Wat ging fout in de communicatie van Amnesty International inzake rapport Oekraïense leger?

Amnesty International heeft sinds het begin van de oorlog in Oekraïne een aantal rapporten erover gepubliceerd. Dat kwam in het nieuws, maar je hoorde er verder niemand over. Dat is met het jongste rapport van donderdag 4 augustus wel anders. Iedereen valt ineens over de mensenrechtenorganisatie heen. Wat ging fout in de communicatie?

Het gewraakte rapport van 4 augustus gaat in op de tactiek van het Oekraïense leger in de verdediging van steden. Oekraïense militairen verschuilen zich daarbij in appartementen, scholen en andere gebouwen om de Russen van daaruit te bestrijden. Zo brengen zij de Oekraïense burgers in gevaar. Dat is de belangrijkste boodschap in het rapport. Iedereen schreeuwt gelijk moord en brand (ik geef toe: niet de meest gelukkige zegswijze in deze). De dappere Oekraïense militairen zijn volgens Amnesty ineens oorlogsmisdadigers!

Nee, beste media, influencers en politici. Dat zegt het rapport niet. Het rapport stelt dat ook Oekraïne zich moet houden aan door ons allemaal geaccepteerde oorlogsregels. En een daarvan luidt dat je burgers, die niet om de oorlog hebben gevraagd, niet nodeloos in gevaar brengt door te strijden in residentiële gebieden, als dat niet per se noodzakelijk is. Dat zegt het rapport.

Natuurlijk, de Russen zijn de agressors. De veroorzakers van alle ellende. Niet de Oekraïners. Daar gaat het ook niet om. Amnesty heeft al andere rapporten gepubliceerd over Russische wreedheden in Oekraïne en ook in dit rapport refereert de mensenrechtenorganisatie er weer aan. Het gaat er nu om hoe je kunt voorkomen dat onschuldige burgers nog meer risico lopen het slachtoffer te worden. En dat is niet door als Oekraïens leger je te verschansen te midden van de burgers. Dat is de kern waar het rapport om draait.

Perceptie in communicatie

Het kwaad is geschied. Iedereen die Oekraïne een warm hart toedraagt, valt ondertussen over Amnesty International heen. De Oekraïense regering noemt het rapport ‘propaganda voor de Russen’. Nee, Amnesty kiest nooit partij in conflicten. Het hoofd van Amnesty International in Oekraïne is opgestapt vanwege het rapport. Ze stond niet achter de inhoud. Normaal gesproken, onthoud je je als afdeling van Amnesty International het best zoveel mogelijk van commentaar op publicaties die jouw eigen land betreffen. Om de schijn van partijdigheid te vermijden. De Russen gebruiken het inderdaad voor propaganda. Wat is er misgegaan in de communicatie?

Amnesty lijkt onvoldoende rekening te hebben gehouden met de perceptie die heerst rondom de oorlog. Oekraïne kan terecht op veel goodwill en steun rekenen in het Westen. Het land vecht voor onze waarden, onze vrijheden en verdient daarvoor alle support. Dan komt een rapport waarin de tactiek van die strijd wordt bekritiseerd natuurlijk niet goed uit. Dit willen we niet communiceren. Iedereen beseft en weet dat beide partijen geen volledig schone oorlog zullen voeren. Geen enkele oorlog verloopt precies volgens oorlogsrecht. Maar daar moeten we het nu maar even niet over hebben …

Beschuldigt Amnesty International het land Oekraïne concreet ergens van? Ik lees het niet terug in het persbericht van 4 augustus. Amnesty geeft voorbeelden van wat het heeft geconstateerd. Laat getuigen aan het woord. Geeft aanbevelingen om ongewenste situaties in de toekomst te voorkomen. Zoals het altijd doet in rapporten. Het is aan de strijdende partijen om die aanbevelingen te implementeren (nog beter zou het zijn als ze gewoon stoppen met de oorlog). Het is aan de rest van de wereld om conclusies te trekken en ervoor te helpen zorgen dat zomin mogelijk burgerslachtoffers vallen. Maar gezien de hele perceptie rondom de oorlog werkt deze communicatie, die het wezen vormt van wat Amnesty altijd al heeft gedaan en waarvoor het altijd heeft gestaan, nu averechts.

Hopelijk trekt Amnesty International lering hieruit. Anno 2022, in een wereld waarin polarisatie hoogtij viert, is het moeilijk communiceren over mensenrechten op de manier zoals je dat al decennia doet. Zeker als de publieke opinie over wie de good guy is en wie de bad guy zo overduidelijk de perceptie beheerst. Waarbij het de vraag is of iedereen het persbericht over het rapport überhaupt goed heeft gelezen. Dat kan op de site van het hoofdkantoor in Londen. Amnesty International heeft ondertussen ook een nadere verklaring op het rapport en het persbericht gegeven.

Mijn gekozen waardering € -

Johan Peters is een freelance journalist/redacteur die momenteel in Antwerpen woont, maar zeker ook beschikbaar is voor de Nederlandse markt. Zijn interessegebied is breed. Een van de hoofdonderwerpen daarbinnen is leven met een beperking. Rond dat thema heeft hij een aparte website: https://www.mensenmeteenbeperkingaanhetwoord.be/