Volgens de meest recente berekeningen van de Wereldbank, april dit jaar, hebben globaal gezien één miljard mensen een of andere beperking. Dit staat gelijk aan 15% van de complete wereldbevolking. Personen met een beperking vallen zelden in de hoogste inkomensklassen. Niet in de rijke westerse landen en al helemaal niet in ontwikkelingslanden. Bovendien vergroot het hebben van een beperking de kans op een leven in armoede veroorzaakt door gebrekkige scholing en daardoor werkloosheid, stelt de Wereldbank. De pandemie jaren 2020 en 2021 hebben de situatie van mensen met een beperking wereldwijd verslechtert.
Onderwijs en werk zijn dus belangrijke elementen om de armoedeval van personen met een beperking te voorkomen. Helaas ligt het percentage werkenden onder de doelgroep bedroevend laag. Laten we eens kijken naar respectievelijk België en Nederland.
Nog geen kwart van Belgen met beperking werkt
De meest recente cijfers van het Belgische statistiekbureau StatBel uit 2018 tonen aan dat 9% van de Belgen in de werkzame leeftijd van 15-64 jaar een beperking of gezondheidsproblemen hebben. In België woonden in dat jaar rond de 11 miljoen mensen. Van degenen met een beperking was in 2018 slechts 23% aan het werk. Van die 23% had iets meer dan de helft, 51%, een aangepaste baan. Onder degenen met een beperking of gezondheidsproblemen volgde slechts 13% met succes hoger onderwijs. Onder de totale Belgische bevolking ligt dat percentage op ongeveer 33%. Bijna driekwart, 74%, van de Belgen met een beperking in de werkzame leeftijd heeft geen job en is er ook niet naar op zoek.
Het is natuurlijk interessant om te bekijken hoe België deze problematiek aanpakt. Dat is echter niet zo makkelijk gedaan als gezegd. Werkgelegenheid is een gewestelijke bevoegdheid en niet federaal. Ieder gewest – Vlaams Gewest, Waals Gewest, Brussels Hoofdstedelijk Gewest – zal zijn eigen aanpak en prioriteiten hebben. Het voert te ver door om die allemaal op deze plek te onderzoeken. Wat Vlaanderen betreft, kan ik uit persoonlijke ervaring dit zeggen. De Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling heeft een aparte afdeling die mensen met een beperking aan de slag moet helpen. Daarvoor geldt een wachtlijst. Men helpt de werkzoekende met een beperking met het opstellen van zijn cv en kijkt welke aanpassingen op de werkplek eventueel nodig zijn. Arbeidsconsulenten kijken verder mee naar geschikte jobs en proberen ingang te krijgen bij ondernemingen. Die kunnen ze proberen te verleiden met subsidies en andere fiscale voordelen.
Heeft het effect? De Vlaamse cijfers zijn wel beter dan het landelijk gemiddelde. In Vlaanderen heeft 14,3% van de beroepsbevolking een beperking. Dat zijn 600.000 personen. Daarvan heeft 46% werk. Vlaanderen wil dat percentage nog verder opkrikken met 109 actiepunten.
Nederlandse Banenafspraak niet het ei van Columbus
In Nederland is op 1 januari 2015 de Participatiewet ingevoerd. Deze heeft tot doel iedereen die kan werken, maar daarbij ondersteuning nodig heeft, ook aan het werk te helpen. Onderdeel van de Participatiewet is de zogenaamde Banenafspraak. Daarin hebben overheid en werkgevers vastgelegd dat zij in 2026 125.000 extra banen voor mensen met een arbeidsbeperking zullen hebben gecreëerd. Het bedrijfsleven moet goed zijn voor 100.000 nieuwe banen, de overheid voor de resterende 25.000. Liggen ze op koers?
Afgaande op een brief die minister Schouten van Participatie in juli dit jaar naar de Tweede Kamer stuurde niet helemaal. De werkgevers claimen in zes jaar tijd 60.000 banen te hebben gecreëerd en dus aan hun verplichtingen te voldoen. Bij de overheid zijn in diezelfde zes jaar tijd slechts 11.842 banen bijgekomen voor mensen met een arbeidsbeperking.
Nog afgezien van de aantallen schuilen andere problemen in de Banenafspraak. Niet iedereen met een beperking valt eronder. Zo vallen personen met een beperking die een hoge opleiding hebben genoten (mbo en hoger) buiten de boot. Woon je toevallig in het buitenland en wil je weer in Nederland gaan werken, heb je eveneens pech. Verder moet je om aanspraak te maken op zo’n Banenafspraak baan ingeschreven staan in het Doelgroepregister. De meeste personen die het betreft, zullen dat onderhand wel weten. Waarschijnlijk zijn er toch ook nog genoeg mensen die onwetend hieromtrent zijn.
Oplossing volgens IDPWD: transformatie en innovatie
Uit het bovenstaande kan de conclusie worden getrokken dat zowel in België als Nederland er wel goede wil is om mensen met een arbeidsbeperking aan werk te helpen. Het gaat helaas niet altijd even vlug. Dit komt mede door koudwatervrees bij menige werkgever. Bedrijven zijn bang dat een werknemer met een beperking minder rendabel is in presteren en/of zien op tegen alle regelgeving. Hoe zou je die koudwatervrees kunnen wegnemen? Het antwoord op die vraag is eigenlijk het thema van de International Day of People with Disabilities dit jaar.
IDPWD focust dit jaar op transformatie en innovatietechnieken. Ontwikkelingen op het gebied van ondersteunende technologie die mensen met een beperking in staat moeten stellen meer toegang te krijgen tot de arbeidsmarkt. Daarnaast wil IDPWD de discussie bevorderen over hoe in de publieke en private sector de participatie van de doelgroep op al geschikte werkplekken kan worden verhoogd. Daarbij kijkt men met name naar de sportwereld als voorbeeld van goede praktijken.
Uiteraard is werk slechts één aspect waar mensen met een beperking tegen moeilijkheden aanlopen. Ook voor alle andere facetten in het leven waarbij zij extra uitdagingen ondervinden, geldt dat het goed is om op deze dag meer erbij stil te staan dan tijdens de overige 364 dagen in het jaar.
