Zowel voor de zzp’ers zelf als voor hun klanten belooft 2016 een enerverend jaar te worden, met hoogtepunten aan het begin en aan het eind. Meteen in januari al moet de Eerste Kamer de knoop doorhakken: wordt de VAR-verklaring echt afgeschaft en komen daar inderdaad modelcontracten voor in de plaats, zoals staatssecretaris Wiebes wil?
Op 19 januari vindt er eerst een plenair debat plaats over het wetsvoorstel dat de bewindsman daarvoor heeft ingediend. Vervolgens wordt er op 26 januari over gestemd. Als de Eerste Kamer dan ‘ja’ zegt, krijgt de markt een half jaartje de tijd om aan het nieuwe systeem te wennen. Na de zomervakantie moet er dan echt mee gewerkt gaan worden.
Het idee is dat de belastingdienst zich er in eerste instantie toe beperkt een oogje in het zeil houden. Als er eens iets mis gaat blijft het bij een vriendelijke vermaning. Echt controleren en handhaven gebeurt pas vanaf 1 januari 2017.
Maar er zit een addertje onder het gras: die controles zullen ook betrekking hebben op 2016. Blijkt daarbij dat een opdrachtgever en een opdrachtnemer zich in hun arbeidsrelatie niet hebben gehouden aan de letter van hun modelovereenkomst, dan kunnen ze daarvoor alsnog op hun vestje worden gespuugd.
Meerderheid Eerste Kamer is tegen
Terwijl werkgevers, werknemers, bemiddelaars en zelfs de zzp-bonden in een zogenaamde ‘klankbordgroep’ met de Belastingdienst meepraten over hoe het zo soepel mogelijk kan worden ingevoerd, ontmoet het nieuwe systeem in de Eerste Kamer bij steeds meer fracties weerstand.
Zelfs Wiebes eigen partij, de VVD (13 zetels), heeft in de senaat wat ze noemt ‘grote reserves’. Nut en noodzaak van het wetsvoorstel Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties zouden niet zijn aangetoond. Waarom niet gewoon de VAR houden, zeggen de liberalen, en die beter gaan controleren?
D66 (10 zetels) hamert al van het begin af aan op het ontbreken van rechtsbescherming in het nieuwe systeem. De modelcontracten zouden vooraf zekerheid moeten geven aan opdrachtgevers en opdrachtnemers, maar als puntje bij paaltje komt, doen ze dat niet.
‘Drammer’ Wiebes zal concessies moeten doen
De SP (9 zetels) heeft als enige partij in de Tweede Kamer al tegen het wetsvoorstel gestemd, en zal dat naar verwachting nu ook weer doen. En tijdens de laatste schriftelijke voorbereiding heeft ook het CDA (12 zetels) zich tot de tegenstanders bekend. Als dit zo doorgaat, waarschuwt senator Marnix van Rij, durven opdrachtgevers straks helemaal niet meer met zzp’ers te werken. En dat kan niet de bedoeling zijn, vindt hij.
Daarmee tekent zich in de Eerste Kamer een meerderheid af tegen het plan van Wiebes. De staatssecretaris zal dan ook tijdens het kerstreces ernstig bij zichzelf te rade moeten of hij hier wel mee door wil. De VVD wil hem bij voorkeur niet laten vallen, maar om de steun van zijn partijgenoten te houden zal ‘drammer’ Wiebes op zijn minst serieuze concessies moeten doen.
IBO-zzp nog niet dood en begraven
Ondertussen ligt er ook nog het grote onderzoek dat het kabinet vorig jaar heeft laten doen, het IBO-zzp. Dat is nog allerminst dood en begraven. Het komt in de eerste maanden van 2016 nog minstens twee keer terug. De Tweede Kamer heeft al aangekondigd er een debat te willen houden, en naar verwachting zal de Eerste Kamer dat ook doen. Dan gaat het niet alleen over de uitkomsten van het onderzoek maar vooral ook over de lauwe reactie van het kabinet.
Dat heeft tot nu gezegd: ‘Interessant, maar wij gaan er niks meer mee doen, dat is aan een volgend kabinet.’ Zowel de vrienden van de zzp’ers bij D66 als de vijanden bij de PvdA vinden dat volstrekt onvoldoende. Ieder vanuit hun eigen standpunt willen die dat het kabinet nu al maatregelen neemt. Hetzij om zzp’ers meer ruimte te geven, hetzij om hen verder aan banden te leggen.
Voor het beleid van het kabinet Rutte-Asscher zal het weinig gevolgen meer hebben. VVD en PvdA zijn uitgeregeerd samen, die gaan in hun laatste volle jaar geen deuken meer in pakjes boter slaan. Wat ze wel zullen gaan doen, is hun eigen standpunten verder aanscherpen en duidelijker tegenover elkaar stelling nemen in de aanloop naar de Tweede Kamerkiezingen die op 15 maart 2017 worden gehouden. Als het kabinet niet eerder valt, natuurlijk.
ZZP’er krijgt belangrijke rol in de verkiezingscampagnes
Zo gaan we naar het tweede hoogtepunt toe in 2016: na de zomervakantie moeten de verkiezingscampagnes op stoom komen, en daarin zal het ZZP-dossier een belangrijke rol spelen. Het belooft de testcase te worden in de discussie over hoe we de komende jaren willen omgaan met werk en met sociale zekerheid. Daar gaan we een maandenlange strijd over zien, waarin ingrijpende maatregelen zullen worden voorgesteld.
Zo zal PvdA weer proberen de zelfstandigenaftrek af te schaffen, net zoals ze dat bij de verkiezingen van 2012 hebben gedaan. Daarin zullen ze de SP aan hun zijde vinden. Het CDA zal ongetwijfeld het voorstel weer oppakken dat het eind vorig jaar heeft gedaan om zzp’ers op te nemen in een verplichte collectieve verzekering tegen arbeidsongeschiktheid. De PvdA en de SP zullen daarin meegaan, net als waarschijnlijk GroenLinks.
Daarbij zal er ook weer worden gehamerd op de pensioenen. Er is in Den Haag bijna niemand die het mensen toevertrouwt om daar zelf iets voor te regelen. Dat moet allemaal in grote collectieve pensioenfondsen, want ‘anders komt er niks van terecht’.
Financieel de wind mee
Tot slot van deze vooruitblik op 2016: wat staat zzp’ers economisch te verwachten? Gaan ze er een beetje op vooruit? De ene zelfstandige is de andere niet, maar door de bank genomen zit er wel een bescheiden inkomensverbetering in. Door het Belastingplan gaat iedereen die werkt er in 2016 een beetje op vooruit, voor zover het belastbaar inkomen niet boven de 50duizend euro komt. De meeste zzp’ers blijven daar wel onder, dus die profiteren daarvan mee.
Volgens het CPB groeit de economie in 2016 met ruim twee procent. De zelfstandige zonder personeel pikt daar allicht een graantje van mee. Met name de consumptie zal flink toenemen. Dat is gunstig voor wie zijn of haar diensten en producten vooral aan particulieren verkoopt. Ondanks alle maatregelen van de ECB blijft de inflatie laag, dus zzp’ers die zelf geen gekke dingen doen zien komend jaar hun kosten niet echt stijgen.
Economisch krijgen zelfstandigen zonder personeel dus in 2016 eindelijk weer eens een beetje de wind mee. Dat kunnen ze goed gebruiken om over de hobbels heen te komen die de politiek op hun pad legt.
