Tijdens de verhitte presidentsverkiezingen van 2021 nam ik via Facebook contact op met mijn familie, zonder tegenreactie. Facebook had verschillende accounts verwijderd waarvan vermoed werd dat ze gelinkt waren aan de regerende National Resistance Movement (NRM). De Oegandese regering reageerde snel en beweerde dat oppositiegroepen sociale media gebruikten om onrust te zaaien. Daardoor werd Facebook als een veiligheidsrisico gezien en afgesloten voor Oegandese burgers.
Veel Oegandezen, onder wie ikzelf, waren verbijsterd: hoe kun je jezelf een democratisch land noemen en toch je burgers de vrijheid van meningsuiting op ’s werelds grootste social media-platform ontzeggen? Tot op de dag van vandaag is Facebook niet toegankelijk in Oeganda. De digitale stilte die door de regering wordt afgedwongen, onderstreept een harde realiteit: voor het uiten van je mening kun je een hoge prijs betalen. De positie van het land op de World Press Freedom Index geeft dit al aan: het land staat op een beroerde 133ste plek van de 180, nog één plek lager dan vorig jaar.
Intimidatie
Oeganda heeft ruim driehonderd radiostations en dertig tv-stations, met het staatsbedrijf New Vision en het particuliere Daily Monitor als bekendste. Maar mensen die de programma’s voor deze kanalen produceren, hebben dagelijks te maken met intimidatie. In het beste geval worden Oegandese journalisten bedreigd; in het slechtste geval worden ze in elkaar geslagen, gearresteerd of wordt hun apparatuur in beslag genomen. Daarom kiezen velen voor zelfcensuur om gevaar te vermijden.
Zelf kreeg ik ook te maken met spanningen. Toen ik werkte bij Signal FM, een radiostation in het oosten van Oeganda, werd ik geconfronteerd met een woedende man. Hij was net verkozen tot raadslid voor de National Resistance Movement en in een nieuwsbericht werd gesteld dat hij de verkiezingen had vervalst. ‘Waarom meld je nepnieuws?’ schreeuwde hij, en hij dreigde me aan te vallen. Ik wist te ontsnappen, maar de ontmoeting liet me geschokt achter.
Beperkende wetten
Ondanks de grondwettelijke belofte van persvrijheid worden de media in Oeganda verstikt door beperkende wetten. Zo is de Wet tegen computermisbruik gericht tegen de vrijheid van meningsuiting via offline media en digitale platforms. Dergelijke wetten dienen als instrument om afwijkende stemmen het zwijgen op te leggen.
Zoals die van journalist Farida Bikobere en schrijver Norman Tumuhimbise. Zij werden in 2022 gearresteerd, samen met zeven personeelsleden van Digital TV. Ze werden beschuldigd van aanstootgevende communicatie en online intimidatie van president Museveni. En hoewel de Wet tegen computermisbruik in 2022 werd aangepast, is er sindsdien niet veel veranderd. De wet legt critici van de regering opzettelijk het zwijgen op en zal worden gebruikt om de vrijheid van meningsuiting verder in te perken.
Dit artikel verscheen eerder in 360 Magazine. Het kwam tot stand in samenwerking met Free Press Unlimited.
