Hoe belangrijk is deze top?
Belangrijk, maar het is niet te vergelijken met de top in Parijs. Deze top gaat over de invulling van dat historische Parijs-akkoord. Landen moeten nu voor het eerst boter bij de vis gaan leveren: wat gaat ieder land doen om de temperatuur op aarde ruim onder de twee graden te houden?
Hoe ziet dat eruit?
Die afspraken over hoe je de klimaatinspanningen van een land meetbaar maakt zijn nu nog een pakket van honderden pagina’s. Het gaat bijvoorbeeld over vragen als ‘hoeveel telt een boom mee’ om klimaatverandering tegen te gaan. En mag een land dat nu nog veel bos heeft, beloond worden voor het laten staan van dat bos? Hele legers ambtenaren moeten tijdens deze top proberen die honderden pagina’s terug te brengen tot een document waar de politieke kopstukken over kunnen onderhandelen. De voorafgaande onderhandelingen hierover verliepen uiterst stroef, er werd in september zelfs nog een soort tussentopje ingelast maar ondanks die inspanning is het nog altijd een enorm pakket papier vol openstaande opties. Reken dus niet op een overzichtelijk aanvalsplan met een takenlijstje per land om de wereld te behoeden voor temperatuurstijging, eerder op een gecompliceerd compromis dat voor de leek onleesbaar is.
Maar er wordt nu toch al onderhandeld?
Ja, maar door klimaatambtenaren. De politici maken volgende week pas hun opwachting.
En is dat goed nieuws?
Ja en nee, politici moeten hun handtekening dan zetten onder een deal die al jaren, ook op de twee eerdere klimaattoppen in Marrakesh en Bonn, zijn voorgekookt. Maar met het binnenrollen van de bobo’s – aankomende zondag – zijn ook de grote ego’s aanwezig op de klimaattop. In onderhandelingen is dat lang niet altijd handig. Obama, net in de Oval Office, moest in 2009 bijvoorbeeld laten zien dat hij echt niet zo’n pussy was als de Republikeinen dachten. Hij vloog even in, bedisselde een halfzacht compromis met de Chinezen en vloog weer weg terwijl de onderhandelingen nog in volle gang waren, de klimaatdeal waar iedereen op hoopte, bleef uit (en werd uiteindelijk pas gesloten in Parijs, zes jaar later – Obama was toen bijna aan het eind van zijn presidentschap en wilde een erfenis achterlaten).
Diezelfde verschuiving van prioriteiten zie je nu ook een beetje met Rutte, nu hij dichter bij het eind van zijn premierschap zit. In zijn eerste en tweede kabinet was klimaat geen item, klimaatmaatregelen kwamen nauwelijks terug in het regeerakkoord. Nu is hij wel haantje de voorste met ambitieuze klimaatplannen in het regeerakkoord.
Wat is de rol van Nederland?
In lijn met de ambitieuzere klimaatdoelen in Nederland stuurt het kabinet een zware delegatie naar Katowice. In Parijs vloog Rutte zelf alleen in bij de start van de top en liet staatssecretaris Sharon Dijkstra in de tweede week de kastanjes uit het vuur halen. Nu stuurt Nederland naast de premier drie ministers en een staatssecretaris. Die onderhandelen niet zelf, maar zijn daar eerder als een soort politieke supporters. De EU onderhandelt mede namens Nederland. En dat is maar goed ook, want Nederland is in vergelijking met supermachten als China, de VS en Rusland een kleine speler. De EU als machtsblok is wel een speler van formaat.
Waarom is de top in Polen?
Het lijkt gastvrij van Polen om het klimaatcircus te verwelkomen. Maar Polen is in Europa de grootste vertrager van klimaatbeleid omdat hun economie sterk afhankelijk is van kolen. Als voorzitter hebben zij invloed op de onderhandelingen. Een eerdere klimaattop, vier jaar geleden in Warschau, liep uit op een bijeenkomst waar praktisch niets besloten werd. Ook nu hoeven we van Polen weinig te verwachten: de muren van het Poolse paviljoen op de conferentie zijn letterlijk gedecoreerd met kolen, tot verontwaardiging van de veel conferentiebezoekers die boos foto’s twitterden van de zwarte kolenmuur.
Donald Trump heeft het klimaatakkoord opgezegd. Wat heeft dat voor gevolg voor deze top?
De Amerikanen kunnen nog niet uit dit akkoord, dat kan pas in 2020, in de nadagen van Trumps presidentschap. Dus deze top is het ambtenarenteam van de Amerikanen er nog gewoon bij. En dat is in de coulissen best prettig. Dat team bestaat nog altijd uit ervaren, juridisch sterke klimaattop-gangers die vanzelfsprekend goed Engels spreken. Handig als je honderden pagina’s wettekst moet inkorten en nieuwe paragrafen moet verwoorden. Aan de onderhandeltafel hebben de Amerikanen zichzelf alleen al gediskwalificeerd. Ze zijn op weg naar de uitgang en hebben dus geen dominante stem meer.
Is dat slecht nieuws voor Europa?
Amerika laat een financieel gat achter. Obama beloofde mee te betalen om ontwikkelingslanden te helpen zich aan te passen aan klimaatverandering, maar dat maakte Trump weer ongedaan. En de grootste CO2-uitstoter per capita die nu weer achterover gaat leunen, is voor het klimaat geen goed nieuws. Voor Europa biedt het wel kansen aan de onderhandeltafel, want anders dan veel Europeanen denken, is Amerika nooit onze bondgenoot geweest op klimaatgebied. Europa is top na top stukken ambitieuzer dan Amerika. Als economisch machtsblok kunnen we nu een hoofdrol pakken, mits we eensgezind zijn.
En is Europa eensgezind?
Nee, niet meer. In Parijs bleven alle kikkers in de kruiwagen mede dankzij een stevig voorzitterschap van de Fransen. Nu hebben de grote landen in Europa die de klimaatkoers aangeven wel wat anders aan hun hoofd. Het Verenigd Koninkrijk zit met de Brexit, in Duitsland zit er een coalitie die niet opschiet met energiehervormingen en maar op kolen blijft stoken en Frankrijk wil wel, maar die zitten met een leger gele hesjes die Parijs afbreken vanwege Macrons klimaatmaatregelen. Dat Europa dus nu met een krachtige stem op kan tegen een machtsblok als China, of de ontwikkelingslanden die zich vaak verenigen om minder te hoeven doen tegen klimaatverandering is de vraag.
Dus levert deze top een stevig akkoord op?
De rijstebrij aan voorstellen die er nu nog ligt, Europa dat met zichzelf overhoop ligt, Amerika dat een andere politieke koers vaart… Dat biedt kansen aan landen als Rusland, India en Saoedi-Arabië, die een weinig ambitieuze klimaatagenda nastreven, om zand in de machine te strooien. Een waterig akkoord ligt op de loer.
Wanneer is de ontknoping?
We weten het volgende week vrijdag. Dat wordt waarschijnlijk een latertje, een van de onderhandeltechnieken is elkaar afmatten in nachtenlange overleggen. Wie goed tegen weinig slaap kan, heeft op klimaattoppen een behoorlijk voordeel.
