Uit een exclusief onderzoek door TPO Magazine blijkt dat in 2014 zeker 16 mensen om het leven kwamen, nadat zij met hun auto te water raakten. Omdat niet alle ongelukken het nieuws halen, en omdat niet duidelijk is hoeveel mensen in het ziekenhuis alsnog komen te overlijden, gaat het waarschijnlijk om minsten twee keer zoveel dodelijke slachtoffers. In veel gevallen geraken zij van de weg, om vervolgens al dan niet op zijn kop in het water terecht te komen. In enkele situaties wisten omstanders of de brandweer inzittenden nog te redden, en te reanimeren. In de meeste gevallen overlijden de drenkelingen alsnog. Opmerkelijk is dat binnenvaartschippers aan aantal keren getuige waren van de ongelukken, en de hulpdiensten konden waarschuwen. Meestal was dit te laat. In de gevallen waarin automobilisten zich weten te redden, of gered worden door de hulpdiensten of door attente omstanders, lijken de veiligheidshamers niet of nauwelijks een rol van betekenis te spelen.
Weinig zinvol
De campagne hierover die door de overheid in 2008 werd gestart, is weinig zinvol. Nog steeds raken zo’n 800 auto’s in Nederland per jaar te water, waarbij gemiddeld zo’n 40 dodelijke slachtoffers te betreuren zijn. Bij de incidenten waarin betrokkenen het ongeluk overleven, is slechts één voorbeeld bekend van een chauffeur die gered kon worden met de hulp van een veiligheidshamer. Dit was ook nog eens een keer door het ingrijpen van een omstander met dit stuk gereedschap, niet door de automobilist zelf. Onlangs bleek uit een uitzending van het televisieprogramma Radar, dat niet alle veiligheidshamers aan de eisen voldoen. Vooral de typen die werken met een springveer, hebben tot resultaat dat het autoglas in ieder geval breekt. Niet gezegd is dat mensen hier in de praktijk ook hun leven mee kunnen redden.
Veiligheidshamer lijkt bij ongeluk te water geen rol van betekenis te spelen
Het afgelopen decennium is het aantal verkeersslachtoffers in auto’s die te water raakten, niet gezakt. Er zijn om die reden een aantal organisaties geweest die zich om het probleem hebben bekommerd. Zo heeft het ministerie van Verkeer in 2008 samen met BOVAG en de RAI Vereniging nog campagne gevoerd voor het binnen handbereik in de auto hebben van een veiligheidshamer. Na een dodelijk ongeluk met drie agenten in Edam in 1998, kwam de Onderzoeksraad voor de Veiligheid met een advies hierover. Pas in 2010 kwam hier opvolging op. Rijscholen moesten hun auto’s met de hamers uitrusten, in het kader van de Arbo-wetgeving. In 2011 deed de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid nog eens onderzoek naar het probleem. SWOV concludeerde dat ongelukken met auto’s die te water raken, vaak ernstiger aflopen dan andere. Het lijkt ook steeds lastiger te worden om uit auto’s te ontsnappen, omdat de bediening vaker elektronisch is en de ruiten van steeds sterkere kwaliteit. Een Europese lobby vanuit Nederland voor het aanpassen van auto’s door fabrikanten bleek weinig succesvol. In de rest van Europa is minder water dan in Nederland, waardoor de politiek er in die landen minder gevoelig voor bleek.
Relatieve daling
De grootste producent van veiligheidshamers in Nederland kan niet aangeven hoeveel levens er door de hamer zijn gered in de laatste jaren. Dalibor Borjanin van marktleider Life Hammer products: ‘Dat soort berichten bereiken ons wel, maar het is lastig hier goed onderzoek naar te doen.’ Borjanin is desondanks van mening dat er veel is verbeterd aan de veiligheid van automobilisten die te water raken. ‘Vooral de bewustwording van mensen over de gevaren van het te water raken is toegenomen. Dit kun je afmeten aan de stijgende verkopen van de hamers, die ook worden geleverd aan de meeste leveranciers van auto’s. Het grootste deel van de autofabrikanten neemt hierin zijn verantwoordelijkheid.’ Borjanin erkent dat het aantal slachtoffers van auto te water-ongelukken hetzelfde is gebleven, ondanks het bestaan van de hamer en de campagnes van de overheid: ‘Dat is tragisch. Maar als je er tegenover zet dat het autoverkeer in de afgelopen 15 jaar ook flink is toegenomen, dan kun je misschien toch spreken van een relatieve daling.’
Bewustwording bestuurders over te water raken toegenomen
SWOV raadt veiligheidshamers nog steeds aan, maar is wel van mening dat preventieve maatregelen veel zinvoller zijn. Het gaat dan bijvoorbeeld om het ontwerp van de wegen, afschermingsconstructies in de bochten, of verharding van de berm. Ook het gebruik van gordels is volgens haar cruciaal. De ANWB biedt het laatste type life hammer aan in haar winkel, maar ook zij wijst op het belang van preventie. Een woordvoerder: ‘Wij zijn vooral bezig met het in kaart brengen van risicovolle weggedeelten, waarvan er inmiddels een groot deel zijn aangepast door de wegbeheerder.’ De ANWB geeft aan dat de hamer niet als wondermiddel moet worden gezien, omdat meer factoren van invloed zijn op de dodelijke afloop van deze ongelukken. De Rijksdienst voor het Wegverkeer (RDW) bevestigt dat wegafscheidingen het aantal doden terug zouden kunnen brengen. Ze wijst er op dat automobilisten kunnen voorkomen dat zij te water raken, door niet te hard te rijden, voorzichtig te sturen bij gladheid, en geen alcohol te drinken voordat ze de auto instappen.
Fatale ongelukken auto te water in 2014
31 januari
Een 82-jarige man een 78-jarige vrouw uit Maasland in Zuid-Holland overlijden in de buurt van hun woonplaats, nadat ze te water raken. De auto komt in het water van een kanaal terecht, op zijn kop. De toedracht van het ongeluk is onbekend. 8 februari Vroeg in de morgen raakt een auto te water langs de Oosthavendijk in het Zeeuwse Wilhelminadorp. Er wordt één slachtoffer geborgen, het is de inzittende van de auto. Twee jaar eerder raakte hier ook al een auto te water. De chauffeur wist op eigen kracht de auto te verlaten.
13 februari
In Mierlo raakt een auto te water, waarbij een 41-jarige vrouw uit Mierlo om het leven komt. De dag voor ze het water in rijdt, wordt ze als vermist opgegeven. Onduidelijk is of het om zelfmoord gaat. Duikers halen haar nog uit het water, ze wordt gereanimeerd, maar overlijdt in het ziekenhuis.
16 maart
Een 19-jarige automobilist uit Krimpen aan de IJssel komt om het leven, nadat zijn auto bij Rouveen op zijn kop in de sloot belandde. Samen met een 16-jarige vrouwelijke medepassagier wordt hij in kritieke toestand naar het ziekenhuis gebracht.
26 april
Een 49-jarige man uit Ter Apel overlijdt, nadat hij met zijn auto in het Groningse Weerdingekanaal rijdt. De brandweer haalt de man uit het water en hij wordt gereanimeerd. Hij overlijdt in het universitair medisch centrum in Groningen.
26 april
Een automobilist raakt bij Rilland, Zuid-Beveland, met de auto te water. Een schipper ziet het gebeuren, maar het is te laat. De 91-jarige man wordt nog gered maar overlijdt in het ziekenhuis.
9 augustus
Een 84-jarige man en zijn 79-jarige vrouw overlijden, nadat ze in het Brabantse Hapert van de weg zijn gereden, en in een vijver belanden. De auto lijkt te zijn doorgereden op een punt waar een knik in de weg zit.
10 augustus
Een bestuurder raakt met zijn auto te water in het Noord-Hollandse Akersloot. Twee kinderen overleven, de chauffeur overlijdt later in het ziekenhuis.
23 augustus
Een 77-jarige man uit het Zeeuwse Retranchement wordt levenloos uit zijn auto gehaald. Hij is vermoedelijk achter het stuur onwel geworden. De politie kreeg in de ochtend een melding dat er een auto in het water lag.
7 september 2014
Een 19-jarige jongen komt om het leven, nadat hij met zijn auto van de weg raakt, tegen een boom rijdt, en in het water terechtkomt. De inwoner van het plaatsje Kolderwolde overlijdt ter plaatse.
21 oktober
Een 53-jarige man komt om het leven, als hij met zijn auto bij Maarssen in het Amsterdam-Rijnkanaal terechtkomt. Hij raakte om onduidelijke redenen van de weg.
30 oktober
Een 77-jarige man komt om het leven bij een ongeluk in Ochten. Zijn auto raakt van de weg. Passanten proberen de man nog uit de auto te halen, maar hij is al dood. 4 november In het Limburgse Mook komt een automobilist om het leven, nadat deze ’s nachts in het water terecht is gekomen. Een schipper ziet het gebeuren, en de brandweer probeert het slachtoffer nog te redden. Dat mislukt, nadat de auto is gezonken tot een diepte van acht meter.
8 november
In de vissershaven in Breskens raakt aan het einde van de ochtend een auto te water geraakt. Er wordt een 53-jarige man uit de gemeente Terneuzen uit het water gered, maar reanimatie mag niet baten. Het slachtoffer overlijdt ter plekke.
17 november
In een auto die op zijn kop in het water lag in Renswoude, vindt de politie een dode. Een voorbijganger ziet de auto op zijn kop in het water liggen en waarschuwt de politie. Hoe lang de auto er heeft gelegen, is niet duidelijk.
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Joost van der Wegen
Joost van der Wegen (1970) is (onderzoeks)-journalist op het gebied van criminaliteit, politie en justitie, inlichtingendiensten, slachtofferschap, en drugsbeleid. Hij publiceerde hierover onder meer in Metro, Panorama, Crimelink en Vrij Nederland. Voor Crimesite schreef hij het boek 'Onder spanning’, over politiewerk en PTSS. In 2018 werden zijn verzamelde misdaadreportages gebundeld in ‘Moordboek’ (Just Publishers).