Amsterdam had in 1886 zijn palingoproer. Brazilië beleeft sinds midden vorige week een azijnoproer. De revolta do vinagre heet zo omdat tijdens de hevige onlusten die São Paulo, Rio de Janeiro en Brasília in de afgelopen dagen schokten een groot deel van de demonstranten azijn bij zich droeg. Waarom? Omdat azijn de pijn die door traangas wordt veroorzaakt verlicht.
Wat gebeurde er echter? In de ogen van de autoriteiten speelden de demonstranten – over het algemeen studenten en hoger opgeleiden – vals, want met hun azijn konden ze het traangas van de oproerpolitie beter weerstaan. Dus begon de politie demonstranten, maar ook journalisten, te arresteren om de simpele reden dat ze een fles azijn bij zich hadden.
Zo werd het zure goedje het symbool van een golf van gewelddadige ongeregeldheden waarvan niemand precies begrijpt waar ze over gaan, ook de Brazilianen zelf niet.
Twee presidenten uitgejouwd
De autoriteiten lijken geen idee te hebben van wat ze met de situatie aanmoeten. Wat het voor de linkse regering van president Dilma Rousseff nog moeilijker maakt is dat Brazilië op het moment internationaal in de schijnwerpers staat vanwege de FIFA Confederations Cup, de generale repetitie voor het WK voetbal van volgend jaar.
Tijdens de openingsceremonie van dat toernooi, afgelopen zaterdag in Brasília, werd eerst FIFA-president Sepp Blatter door tienduizenden toeschouwers uitgejouwd, en vervolgens Rousseff zelf. De Braziliaanse president wist met de situatie geen raad. Ze keek naar haar tenen, likte nerveus haar lippen, blies in haar microfoon om te kijken of die wel aanstond en had uiteindelijk de tegenwoordigheid van geest om de Confederations Cup met één korte zin open te verklaren en verder te zwijgen.
Het is een moment dat we over een maand of wat, als de rust is weergekeerd, misschien historisch zullen noemen. Mij liepen de rillingen in ieder geval over het lijf. Mijn Braziliaanse buurman, met wie ik de openingswedstrijd keek, zat als aan de bank genageld. “Het lijkt alsof iets dat ongemerkt al een hele tijd onder de oppervlakte borrelde opeens tot uitbarsting is gekomen,” zei hij.
Waarom?
Wat er dan precies tot uitbarsting is gekomen kan niemand precies uitleggen, ook de demonstranten zelf niet. De directe aanleiding voor de onlusten in São Paulo en Rio de Janeiro midden vorige week was de verhoging van de prijs van het openbaar vervoer. Maar al snel werd duidelijk dat die stijging van twintig centavo’s – zegge en schrijve €0,07 – niet de enige reden was dat duizenden demonstranten avond aan avond de confrontatie met de politie zochten. Het duurdere buskaartje was slechts de druppel die de inflatie-emmer deed overlopen.
De met veel geweld neergeslagen demonstraties buiten het stadion van Brasília, zaterdag, en buiten het Maracanã-stadion in Rio, gisteren, waren eerder gericht tegen de wijdverbreide corruptie en de ‘geldverspilling’ aan grote sportevenementen, terwijl het land dat geld zoveel beter zou kunnen gebruiken – voor de bouw van scholen, ziekenhuizen, waterleidingen, en ga zo maar door.
"Samba, voetbal en corruptie," staat er op deze kersverse graffiti in Salvador. Dat de letters en kleuren aan die van Coca Cola doen denken is geen toeval: Coca Cola is een van de hoofdsponsoren van het WK. Beeld: Alex Hijmans
De massademonstraties die voor vandaag in verscheidene grote steden – São Paulo, Rio, Salvador – gepland staan zijn dan weer een protest tegen het extreme politiegeweld van de afgelopen dagen.
En nu?
Waar het azijnoproer tot zal leiden is op dit moment volkomen onduidelijk. Wat zeker niet vergeten moet worden is dat het overgrote deel van de Brazilianen niet te hoop loopt – althans nog niet.
Op Facebook en Twitter lijkt het bij tijd en wijle alsof de revolutie voor de deur staat, maar zodra je je voordeur opendoet zie je dat het buiten een dag als alle andere is. De kans is redelijk groot dat dat ook zo blijft en dat het azijnoproer over een dag of wat uitpietert. Anders dan de Spaanssprekende buurlanden doet Brazilië namelijk niet aan revoluties.
Toch is er de afgelopen dagen iets veranderd, je voelt het in de lucht. Dat de komende week interessant wordt is een understatement. Voor de zekerheid hier nogmaals die video van Sepp Blatter en Dilma Rousseff die uitgejouwd worden. Voor het geval dat inderdaad een historisch moment wordt.
De Braziliaanse krant Folha de S. Paulo maakte een coherente video over het azijnoproer.
Druk op 'captions' onderaan het scherm om Engelse ondertiteling aan te zetten. Giuliana Vallone, een verslaggeefster van de krant, die donderdag een rubberkogel in haar gezicht kreeg, komt uitgebreid aan het woord.
Meer van Alex Hijmans…
