De timing was uitgekookt: het Braziliaanse nationale elftal had Mexico gisteravond nog maar net met 2-0 verslagen of de gemeentebesturen van São Paulo en Rio de Janeiro, waar afgelopen week de ernstigste ongeregeldheden van het azijnoproer plaatsvonden, kondigden aan dat de verhoging van het OV-tarief, die de aanleiding vormde voor de massademonstraties van deze week, wordt teruggedraaid.
Voor en tijdens de wedstrijd, een voorrondeduel in de Confederations Cup die momenteel in Brazilië gaande is, kwam het buiten het Castelão-stadion in Fortaleza nog tot heftige ongeregeldheden tussen demonstranten en de oproerpolitie.
Dinsdag kondigden een aantal andere steden, waaronder Recife, Porto Alegre en Manaus, al een tariefverlaging aan.
Druppels in een emmer en op een gloeiende plaat
Het lijkt te weinig, te laat. In São Paulo stroomden demonstranten in feeststemming opnieuw naar de Avenida Paulista, toneel van de hevige onlusten van vorige week donderdag, maar elders in het centrum was het onrustig. In Niterói, een grote voorstad van Rio de Janeiro, staken betogers bussen in brand en blokkeerden urenlang de brug die de stad met Rio verbindt. Dit ondanks het feit dat ook het gemeentebestuur van Niterói een tariefverlaging heeft aangekondigd. Ook in Brasília legden betogers het verkeer plat.
Voor vandaag zijn opnieuw demonstraties gepland, onder andere in São Paulo, Rio de Janeiro en Salvador.
Ook al was de verhoging van het OV-tarief de aanleiding tot de huidige onrust, elk Braziliaans kind kan je ondertussen vertellen dat het duurdere buskaartje alleen maar de druppel was die de spreekwoordelijke emmer deed overlopen. Brazilianen gingen deze week de straat op tegen corruptie, de ‘geldverspilling’ aan grote sportevenementen als het WK en de Olympische Spelen, slecht onderwijs, slechte gezondheidszorg, politiegeweld, en ga zo maar door. Het terugdraaien van een tariefverhoging van omgerekend zeven eurocent lost die waslijst aan problemen natuurlijk niet op: het is een klein druppeltje op een plaat die de afgelopen twee weken steeds heter is gaan gloeien.
Één overwinninkje maakt nog geen zomer
Zodra het ongedaan maken van de tariefverhoging bekend werd, vatte activist en journalist Raphael Tsavkko, die de afgelopen twee weken aan elke demonstratie in São Paulo deelnam, de gevoelens van veel demonstranten in een tweet samen: “We hebben de eerste slag gewonnen. De oorlog nog niet. Een oorlog met als doel: gratis openbaar vervoer, transparantie (in de politiek), mensenrechten en respect. Hebben we nog niet bereikt.”
Het probleem is natuurlijk dat het jaren, zo niet tientallen jaren zal duren voordat dit soort doelen in Brazilië bereikt kan worden, omdat daar een complete cultuurverandering voor nodig is. En sommige – gratis openbaar vervoer – zullen hoogstwaarschijnlijk altijd een utopie blijven.
Toch lijkt het erop dat de autoriteiten binnen niet al te lange tijd met iets substantiëlers over de brug zullen moeten komen dan met een sigaar uit eigen doos – want dat is het terugschroeven van een reeds ingevoerde tariefverhoging natuurlijk. Gebeurt dat niet, dan kun je er donder op zeggen dat er volgend jaar tijdens het WK voetbal opnieuw een azijnoproer uitbreekt – en dan twee keer zo zuur.
Volgend jaar verkiezingsjaar
Dat zou voor voetbalfans niet leuk zijn en voor president Dilma Rousseff al helemaal niet, want in oktober 2014 zijn er presidentsverkiezingen. De populariteit van Rousseffs regering daalde volgens een gisteren door Ibope gepubliceerde opiniepeiling van 63% in maart naar 55%. En let wel: die opiniepeiling werd gedaan op de dag vóór alle onrust begon.
