In 1988 stond het regime van dictator Pinochet zo onder internationale druk, dat het besloot om een referendum uit te schrijven. Na 15 jaar onderdrukking mocht de bevolking zelf kiezen voor democratie of voor voortzetting van het Pinochet-regime. De oppositie kreeg voor het eerst primetime uitzendtijd om zijn standpunten te verkondigen, 15 minuten per dag, 14 dagen lang. Wat te doen? Het losse verbond van trotskisten, vakbondsbestuurders, geëngageerde wetenschappers en nog veel meer wilde eindelijk in beeld laten zien wat Pinochet en de zijnen hadden aangericht: ontvoeringen, gewelddadig neerslaan van demonstraties, etc. Mensen zouden nee stemmen, uit angst dat de Pinochet-junta nog langer de leiding in handen zou hebben.
Magnetron
Enter Eugenio García, begenadigd reclameman die het nieuwe fenomeen magnetron tot zo’n succes had gemaakt in de Chileense huishoudens. Hij besloot niet de taal van de angst, maar de taal van de hoop aan te spreken. Democratie als een product. Daarvoor zette hij alle bekende reclamemiddelen in. Dus vulde hij de 15 minuten voor de NO-campagne met dansende jongeren, picknickende gezinnetjes, Coca Cola lurkende stelletjes. Na de tegenstand binnen de oppositie te hebben overwonnen, zou García ook de bevolking meekrijgen. Uiteindelijk werd de verbijsterde junta weggestemd en maakte Chili de overstap naar een democratie.
Regisseur Pablo Larraín besloot een film te maken over dit scharnierpunt in de Chileense geschiedenis. In zijn fantastische (voor een Oscar genomineerde) film NO speelt de Mexicaanse filmster Gael García Bernal (Amores Perres, Babel, binnenkort Zorro in Zorro Reborn) de rol van Eugenio García, althans een verbasterde versie van diens leven. García bezocht het Internationale Filmfestival Rotterdam en kijkt terug op die bijzondere periode in zijn leven.
Strategiedenker
‘Het was heel emotioneel om die periode terug te zien,’ vertelt de gesoigneerde zestiger. ‘Al weer dertig jaar geleden deed ik die klus en daarna ging het leven verder. Zelf herinner ik me die tijd heel anders, maar zo werkt het geheugen nu eenmaal. Regisseur Larraín heeft recht op zijn eigen versie. Na de NO-campagne ben ik gestopt met reclamecampagnes: wat moet je na magnetrons, frisdrank en de democratie nog verder promoten?’ García werkt tegenwoordig meer als strategiedenker voor bedrijven die het roer willen omgooien.
‘Voor alle duidelijkheid: ik ben nog steeds trots op die campagne. Op het feit dat we commerciële beeldtaal hebben gebruikt voor een politieke campagne. Nu vindt iedereen dat normaal, destijds in Chili was dat ongehoord. We moesten de anonieme middenklasse bereiken. Die had het helemaal niet zo slecht onder Pinochet, en was bang voor veranderingen. Maar ze waren ook bang voor de terreur van Pinochet. In die context van angst hebben wij de hoop op geluk, op vrijheid geïntroduceerd. Door te benadrukken dat iedere Chileen onderdeel is van de samenleving. Daarom lieten we het beeld zien van een agent die een demonstrant neerslaat. Bij de demonstrant zeiden we dat hij een Chileen is die demonstreert, maar bij de politieman zeiden we ook dat het een Chileen is die actievoert, voor vrede en voor zijn idealen. In het nieuwe Chili zouden zij naast elkaar kunnen leven. Pinochet keek alleen naar vijanden, noemde iedere tegenstander een marxist. Wij wilden iedereen bereiken. Aan het eind van de 2 weken televisiecampagne werd de junta steeds angstiger, en gingen zij gruwelbeelden uitzenden om de kijkers nog meer angst in te boezemen. Dat lukte, die kozen voor ‘no mas’, nooit meer. En voor beelden van picknickende stelletjes en frisdrank slurpende tieners.’
Single
Reclamepionier García is blij met het filmresultaat. Al is het jammer dat in NO acteur Bernal met zo’n enorm Mexicaans accent praat. ‘Chileens en Mexicaans, dat is toch wel een enorm verschil. Daarom is hij in de film iemand die na decennia ballingschap net is teruggekeerd in Santiago. Ik heb zelf nooit Chili verlaten. En ik liep ook niet de hele tijd rond met een zoontje. Geen idee waarom dat in de film zit. Ik had 4 zonen en 1 dochter en was geen single vader. Nou ja, dichterlijke vrijheid.’
Hoe staat de zaak er nu voor in Chili, nu Pinochet niet in de gevangenis is beland? ‘Jammer, jammer, dat was een gemiste kans. Maar het hoofd van de geheime politie zit levenslang, en vele andere officieren met hem. Het valt niet mee om gerechtigheid binnen te halen in Chili. Families zijn hun zonen en dochters kwijt, daar is geen oplossing voor. De schuldigen die nu nog vrij rondlopen hebben geen rust, zij moeten altijd over hun schaduw kijken, vrezen voor een arrestatiebevel. De rest van de Chilenen moet niet meer vastzitten aan het verleden, anders blijf je met een knoop in je maag zitten.’
