12.50 uur, een zondagmiddag in september op de Amsterdamse Prins Hendrikkade. Een enorme menigte Nijenroders, Gamma's, Ikea's, Fixits, Rabo's en nog veel meer 'recreatieve business-lopers' staat om mij heen in vak vier te trappelen in het koelkille najaarszonnetje om te beginnen aan de achtentwintigste Dam tot Damloop. Als debutant bestudeer ik de mores van mijn mederenners. Geen overdreven warming-up, terloopse heupbewegingen en dan rent iedereen richting de IJtunnel. Even nonchalant is de gedragen sportkleding. De nieuwe hoofdsponsor Asics kan tevreden zijn: het merendeel der deelnemers loopt op asgrijze schoenen met fluorescerende tierelantijnen van het Japanse merk. Opgelucht test ik mijn (te) verse hardlopers van een concurrerend merk. Grote tenen hebben de ruimte en kunnen lekker jubelen, uitrollen gaat uitstekend en esthetisch laat ik de concurrentie ver achter mij. Maar bij het verlaten van de steile tunnel krijg ik de eerste waarschuwing van mijn linkervoet. Heb ik in al mijn ijdelheid te hoog gegrepen en ga ik na 16,1 kilometer op de Zaanse Dam de prijs betalen?
Drie weken eerder
Een slanke jongedame bevestigt blauwe puntjes op mijn blote voeten. Op de breedste punten aan de zijkant, midden bovenop de wreef, bij de hiel en helemaal vooraan bij de knobbel. Alsof je meewerkt aan de opnamen voor een 3D-speelfilm met bluescreen. Maar ik hoef slechts mijn linkervoet in een zwarte bak te zetten. 'U heeft mooie rechte tenen,' complimenteert het meisje. Die is alvast binnen.
Daarna volgt een stukje rennen op een hardloopband. Camera's nemen op hoe ik mijn voeten neerzet. Leun ik te ver naar buiten (supinatie) of juist naar binnen (overpronatie)? Land ik te veel op mijn hak bij het neerkomen? De verkoopster houdt me niet lang in spanning. Rechts heb ik een neutrale voet, links helaas enigszins een holvoet met hoog voetgewelf (er is amper een verbindingsstrook tussen hiel en voorvoet). Supinatie. Dat betekent dat ik een speciale hardloopschoen nodig heb. Vakkundig helpt de Asicsdame mij over deze fysieke teleurstelling heen. Ze heeft de oplossing in huis. Alsof ik een bezoek breng aan een Scientologyfiliaal wordt mij eerst een klein gebrek aangepraat, waarna de redding gelukkig binnen handbereik is.
Ik kan best een neutrale schoen aan, stelt de verkoopster op zalvende toon, mits ik kies voor de speciale Asics Gel-Nimbus 14. Ze laat de verschillende varianten van het model zien. Voor honderdzestig euro kan ik kiezen tussen magenta blauw met een gele zool of grijsglimmend met rode accenten.
Ik ben naar deze nieuwe Asicshardlooptempel naast het Vondelpark gegaan om de best mogelijke hardloopschoenen te vinden om de Dam tot Damloop succesvol mee af te leggen. En nu staar ik naar monsterlijke nylon bakbeesten in voornamelijk grijs met afgrijselijke accenten.
Ik besluit de aankoop nog even uit te stellen en meer research te doen.
Een vakblad als Runner's World biedt voor de beginner vooral veel keuzestress. Het aantal gerecenseerde modellen is oneindig divers, alleen zijn ze allemaal even oogverblindend lelijk. De renglossy onderscheidt drie categorieën: extra steun, neutraal en minimalistisch. Die laatste subklasse behelst schoenen voor mensen die eigenlijk niet op schoenen willen rennen maar op blote voeten en daarom een soort hardlooppantoffel aanschaffen. Meer iets voor gevorderden. Geschikter voor mij: de Pearl Izumi SyncroFuel Road (appelshampoogroen met accenten) is 'populair door het grotendeels ontbreken van irriterende naden in het bovenwerk. Zo heb je minder last van blaren'. Of de Brooks Ghost (mislukt zilverkleurig Transformerspoppetje), 'een niet al te zware, veelzijdige schoen met een zachte zool onder de hiel en een wat stuggere zool in het voorvoetgedeelte'.
Zolen van twee meter
Hoe nu verder? Bewegingstechnoloog en looptrainer Bastiaan Schellekens is manager van de Rotterdamse Run2Day en weet alles over hardloopschoenen. Hij raadt me aan eerst looptechniektraining te doen. Want met een goede techniek kun je eigenlijk met de meeste moderne hardloopschoenen uit de voeten. Helaas gaat die vlieger niet op drie weken voor de Dam tot Damloop. Voor de zekerheid wil ik toch schoenen met flink veel schokbrekers. Schellekens waarschuwt dat geen enkel wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat demping in de schoen blessures voorkomt. 'Demping zou je landing op het asfalt moeten opvangen, maar die taak ligt bij je spieren. Schoenen spelen maar voor zo'n vijf procent een rol. Verwaarloosbaar. Wil je niets meer voelen tijdens een training op de weg, dan hebben je schoenen tussenzolen van een meter of twee nodig.'
Tijdens zijn studie in Den Haag zag bewegingstechnoloog Schellekens vooral sporters de schoenenwinkel binnenkomen die de tien kilometer dan wel halve marathon liepen en meestal lid waren van een atletiekvereniging. 'Tegenwoordig hebben klanten een andere insteek. Twee keer per week zo'n vier tot acht kilometer. Dan stel je veel minder extreme eisen aan je lichaam en dus aan je schoen.' Toch verbaast het hem dat mensen 'ongeschoold' met een rondje door de wijk starten. 'Vraag in een tenniskantine wie er les heeft gehad, en vijfennegentig procent steekt zijn hand op. Hetzelfde geldt voor golfers. Bij de Dam tot Damloop heb je het over vijf procent.' Hij vindt het fijn dat hardlopen zo laagdrempelig is, maar al dat sjokken doet hem als liefhebber pijn. 'Dat kan zoveel beter.'
Nogmaals: hoe beter je techniek, hoe simpeler de schoen en hoe meer keuze in design. Blijft de vraag waarom de meeste sportmerken met zulke lelijke zilvergrijze schoenen met knalaccenten komen. 'Ze moeten zich onderscheiden op de plank in de winkel. Vernieuwde elementen zoals een extra dempende hielkap accentueren ze met een extra kleurtje.'
Asics en Brooks zijn van oorsprong hardloopmerken die functioneel en betrouwbaar uit de hoek willen komen en niet snel hun look zullen aanpassen. Nieuwkomer K-Swiss daarentegen begon als tennismerk en heeft de nieuwe technologische details meer weggewerkt in een organische schoen. Schellekens: 'Merken houden steeds meer rekening met de wens van hun klanten om uit meer kleuren en modellen te kunnen kiezen. Maar elk nieuw model moet eerst uitgebreid getest worden. Als het huidige aanbod je niet bevalt, zul je geduld moeten hebben.'
Goedkoper dan Prozac
Misschien moet ik Puma overwegen, suggereert hardlooppsychiater Bram Bakker. Daar loopt hij zelf in volle tevredenheid op, en die schoenen 'zien er niet zo dogmatisch uit en zijn geschikt voor verschillende terreinen. Puma heeft een reputatie te verliezen als modieus kledingmerk, dus probeert het merk zijn schoenen qua uiterlijk niet al te functioneel te laten overkomen.' Maar fanatieke hardlopers hebben daar geen boodschap aan, stelt de veelvuldig marathondeelnemer Bakker. Op zijn rode Puma Faas 500 wordt hij amper serieus genomen. 'Diehards kiezen liever voor hun klassieke Asics. Renners zijn de calvinisten onder de sporters.'
Bakker gelooft niet in alle beloften van merken die jaarlijks tien gram lichtere modellen uitbrengen. 'Gewoon een kwestie van marketing. Laat ze maar. Een paar schoenen is nog altijd goedkoper dan een jaar Prozac. Of een jaar sportschool. Koop die nieuwe modellen, wat maakt het uit. Revolutionaire vernieuwingen zie je niet meer. Verwen jezelf. En eet minder. Daarmee gaan je prestaties pas vooruit.'
Grasgroene zool
Beauty of een beest aan de leest? Ten einde raad schakel ik Edwin Goudens van den Handel in. Deze verstokte cityrenner is medeoprichter van modewebsite Backstagefashionreports.com en kan als geen ander vertellen hoe ik op de Dam tot Dam goed voor de dag kom. Hij herinnert zich hoe ze hem in een Runners-worldwinkel op een loopband lieten rennen en met een groteske grauwe schoen kwamen aanzetten. En dan moest het ook nog een maat groter zijn voor zijn tenen. 'Alsof ik op foam klompen liep. Zo kan ik niet naar buiten!'
De modeman vindt dat Nederlandse runners zich er te gemakkelijk vanaf maken, het ziet er niet uit. Hoe ouder en meer versleten je schoenen, des te meer respect je krijgt. 'Als je in New York door Central Park holt of in Tokyo, dan zie je alleen maar mensen in mooie kledingsetjes. Inclusief heupzakjes voor de iPhone en een Oakley zonnebril. Alles past bij elkaar. Dan voel je je pas echt een hardloper.' Dus tights met broek erover, een goed shirt en Nike Lunarglides. Zwarte Nikes met een groene zool.
Goudens van den Handel begrijpt niet waarom hardlopers zo slecht gekleed de deur uitlopen. 'Ik weet dat Asics een degelijk merk is, maar als de kleur of een model me niet aanstaan, dan gaat het niet gebeuren. Ik heb een gekleurde huid, dus een felle kleur kan ik hebben. Maar iemand met melkfleswitte benen op schuiten met neongele zolen en veters, dat is toch sociale suïcide?'
Ik zwicht voor de tandem Bakker-Goudens van den Handel en kies uiteindelijk niet voor de degelijke Asics of Brooks, maar voor de Nike Lunarglide+ 4 in de zwarte uitvoering met grasgroene zool. Zit wel wat ruimer dan mijn oude Asics, dus ik koop een half maatje kleiner. Tegen het advies van de winkelverkoper in.
Drie weken later, 4 km van de finish
Mijn linkervoet laat zich niet meer negeren. Elke stap voelt alsof ik rechtstreeks op de zenuwuiteinden vlakbij de hak land. Ik ben een eenbenige kapitein Haak die naar de schatkist op de Zaanse Dam struikelt. Nooit beseft dat ik al hardlopend supineer, sinds vandaag weet ik dat ik mijn hoge voetgewelf nooit meer kan negeren. Gelukkig rammen de talloze damesformaties met hun Afrikaanse trommels langs de kant van de Dam tot Damloop in Zaandam ruimschoots over mijn gekerm heen. Is mijn leed de schuld van Nike? Of van mijn eigenwijze keuze voor een maatje te klein? Terwijl ik over de finish strompel, beloof ik desondanks in schoonheid te blijven sterven. Maar voortaan luister ik braaf naar de verkoper.
Steeds lichter, steeds duurder
Nederland zit in de tweede loopgolf. De eerste was in de jaren zeventig en stagneerde in de jaren tachtig. De tweede begon eind jaren negentig en duurt nog steeds voort. Dat is te zien aan de steeds grotere aantallen deelnemers aan hardloopevenementen: in 1977 finishten wereldwijd 46.000 mensen in een marathon, in 2008 gingen er zo'n 1.200.000 mensen over de eindstreep. Volgens de Koninklijke Nederlandse Atletiek Unie (KNAU) kent Nederland vier miljoen hardlopers.De founding father van de moderne hardloopschoen is Adolf Dassler. In 1936 won Jesse Owens vier gouden Olympische medailles op Dasslers schoenen. Na de Tweede Wereldoorlog splitste het bedrijf na een ruzie met zijn broer in Puma en Adidas.
In 1962 introduceerde New Balance de eerste wetenschappelijk geteste hardloopschoen. Hij woog slechts 96 gram. In 1972 goot ontwerper Bill Bowerman rubber in het wafelijzer van zijn vrouw en creëerde een verende zool die twee jaar later als Nike Waffle Racer op de markt kwam. In 1977 vond een ingenieur van de NASA de schoen met luchtvering uit. De zogenoemde 'air'-schoen werd een ongekend succes. In de aanloop naar de Olympische Spelen van 2000 in Sydney streden de atleten Ato Boldon en Maurice Greene op de honderd meter om de titel 'snelste man op aarde'. Het werd ook een strijd tussen Adidas en Nike. Adidas dacht met een vrijwel niet buigbare schoen een voorsprong te nemen op Nike, dat het zocht in de aerodynamica. Adidas (Greene) won.
Loopschoenen worden de laatste jaren steeds lichter en duurder, stelt het blad Runner's World. In 2004 kostte een paar loopschoenen in Amerika gemiddeld 94,60 dollar en woog een schoen gemiddeld 357 gram. Tot 2010 stegen de prijzen in de VS heel licht; de schoenen werden een kleine dertig gram lichter. Sindsdien heeft zich een bescheiden revolutie voorgedaan. De zolen werden dunner en de schoenen werden door de toepassing van dure, innovatieve materialen veel lichter. In Amerika stegen de prijzen de afgelopen twee jaar 24 procent, in de Benelux 8 procent.
Hardlopen zonder schoenen of met een zo licht mogelijke schoen zonder dempers is een andere trend. 'Minimal' schoenen hebben extreem dunne zolen en soms speciale uitstulpingen voor de tenen. Het merk Saucony is pionier op het gebied van 'barefeet' running.
Verschenen in: Vrij Nederland
