Toen mij op zaterdagochtend duidelijk werd wat het inreisverbod ongeveer behelst, schreef ik dat dit uitstekende propaganda is voor IS en dat de propaganda-afdeling zich in de handen wrijft:
Pro-IS-groepen wrijven zich in de handen. Die executive orders van Donald #Trump zorgen voor goede propaganda pic.twitter.com/PyhjLPF4xv
— Evert te Winkel (@egtewinkel) January 28, 2017
Later op de dag heb mijn standpunt op dit vlak een aantal keer in verschillende bewoordingen herhaald, maar ik heb ook iets anders gedaan, namelijk gekeken wat er op de social media van IS gebeurt. Maar eerst de boodschap van IS.
Welke boodschap wil IS verspreiden?
Islamitische Staat is een terreurorganisatie annex conventionele staat die claimt islamitisch te zijn, wat gezien de naam nogal voor de hand ligt. En de meeste (zo niet alle) leden beschouwen zichzelf als moslim. De invloed van voormalige leden van Sadam Hoesseins geheime diensten is tegelijkertijd een belangrijke pijler van het succes van de organisatie. Er zijn er die betoogd hebben dat macht veel belangrijker is voor IS dan religie, in ieder geval vechten deze beide om voorrang.
Net als veel andere terreurorganisaties, of zij nu van christelijke, islamitische of bolsjewistische signatuur zijn, is IS sterk apocalyptisch van aard, dat wil zeggen dat zij actief streeft naar een heilsstaat en dat zij voor het bereiken daarvan de bestaande wereldorde omver moeten werpen. Groepen zoals al-Qaida denken hier in de basis niet anders over, al zijn er ook grote theologische en operationele verschillen. In die voorgestelde eindtijd komen wit en zwart, licht en duister en goed en kwaad lijnrecht tegenover elkaar te staan, grijstinten verdwijnen. Binnen dit artikel kan dit niet in detail uitgewerkt worden, Bob de Graaff heeft dat wel gedaan in zijn geweldige boek Op weg naar Armageddon. Deze toevoeging is nog nodig: precies dit dualisme zie je bij IS heel sterk terug in de eigen propaganda.
In IS’ propagandavideo’s en tijdschriften gaat het vaak over de strijd van de oemmah (islamitische gemeenschap) tegen de ‘kruisvaarders’, ofwel de christenen of het westen, daar maakt IS geen onderscheid tussen. Dat zie je bijvoorbeeld heel sterk terug in het filmpje The Two States – Tribulations and Grants, waarin de ‘kruisvaarders’ visueel tegenover IS-strijders worden geplaatst (zie kopafbeelding). De moslims die deze apocalyptische visie niet delen of ideologisch zelfs maar marginaal verschillen, ziet IS als afvalligen en mede-samenzweerders met de ‘kruisvaarders’. De vraag is of dergelijke opvattingen terug te vinden zijn in de reacties van IS en IS-fans op Trumps inreisverbod uit een aantal islamitische landen. Op zaterdag kwam je dit in ieder geval nog niet veel tegen, terwijl het inreisverbod van Trump naar mijn oordeel mogelijkheden biedt voor IS om hun wereldvisie te propageren zonder de waarheid (ernstig) geweld aan te doen. Time voorspelde in een uiterst interessant artikel dat IS de #muslimban zal gebruiken voor marketingdoeleinden. De paar voorbeelden die ik zaterdagochtend vond van alles wat ook maar enigszins op propaganda lijkt, vind je hier:
Dit plaatje komt veel langs op Twitter. Is ook zo ongeveer de enige IS-propaganda wat betreft de #muslimban. Voor de rest weinig aandacht pic.twitter.com/ivypO1EpUL
— Evert te Winkel (@egtewinkel) January 28, 2017
Zondag na de lunch zocht ik de berichten van die nacht en ochtend in de pro-IS-groepen die ik volg op Telegram uitgebreid uit, dit waren bij elkaar ongeveer zevenhonderd berichten, waarvan een vrij groot deel dubbel doordat deze accounts elkaars berichten voortdurend overnemen. Bij die zevenhonderd berichten is er al meer aandacht voor de #muslimban, hoewel bijvoorbeeld de Turkse bombardementen op al-Bab meer aandacht krijgen, net zoals de door Trump aangekondigde samenwerking tussen Rusland en de VS tegen IS, zoals Michael S. Smith II terecht opmerkt. Het is nog bepaald niet zo dat de IS-fans in groten getale over het onderwerp spreken, tot en met zondagmiddag heb ik 24 unieke berichten gevonden die direct over het onderwerp gaan. Dat is een stuk minder dan het totaal aantal pro-IS-accounts dat ik volg, maar er zijn ook enkele prominente accounts waar ik nog geen toegang toe heb weten te krijgen.
Alle berichten van deze zevenhonderd die direct over Trumps #muslimban gaan, zijn in het Engels. Ik vond één Arabisch bericht dat opgevat zou kunnen worden als een indirecte verwijzing naar de #muslimban, maar geen enkel direct bericht. Later kwamen overigens nog wel enkele Arabische berichten over #muslimban langs. De 24 berichten zijn grofweg te verdelen in drie categorieën: zakelijke berichtgeving (dat de accounts die dit doen pro-IS zijn, blijkt dan uit andere berichten), berichten met een verwijzing naar het nieuws en een kort eigen commentaar en uitgebreide pro-IS-analyse van de kwestie. In de laatste categorie zit er slechts één, maar dat mag gezien de vrij korte tijd dat het inreisverbod in werking is geen verbazing wekken. Deze langste reactie stelt de vraag waarom de Verenigde Staten alleen tegen soennitische moslims strijdt en niet tegen sjiitische. Antwoord is volgens de schrijver dat deze sjiieten weliswaar doen alsof zij tegen de Verenigde Staten zijn, maar dat het slechts bij praatjes blijft als zij roepen ‘dood aan Amerika’. Sjiieten en soennieten die met de Amerikanen samenwerken, steken de ware moslim een mes in de rug, betoogt hij. (Tekst gaat na afbeelding verder)
In de middelste categorie, dus een kort eigen commentaar met een verwijzing naar het nieuws, vond ik er zes. Is er iets in de Verenigde Staten waar niet tegen gedemonstreerd wordt? is daar de retorische vraag, de andere vijf (laatste zijn twee berichten in één screenshot) zijn hier, hier, hier en hier te vinden. De laatste drie hiervan richten zich op de slachtoffers van de ban, waarbij de IS-fan opmerkt: “Zelfs de satanaanbidders zijn niet meer welkom” (het gaat hier over de Yezidi’s, geen satanaanbidders dus, die door IS ernstig vervolgd worden) en: “De honden van het kruis (dezelfde IS-fan bedoelt hier moslims die voor christenen werken, want zo ziet IS de samenwerking tussen de VS en Irak of Irakezen) kennen nu hun echte waarde. Waardeloos.” Deze laatste opmerkingen passen goed in het eerder geschetste plaatje: moslims moeten volgens IS niet samenwerken met niet-moslims, want uiteindelijk laten deze niet-moslims de moslims vallen als een baksteen. (Tekst gaat na afbeelding verder)
De categorie min of meer neutrale berichtgeving is hiermee veruit het grootst, met achttien berichten. Sommige daarvan leggen het verband met de uitgebrande moskee in Victoria, Texas, zoals deze. De overige heb ik voor het gemak genummerd: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12. De komende dagen zal het aantal berichten in de categorieën twee en drie vermoedelijk toenemen.
Het gebrek aan categorie 2 vind ik het meest opvallend. Mijn ervaring als fervent twitteraar is dat gebruikers van een dergelijk social medium graag en vaak ‘vanuit de heup schieten’ en dat berichten met eigen commentaar veel vaker voorkomen dan redelijk neutrale berichtgeving. Telegram verschilt in dat opzicht weinig van Twitter. Omdat de kwestie mij enorm tegen de borst stuit, had ik om één of andere reden ook meer woede en boosheid of in ieder geval een blijk van ‘moral high ground’ verwacht vanuit de pro-IS-accounts. Misschien geldt hier ook wel dat het onder de IS-fans niet zo leeft. Het gebrek aan aandacht vanuit de Arabische accounts spreekt hier nadrukkelijk voor.
De bijna tweeduizend berichten die ik tussen zondag 15.00 uur en maandag 12.00 uur bekeek, tonen geen radicaal ander beeld, hoewel er in deze periode wel enige Arabische berichten over de #muslimban te vinden waren. Een sprekend voorbeeld is een poll die vraagt of Trump de meeste mensen tot islam brengt, waar 72 procent bevestigend op antwoordt. De Washington Post heeft er nog een aantal die ik niet gevonden heb.
Reageert IS zelf ook nog?
Voorlopig gebruikt IS het inreisverbod niet openlijk voor propaganda. Het is goed mogelijk dat pro-IS-accounts in werkelijkheid door leden van IS en met goedkeuring gebruikt worden, maar de officiële accounts zwijgen. Het blijft wel mogelijk dat IS op een gegeven moment reageert. De officiële IS-media zoals Amaq en Khalifah News richten zich puur op de daden van IS (net als de IS-nieuwsbrief), zij zullen vermoedelijk niet reageren. Reacties via Halammu of via het tijdschrift Rumiyah liggen meer voor de hand. Rumiyah 5 is net uit, dus deel 6 zal nog wel even op zich laten wachten. Als IS zelf reageert, zal IS daarin vermoedelijk vooral de onbetrouwbaarheid van de niet-islamitische wereld ten opzichte van moslims benadrukken, maar als IS net zo geïnteresseerd is als zijn fans vermoed ik dat reactie uitblijft.
Het is in mijn ogen waarschijnlijk dat IS helemaal niet reageert. Het is om te beginnen helemaal niet nodig, ook als IS zwijgt, voedt deze actie het wantrouwen van inwoners van deze zeven landen en van veel landen in het Midden-Oosten ten opzichte van de Verenigde Staten, de meest invloedrijke staat van het westen. De boodschap die IS consequent uitdraagt dat alle niet-moslims tegen de islam zijn, wordt hierdoor gelegitimeerd. Ook veel moslims in de Verenigde Staten zullen dus met meer wantrouwen naar de regering van de VS en naar hun eigen buren kijken. Sociale marginalisatie en isolatie zijn drijfveren (zeker niet de enige) voor misdaad en terreur en beide wakkeren wantrouwen aan. IS hoeft hier niets meer voor te doen.
Daarnaast heeft IS maar weinig belang bij het reizen van mensen uit Syrië, Irak en Jemen naar de Verenigde Staten. De grote meerderheid hiervan hebben ze liever in hun ‘kalifaat’ of in lokale afdelingen daarvan. De verstoring van de relaties tussen de Verenigde Staten en andere IS-bestrijdende landen gebeurt ook wel zonder dat IS zich daarmee bemoeit, ofwel zoals Abraxas Spa zegt, naar aanleiding van berichten van Iraakse tegenmaatregelen: “Trump en Bannon hebben nu het privilege IS’ belangrijkste partner te zijn.”
