inluidde, is sterk vercommercialiseerd, maar kleine kinderen vinden het prachtig en moeders met verklede kinderen zijn dan ook bij bosjes te zien op de trottoirs van de avenues. De nieuwe generaties doen het dus anders.
Maar nee dus, Allerzielen (en Halloween) zijn in Bolivia beslist geen doods gebeuren.
