Spanje zit klem, aan alle kanten. De banken hebben 50 miljard euro nodig uit het Europese reddingsfonds en premier Mariano Rajoy is gedwongen de financiële teugels nog strakker aan te trekken. Eén van de opties is het afschaffen van de autonome regio´s. Een potentiële besparing van 48 miljard euro. Op jaarbasis.
Esperanza Aguirre staat niet bekend om haar genuanceerde uitspraken. De president van de deelstaat Madrid joeg al eerder docenten tegen zich in het harnas, door te stellen dat 20 uur les geven ´geen fulltime baan´ is. Het prominente lid van de regerende Partido Popular heeft nu ook de autonome deelstaten op de kast gejaagd. Aguirre stelt voor de regio´s hun macht deels te ontnemen. En in de strijd tegen de crisis terug te keren naar een strak, centraal geregeerd Spanje.
Vloeken in de kerk
Daarmee vloekt de politica hardop in de kerk. Want de autonome deelstaten koesteren het recht op zelfbeschikking, vastgelegd in de grondwet van 1978. De regeringen en parlementen van ieder van de 17 regio´s bepalen grotendeels hun eigen koers. Als het gaat om de uitgaven voor zorg, onderwijs en veiligheid en de hoogte van de belastingen.
De verschillen per regio zijn groot. Zo is bijvoorbeeld het stierenvechten in Catalonië verboden, terwijl in Andalusië de arena´s subsidie krijgen uit de pot culturele zaken. Catalonië, Baskenland en Galicië hebben daarnaast een status aparte. De naar onafhankelijkheid strevende deelstaten genieten een nog grotere fiscale en financiële autonomie.
De centrale regering in Madrid heeft weinig grip op de uitgaven van de bureaucratische monsters, met ieder een compleet eigen overheidsapparaat. Ze slokken 52 procent op van alle overheidsuitgaven en kampen met een gigantische schuldenlast. In 2011 stegen de schulden van de regio´s met 22 procent, tot een totaal van 135,1 miljard euro. Het hoogste cijfer ooit geregistreerd.
Moody´s heeft zeven Spaanse regio´s al de junkstatus toegekend. Onder meer Valencia, dat om een deel van de schuld van 20 miljard euro af te lossen twee maanden terug 7% rente betaalde. In principe een onhoudbare situatie. Maar door het bestuurlijke systeem kan een afzonderlijke Spaanse regio nooit failliet gaan, zoals bijvoorbeeld begin jaren negentig gebeurde met de Amerikaanse staat Californië. De schulden komen uiteindelijk ten laste van de totale staatsschuld van Spanje.
Alle vrijheid
En dat wrikt in Madrid. Bezuinigingen op autonome regio´s zijn momenteel alleen mogelijk in overleg en met instemming van de deelstaten. Die hebben veel vrijheid om te bepalen hoe door de centrale regering opgelegde maatregelen worden doorgevoerd. Zo heeft het Baskische parlement een wetsvoorstel ingediend om de invoering van de eigen bijdrage in de zorg, onderdeel van een bezuinigingsplan van 7 miljard, van tafel te vegen.
Het Internationaal Monetair Fonds eist dat Spanje het aantal ambtenaren drastisch terug brengt. Rajoy heeft echter alleen invloed op nationaal niveau. Het aantal FTE´s bij de regionale overheden is de afgelopen tien jaar zelfs gestegen met 20 procent. De PP van premier Mariano Rajoy broedt daarom op maatregelen. Madrid wil door nieuwe wetgeving regio's dwingen te bezuinigen. Met als ultieme maatregel overname van het financiële beheer als de begrotingsdoelstellingen worden geschonden.
De eerste stappen zijn al gezet. Provincies nemen in de loop van dit jaar een deel van de taken over van gemeenten met minder dan 20.000 inwoners. De komende tijd wordt bekeken of het aantal bestuurslagen kan worden terug gebracht.
Terminaal stadium
Goed nieuws, stelt Joaquín Javaloys, schrijver van het boek ´de teloorgang van de autonome. deelgebieden´ "Het systeem van autonome deelstaten is een politieke, economische en sociale mislukking. Het huidige model verkeert in een terminaal stadium en een faillissement is onafwendbaar. De financiële markten dwingen ons te kiezen tussen het behoud van onze regionale ruïnes of in de eurozone blijven. Het verdwijnen van de autonome staten is onvermijdelijk, een kwestie van overleven.”
Verschenen in bij de persdienst GPD aangesloten kranten
