Teun Gautier. Die naam valt regelmatig in het land der journalisten. De oud-uitgever van de Groene Amsterdammer richtte onlangs De Coöperatie op; een journalistennetwerk dat zelfstandigen ondersteunt met de verkoop van werk en expertise.
Ik had een aantal vragen voor Gautier. Niet per se over De Coöperatie, maar over verdienmodellen voor journalisten. Ik startte met ‘collegafreelancer’ Erwin van ’t Hof een zoektocht naar nieuwe inkomstenbronnen voor zelfstandige verhalenmakers. We schrijven de komende maanden regelmatig over dit thema.
Gautier deed in 2015 onderzoek naar verdienmodellen voor kwaliteitsjournalistiek en ik wilde weten welke modellen relevant zijn voor freelancers. ‘Welke dan?! Vertel het ons!’, hoor ik je denken. Nog even geduld. Die modellen spitten we de komende maanden uit. In dit stuk deel ik een stukje van Gautier zijn visie, als het gaat om freelancejournalistiek en geld.
Ons gesprek startte met een kort interview over de staat van de journalistiek. We spraken over dalende oplages en krimpende vergoedingen voor freelancers, gevolgd door de vraag:
Zit er nog brood in de journalistiek, voor freelancers?
“Ja, absoluut. We staan op de drempel van de gouden eeuw van de journalistiek. Er is geen crisis in de journalistiek maar er is een crisis in de uitgeverijensector. De markt verandert en de omstandigheden veranderen, waardoor uitgeverijen moeten mee veranderen. Dat lukt ze niet. En dat gaat ze niet lukken ook. Maar de vraag naar hoogwaardige content is in deze informatiesamenleving nog nooit zo groot geweest. Informatie is een absolute must-have voor iedereen.”
Dus de uitgeverijen gaan hun crisis niet oplossen?
“Klopt.”
Wat is de rol van freelancers in die veranderende markt?
“Redacties worden in toenemende mate een netwerk van freelancers die content maken. De journalistieke productie en distributie worden decentraal. Niemand gaat meer naar Volkskrant.nl met de gedachte: ‘goh ik ben benieuwd wat ze nou weer hebben geschreven’. De traffic op de homepage maakt een klein deel uit van het geheel. Dus, dat betekent: zet je artikel (als freelancer red.) nou niet in één winkeltje, maar in tien winkeltjes. Als Volkskrantredacteur schrijf je een artikel dat voor 1 miljoen mensen interessant is, maar 200.000 mensen lezen het. Hartstikke stom. Stel: je maakt knakworsten, je hebt een hele knakworstenfabriek opgezet en gaat die worsten in één winkeltje aan een gracht in Amsterdam verkopen.”
Hoe zorgt een freelancer dat zijn werk in zoveel mogelijk winkeltjes verkocht wordt?
“Het is belangrijk dat je je specialiseert. Je moet van één ding alles afweten. En dat kan desnoods zijn: specialist van de marketingafdeling van het IMF. Ik noem maar een zijstraat. Het interessante is: vaste krantenredacties kunnen die specialisatie niet hebben, want een vaste redacteur moet tien stukken per week maken. Die zijn heel generiek, zij weten over veel dingen een beetje. Terwijl je als freelancer kunt zeggen: ik ga mij knetterend specialiseren. Ik verkoop journalistieke stukken aan kranten, maar ook aan het financiële vakblad van accountants in Nederland.”
Dat is redelijk traditioneel, werk verkopen aan uitgevers.
“Dat is onderdeel van je businesscase. Maar zet je werk ook op Reporters Online, zet het op je blog met een Blendle/Cafeyn-button erbij. En, dat is de volgende stap, als jij alles weet van het IMF, dan kun je spreken op een congres. Je kunt ook dagvoorzitter zijn, je kunt consultant zijn.”
Is dat nog journalistiek dan?
“Natuurlijk. Journalistiek gaat over waarde toevoegen middels informatie. Weet je wat een consultant doet? Die vergaart informatie, verrijkt die en distribueert die. Dat is gewoon een journalistieke functie. Alleen die consultant verwerkt de informatie in een rapport dat voor veel geld aan één klant verkocht wordt. Journalisten verkopen hun informatie aan heel veel mensen voor weinig geld per exemplaar. Waardetoevoeging middels informatie kan via een artikel, een documentaire, een boek, als consultant, als spreker op een congres, als trainer.”
Dus we moeten het traditionele beeld van de journalist vergeten.
“Absoluut. Ik heb het over information workers. Die term heb ik een beetje gejat van de sex worker.”
Wat kunnen information workers nog meer doen om geld te verdienen?
“Een voorbeeld is datasales. Stel: jij bent een specialist op het gebied van media. Dan heb jij als bijproduct data over media.”
Dus wat een journalist verzamelt om een verhaal te maken, kan die doorverkopen?
“Precies. Dus jij zegt: ik heb een analyse gemaakt van de gemiddelde omzet per redacteur over de afgelopen vijftig jaar. Hallo, dat is interessant. Dat is goud materiaal. Dan kun je naar TMG met de vraag: ‘weten jullie de gemiddelde output per redacteur? Nee? Ik wel. Wil je het hebben? Dan schrijf ik een rapport voor je. Kost 2500 euro.’ Kortom: ga data verkopen of exploiteren. Halfproducten vind ik zo interessant.”
Wat zijn halfproducten?
“Stel: iemand schrijf over een bomaanslag in Syrië, dan zou er iemand moeten zijn die zegt: ik heb achtergrondinformatie over Syrië. In een artikel komt vervolgens een insert met achtergrondinformatie die de journalist al voor handen had. Dat is een halfproduct, dat heel veel waarde kan toevoegen, in dit geval in een nieuwsitem.”
Kun je een voorbeeld noemen van een freelancejournalist die zijn werk slim verkocht heeft?
“Joris Luyendijk. Hij heeft een hele goede vraag gesteld: ‘er is een bankencrisis, maar wie zijn eigenlijk die mensen die achter de crisis zitten?’ The Guardian heeft hem natuurlijk al betaald om dat te doen (Luyendijk schreef blogs voor The Guardian red.). Daarna heeft hij een boek gemaakt, waarvan hij er honderdduizenden verkocht. En dan nog spreekopdrachten. Huppakee.”
Ken jij nog meer journalisten die een goede vraag omzetten in een goed inkomen?
“Ik denk dat een groot aantal columnisten goed verdient. En presentators, dankzij hun bekendheid. Het is eigenlijk een wrang spelletje. Als je bijvoorbeeld presentator wordt van een programma op de NOS, dan word je een bekend figuur en dan kun je dat exploiteren. Bekendheid is een van de meest waardevolle assets.”
Werk verkopen in zoveel mogelijk winkeltjes, datasales, een bekend figuur worden. Er zijn volop kansen voor freelancejournalisten, als we Gautier mogen geloven. Maar wat gebeurt er als je aan de slag gaat met zijn tips? En met andere verdienmodellen? Ik probeer die modellen uit, samen met mijn ‘collegafreelancer’ Erwin van ’t Hof. Daarnaast spreken wij zoveel mogelijk freelancejournalisten die op innovatieve manieren hun geld verdienen en daardoor de kwaliteit van hun werk op peil kunnen houden.
Volg onze zoektocht op www.depegel.media.
