Wat trok jou aan om juist naar Saudi-Arabië te gaan?
Als niet-moslim kan je eigenlijk alleen maar naar Saudi-Arabië op een businessvisum. Als toerist kom je er niet binnen, dat kun je vergeten. Dus toen ik de kans kreeg om voor mijn werk naar Saudi-Arabië te gaan, was ik wel benieuwd. Het land is heel restrictief met het toelaten van buitenlanders. Alleen met toestemming van je Saudische opdrachtgever kun je een businessvisum krijgen. De enige andere optie is het bedevaartsvisum voor moslims. Het is dus niet makkelijk om als niet-moslim het land binnen te komen. En ja, dat vond ik eigenlijk al heel spannend, haha.
Dus ik dacht, ik ga naar een soort Noord-Korea, maar dat is het helemaal niet. Ze hebben best veel invloed van buitenaf, uit Amerika maar ook Europees. Dat merk je bijvoorbeeld al direct aan de vele Amerikaanse fastfoodketens die wij hier in het Europa soms nog geeneens kennen. En de typisch Amerikaanse shoppingmalls. Ze rijden ook heel veel in Amerikaanse auto’s, veel meer dan wij. Het rare is dat Saudi-Arabië jarenlang als bondgenoot met de VS is opgetrokken. En tegelijkertijd zijn ze de laatste decennia religieus steeds strenger geworden. Dat maakt het soms lastig om daar te werken, omdat je toch heel snel een wij-zij gevoel krijgt.
Hoe was het leven in Saudi-Arabië ?
Ik werkte als consultant voor een Saudische elektriciteitsmaatschappij. Sommige Saudi’s kwamen in de traditionele thawb, zo’n witte jurk met een tulband, naar hun werk. Anderen in moderne kleding zoals jij en ik dragen. De manier van communiceren daar is anders dan bij ons. Zij zijn gewend aan een heel hiërarchisch systeem van werken, waarbij je gewoon uitvoert wat je hogere van je vraagt. Dat maakte het change management project waar wij mee bezig waren lastig, omdat werknemers niet durven om openlijk in gesprek te gaan over veranderingen. Mensen zijn niet gewend hun mening ergens over te mogen geven. Sommige gespreksonderwerpen zijn taboe. Als ik bijvoorbeeld iets vroeg over het koningshuis werd er wel eens minzaam gelachen, maar niemand zal zich openlijk uitspreken.
Hoe ging je daar mee om?
In een andere cultuur moet je sowieso altijd aanpassen, dat heb je met elke cultuur. Ik heb ook in Thailand gewerkt, en in Australië en de VS. Als Nederlander ben je meestal wel in staat om je snel aan te passen. Ik vind het enorm interessant om zo’n nieuwe cultuur van binnenuit mee te maken en te doorgronden. Ik wil niet een onderdeel worden van die cultuur, maar wel begrijpen waarom zaken zo zijn en waarom mensen op een bepaalde manier denken en handelen. Dat vind ik fascinerend. En de taal is daar zeker van essentieel belang voor.
Dus daarom ben je Arabisch gaan leren?
Ja, als je een taal kent gaat er een wereld voor je open. Ik ben een beetje een polyglot, ik spreek zes talen. Naast Nederlands en Engels ook Duits, Frans, Spaans en Italiaans. Dus Arabisch is zeven. En tegelijkertijd met deze cursus Arabisch ben ik ook een cursus Portugees aan het doen.
Ik ontdekte op een gegeven moment dat er ook woorden in onze taal zijn die uit het Arabisch komen. Toen dacht ik: nu wil ik meer weten…
Welke woorden komen uit het Arabisch, kun je voorbeeld noemen?
Nou, bijvoorbeeld het woord ‘cijfer’, komt van het Arabische woord ‘sifr’. Ons woord ‘gips’ komt van het Arabische woord ‘jips’ (de Arabieren gebruikten als vanaf de 10e eeuw gips om gebroken ledematen te verbinden. In 1850 werd het gebruik door een Nederlandse arts overgenomen.) ‘Magazijn’ komt van het Arabische ‘makhazin’, wat pakhuis betekende. ‘Siroop’ komt van het woord ‘sarab’, afgeleid van het woord ‘sariba’, dat drinken betekent. Massage van ‘misas’, het woord voor aanraking. Suiker stamt af van ‘sukkar’. En zelfs het woord ‘alcohol’ komt van het Arabisch ‘al-kuhl’. Ook veel wetenschappelijke termen, sterrennamen en maritieme termen komen uit het Arabisch vandaan.
Heb je behalve Saudi-Arabië ook andere landen bezocht in het Midden-Oosten?
Ja, ik ben ook in Qatar, Dubai en Abu Dabi geweest. Dubai en Abu Dhabi zijn echt enorm moderne steden met wolkenkrabbers, zesbaanssnelwegen, moderne metro’s, allemaal dingen waar wij in Nederland nog wel eens van kunnen dromen. Dat wordt daar gewoon uit de grond gestampt, omdat daar natuurlijk geen democratie is met mensen die zeggen: ‘maar ik wil helemaal geen snelweg in m’n achtertuin’. Verder ben ik ook in Libanon, Beiroet en Koeweit geweest. Ik wil graag nog naar Jordanië, Oman en de overige plekken in de Emiraten. En Egypte, ben ik ook heel benieuwd naar .
Vanwaar komt het dat je zoveel gereisd hebt?
Ik heb na mijn studie bedrijfskunde een master Business Administrations gedaan in de Verenigde Staten. Toen ben ik even terug in Nederland geweest omdat ik me moest melden voor de dienstplicht, maar die werd vervolgens net afgeschaft. Toen ben ik als consultant in Luxemburg gaan werken en daarna in Brussel, waarbij ik over de hele wereld werd uitgezonden. Daarna werd ik gevraagd om Chief of staff van een consultancy te worden in New York. Dat heb ik vier jaar gedaan, met 1500 medewerkers verdeeld over vier continenten. Dat waren hele leuke maar ook intensieve jaren. Daarna kreeg ik de keuze: naar San Francisco of Amsterdam. Toen heb ik gezegd: ‘geef mij maar Amsterdam’.
Ik ben nu 46 en terug waar mijn roots liggen. Ik ben opgegroeid in Zaandam. Mijn vader had een ijzerwarenhandel in Amsterdam. De winkel is vorig jaar verkocht, nadat mijn vader met pensioen ging. Nu zit er een Marqt. Mensen vragen weleens of ik soms uit Italië kom, maar ik kom uit een echt Hollandse familie, met Friese voorvaderen. Maar ondanks dat ik nu terug in Amsterdam ben, blijft er de drang om te reizen.
Waarom is binnen de landen in het Midden-Oosten juist Saudi-Arabië zo streng?
Wellicht omdat zij de custodian van de twee heilige Islamitische plaatsen Mekka en Medina zijn, dat ze strenger in de leer zijn. En deels is het ook een tegenreactie op het westen. Ze hebben een ontzettende haat-liefde-relatie met de westerse levensstijl. Enerzijds kijken ze enorm op tegen de vrijheid en filosofie van het leven hier. En tegelijkertijd zijn wij ongelovigen en leven wij alleen maar voor onszelf en niet zozeer voor een groter geheel. Toch zie je dat de overheid jongeren stimuleert om in het buitenland te gaan studeren. De staat financiert hen om naar Engelse en Amerikaanse universiteiten te gaan. Wanneer die studenten na vijf jaar terugkomen hebben ze natuurlijk hun wereldbeeld verbreed. Dat wordt door de Saudische overheid gestimuleerd, maar die weten tegelijkertijd dat ze daarmee iets binnenhalen en over zichzelf afroepen wat ze misschien niet meer onder controle hebben.
Hoe was het voor jou persoonlijk om in zo’n streng land te wonen? Want je valt op mannen.
Dat klopt. In Saudi-Arabië staat daar de doodstraf op. Dat was best wel lastig ja. Dus daar ga ik niet mee te koop lopen. Het interessante is dat in landen die zo streng in de leer zijn er voor homo’s en lesbiennes geen enkele mogelijkheid is om andere mensen te leren kennen in een vrije omgeving. Er is geen homo-café er zijn geen vereniging, het bestaat gewoon niet.
Maar ook niet op internet?
Het internet is de enige manier om anderen te leren kennen en wordt daar dus zeker veel voor gebruikt. Gaydar, de tinder voor de homowereld zullen we maar zeggen, is daar enorm groot. Ik heb het ook op mijn telefoon. Toen ik het daar aanzette bleef mijn telefoon constant roodgloeiend van de berichtjes. Het wordt daar wel gescrambled, dus je moet een VPN-verbinding aanleggen en dergelijke….
Zodat je het in het geheim kan doen?
Dat is het vervelende voor mensen die daar opgroeien en weten dat ze niet zo zijn als de doorsnee. De enige manier om dan anderen te leren kennen is daar echt via het internet. En het internet heeft daar dan ook een enorme revolutie gebracht voor lhbt’ers.
En dan gaan de ontmoetingen ook allemaal in het geheim?
Ja dat neem ik aan van wel ja. Je gaat niet op straat afspreken.
Heb je zelf daar wel eens afspraken gemaakt?
Ja.
Dat lijkt me best wel eng dan…
Dat was ook heel spannend ja, haha.
En hoe ging dat dan in z’n werk?
Ja net zoals hier, je maakt een afspraak en je zegt waar zullen we elkaar ontmoeten.
En dan doe je alsof je neutraal vrienden bent?
Ja sowieso. Kijk, het grappige is, omdat het zo’n mannenmaatschappij is, valt het eigenlijk helemaal niet op als twee mannen over straat lopen of elkaar ontmoeten. Dat is allemaal heel normaal. En mannen zijn daar qua begroeting en omgang ook best wel intiem. Omhelzingen, neuskussen, elkaar kussen. Elkaars hand vasthouden op straat is ook heel normaal. Dat gebeurt gewoon en daar wordt helemaal niet raar over gedacht. Dus dat valt echt niet zo op. Maar als je meer wilt doen dan dat, dan moet je naar een hotelkamer of naar iemand thuis. Zo doen ze dat daar, net zoals hier eigenlijk.
Heb je wel eens homo’s gesproken die Saudi waren en gevraagd hoe hun leven eruit zag?
Ik heb zelfs wel eens ooit een afspraakje gehad met een Saudische politieagent. Dus ik vroeg hem: “jij zit bij de politie en jullie hebben de opdracht om mensen zoals jij en ik op te sporen en te arresteren en ze kunnen ter dood veroordeeld worden. Wat vindt je daarvan?” En die zei me letterlijk: “Ik geloof niet dat dat gebeurt en dat doen we niet”. Terwijl wij weten dat dat gebeurt. Ik heb hem ook wel eens vragen gesteld van hoe zie jij je leven voor je. Hij was begin dertig. Daar kwam niet echt een duidelijk antwoord op. Maar ik denk dat dat een leven gaat zijn van getrouwd met een vrouw en kinderen. Netjes voor de buitenwereld en een dubbelleven daarnaast. Zoals dat hier vroeger ook was.
Het lijkt me wel heel ongemakkelijk als je bewust je geaardheid geheim moet houden.
Het feit dat er de doodstraf staat op het zijn van wie je bent, dat vond ik heel erg raar. En nu druk ik me heel mild uit….Angstaanjagend.
Wat doet dat dan met je?
Als het aankomt op mensenrechten is Saudi-Arabië toch enigszins achterlijk. En tegelijkertijd vind ik het land ook interessant om te leren kennen en te begrijpen. Maar het is niet een land waar ik zou willen blijven. Ik heb het nu gezien ik begrijp het enigszins. Het is ook een heel mooi land met schitterende natuur en het is een heel groot land met heel veel ruimte. Maar qua manier van leven en individuele vrijheden niet een land voor mij.
En zijn er op wel collega’s geweest die je beter leerde kennen en waarvan je merkte dat ze zo ruimdenkend waren dat je het wél kon laten blijken?
Aan Saudi’s niet, nee. Dat deed ik bewust niet. Dan zou ik mezelf alleen maar in problemen brengen en wellicht hen ook. Want als ze er één kennen hadden ze me eigenlijk aan moeten geven. Het grappige was dat er een collega was, een Filipijn, en die was overduidelijk homo. En hij en ik begrepen elkaar wel.
Maar had de rest het dan ook door denk je?
Jawel, dat was niet zo moeilijk te zien. Dus ja, kijk Saudi’s zijn natuurlijk ook niet dom, die weten ook wel dat het bestaat. En dat het niet iets is dat mensen voor de grap doen. Zolang mensen maar hun leven leiden zoals ze dat geacht worden te leiden, dus vrouw en kinderen krijgen, dan is er geen man overboord. En hoe je de kat in het donker wil knijpen dat moet men maar zelf weten.
Maar ja, als je naar Saudi-Arabië gaat en je vraagt een visum aan dan moet je ook een verklaring ondertekenen dat je de wetten en gebruiken van het land respecteert en niet zult overtreden. Nou ja, seksuele handelingen verrichten met een andere man is een duidelijke overtreding van die wetten, dus dan moet je dat als je dat bij je visumaanvraag belooft ook maar niet doen denk ik dan.
Maar je hebt wel gedatet…
Het waren eenmalige ontmoeten, eentje drie keer. Maar ik was sowieso niet op zoek naar een lange termijn relatie in Saudi-Arabië en ik had ook heel sterk het gevoel met degenen die ik daar ontmoet heb dat ze daar ook totaal niet op uit waren. Ten eerste ben ik een buitenlander. Ten tweede is het in hun cultuur iets dat niet bestaat, niet mag. Dus ik had daar niet echt hooggespannen verwachtingen om de man van mijn leven te vinden.
Hoe reageren mensen erop dat je Arabisch aan het leren bent?
Mensen begrijpen het vaak niet zo goed en vinden het een beetje spannend en raar. Ik denk dat veel mensen denken dat je op een bepaalde manier het westerse gedachtegoed afvalt, terwijl dat natuurlijk hartstikke flauwekul is. Maar ik denk dat mensen die eerste reactie wel hebben. En misschien ook denken dat je moslim wilt worden. Dat wil ik niet, ik ben sowieso areligieus. Ik vind het heel mooi als mensen een religie hebben en daar houvast aan hebben, maar ik heb voor mezelf geen geloof nodig. Dus ja, er is wel een bepaalde apathie voor Arabische taal en cultuur bij de gemiddelde westerling. En onwetendheid. Enorm veel onwetendheid.
Dit is het derde interview in de serie “de Taal van het Arabisch”.
Eerder verschenen:
“Het Arabisch gaat blijven, dus wen er maar aan”
“Marokkaans-Nederlands zijn is voor een verrijking”
