Politieke partij pleit voor Tiny Houses in Harlingen
Harlinger Courant van 17 februari 2017
‘Tiny Houses’, een uit Noord-Amerika overgewaaide trend van slim ontworpen microwoningen. De D66-fractie vond het tijd om er in Harlingen aandacht aan te schenken en had voor de raadsvergadering van 9 februari een ‘motie vreemd’ voorbereid. Met de indieners van de motie bespraken wij de achtergronden.
Wat is een Tiny House? Volgens voorbeelden op de website van Stichting Tiny House Nederland lopen de slimme kleine woningen uiteen van micro, via mini tot small, met oppervlakten tussen de 25 en 65 vierkante meter. Sommige staan op wielen, andere hebben een echte fundering. De bouwmaterialen lopen uiteen van hout, klei en stro tot karton, gerecyclede kunststoffen en aluminium. Vaak zijn ze energieneutraal – zonnepanelen of aardwarmte zorgen voor licht en verwarming. Zelfwerkzaamheid speelt bij de bouw een belangrijke rol, maar steeds meer aannemers zijn bereid en in staat om maatwerk te leveren.
Maar tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren. De stichting stelt dat bouwers al snel aanlopen tegen regelgeving, zoals het Bouwbesluit 2012 en lokale bestemmingsplannen. Echter, aldus de stichting: ‘Eindeloze economische groei is niet langer houdbaar. Steeds meer consumeren, steeds grotere en duurdere spullen en huizen: daarvoor moeten we steeds harder werken en we hebben steeds minder tijd voor elkaar. Wat hebben we eigenlijk echt nodig voor een fijn leven? In een Tiny House kan je bewuster en duurzamer leven. Je krijgt meer tijd, geld, vrijheid en een goed gevoel’.
Friesland haakt aan
In de Randstad springen initiatieven als paddestoelen uit de grond, maar in het noorden zijn ze nog dun gezaaid. Mondjesmaat begint men in Friesland met proefprojecten in Leeuwarden en in Hardegarijp. Is Harlingen al klaar voor Tiny Houses? We vragen het aan Tjepke van der Pol en Arnoud Burkels, de twee leden van de D66-gemeenteraadsfractie.
Tjepke van der Pol: “Het vinden van een betaalbare woning is voor veel leeftijdscategorieën moeilijk, maar zeker woningzoekenden rond de twintig jaar vinden maken bijna geen kans op zelfstandige woonruimte. Bij de Bouwverenigng krijgen ze te maken met wachttijden van drie of vier jaar. Daarom zoeken ze alternatieven in andere gemeenten. Dat vinden we geen goede ontwikkeling.”
“Laten we iets voor die jongeren doen. Dit idee past in een vrijgevochten stad als Harlingen.”
Arnoud Burkels: “Noordwest-Friesland is een krimpgebied. We hebben te maken met een verouderende bevolking. Kijk naar de nieuwe appartementengebouwen in het Havenkwartier. De Bouwvereniging heeft deze bedoeld voor een mix van leeftijdsgroepen. In de praktijk blijkt toch dat het overgrote deel wordt verhuurd aan zestigplussers.”
Van der Pol: “Laten we dan iets voor die jongeren doen. Dit idee past in een vrijgevochten stad als Harlingen.”
Burkels: “De woningmarkt van nu gaat heel erg uit van bepaalde doelgroepen. Echter, steeds meer mensen hebben heel andere wensen: pop-uphuizen, kleiner wonen, duurzamer, flexibeler, goedkoper. De trend van de Tiny Houses gaat daarmee hand in hand.”
Harlingen: wethouder Maria le Roy over Tiny Houses
Harlinger Courant van 14 maart 2017
Op 9 maart trok de D66-fractie op het laatste moment een motie in over de recente trend voor ‘Tiny Houses’. Door omstandigheden was indiener Arnoud Burkels afwezig en de behandeling werd uitgesteld tot de volgende vergadering. Naar aanleiding van het D66-plan spraken wij met de portefeuillehoudster, wethouder Maria le Roy. Zij had begrip voor het aanhouden van de motie, maar als het aan haar had gelegen was deze direct al aan de orde gekomen. Zij heeft een uitgesproken visie op het verschijnsel en geeft alvast een voorzet voor de komende raadsvergadering.
Maria le Roy: “We moeten dit echt op een goede manier oppakken.”
“Soms haken op hetzelfde moment vanuit allerlei hoeken mensen aan bij een idee. Dat lijkt hier het geval. Op BNR Nieuwsradio had ik al eens iets gehoord en onlangs bekeek ik een televisieuitzending: ‘Marjolein in het klein’. Die heeft me bijzonder aan het denken gezet”, vertelt Maria le Roy. “Het programma ging over Marjolein Jonker uit Alkmaar. Zij woont sinds mei 2016 in een Tiny House.”
Via de media, maar ook via haar Facebookpagina en een weblog deelt zij haar ervaringen em ze heeft intussen enige roem verworven als ambassadeur voor de Tiny Housebeweging en als projectleider voor Stichting Tiny House Nederland.
Maria le Roy: “Dit is een onderwerp waarmee ik als wethouder voor volkshuisvesting voortdurend bezig ben. De uitgangspunten passen heel goed bij het lopende beleid van de gemeente Harlingen. Graag ga ik er zo voortvarend mogelijk mee aan de slag. Ik had het niet erg gevonden als D66 de motie toch had voorgelegd aan de raad. Dan hadden we eerder geweten of de gemeenteraad er brood in ziet. Nu is dit alles een maand opgeschoven. Nou ja, ik heb er begrip voor dat Arnoud Burkels dit graag zelf wilde presenteren.”
Actueel
“In Harlingen bestaat er vast en zeker een doelgroep voor deze kleine huisjes. Zoals de motie van D66 stelt, er bestaat een tekort aan woningen voor starters, alleenstaanden en kleine huishoudens. Ik denk zelf vooral aan jeugd en jongvolwassenen. Zij hebben in het huidige huisvestingsbeleid een probleem. Er is een goede kans dat een project met Tiny Houses hen aanspreekt; jongeren denken veel minder in termen van bezit en zolang ze hier werk kunnen vinden blijven ze hier graag wonen.”
“Of Tiny Houses geschikt zouden zijn voor ouderen? Ik weet het niet. Het is de vraag of senioren met rollator hun kont kunnen keren. Ik denk dat zij veel meer ruimte vragen dan zo’n minihuisje kan bieden. Maar je weet het niet, natuurlijk.”
“Ik denk zelf vooral aan jeugd en jongvolwassenen. Zij hebben in het huidige huisvestingsbeleid een probleem.”
Aanpak
“De beste aanpak, om mee te beginnen, lijkt mij een marktverkenning, een onderzoek onder de potentiële doelgroepen. Misschien is een informatieavond daarvoor een goede start. D66 verzoekt in haar motie of het college binnen drie maanden een voorstel klaar heeft, onder meer voor een locatie. Dat vind ik wel erg kort. Graag zouden we de zaak eerst goed willen bekijken en bespreken met belanghebbenden. Bijvoorbeeld, gaat het om huur of om koop? Hoe ga je om met de wettelijke bouwkundige eisen? Moeten deze huisjes echt helemaal zelfvoorzienend zijn? Hebben we een geschikt bouwterrein? Volgen we de aanbevelingen van Stichting Tiny Houses Nederland of ontwikkelen we een eigen variant?”
“De vraag vanuit de samenleving is waarschijnlijk aanwezig. Een nieuw verschijnsel als Tiny Houses hoort daarbij. Harlingen probeert een aantrekkelijke woongemeente te zijn en moet daar op inhaken. De volgende stap: misschien een werkbezoek aan het project dat momenteel speelt in Hardegarijp. Men is daar bezig met vijf woningen. We kunnen vast en zeker veel opsteken van de ervaringen daar. Een bezoek aan die mevrouw Marjolein Jonker in Alkmaar lijkt me ook nuttig. Ik noemde al de mogelijkheid van een publieksavond in Harlingen. Misschien is zij bereid om ons tijdens zo’n bijeenkomst te vertellen over haar ervaringen ”
Marjolein in het Klein over Tiny Houses
Harlinger Courant van 12 mei 2017
Next stop: Alkmaar. Marjolein Jonker woont sinds juni 2016 in een Tiny House, op een braakliggend stukje land aan het Noordhollands Kanaal. De gemeente heeft het voor vijf jaar aan haar verhuurd. Langer niet, want het gaat om een experiment. Binnenkort krijgt zij buren: vier kleine huisjes zitten in de planning.
De 41-jarige Jonker timmert aan de weg, onder meer met de website ‘Marjolein in het klein’ en met haar Facebookpagina, met intussen bijna vijfduizend ‘vind ik leuks’. Zij heeft knopen doorgehakt, haar oude baan opgezegd en is fulltime actief als ambassadeur van de stichting Tiny House Nederland. Ze geeft lezingen, leidt voorlichtingsavonden, bezoekt gemeentehuizen. Vele kranten, tijdschriften, radio- en televisieprogramma’s zochten haar op.
“Het is heel erg snel gegaan”, vertelt zij. “Twee jaar geleden had in Nederland nog niemand gehoord van het fenomeen. In de Verenigde Staten is het idee echter al heel groot.”
In Amerika trok de jaarlijkse ‘Jamboree’ de laatste keer meer dan veertigduizend bezoekers. Deze herbezinning op wonen en leven heeft verschillende oorzaken. Bijvoorbeeld de orkaan Katrina, die duizenden inwoners van New Orleans dakloos maakte. Maar vooral ook de kredietcrisis, die sinds 2008 leidde tot massale ontslagen, opzeggingen van hypotheken en banken die geen leningen meer verstrekten. Een sociaal vangnet zoals in Nederland is in de USA niet voorhanden. Deze ontwikkelingen hebben heel veel mensen aan het denken gezet. Zij, en de jonge starters op de woningmarkt zochten naar nieuwe woonvormen.
Vrijheid
Jonker: “Mijn eengezinswoning met drie slaapkamers heb ik weggedaan. Wat moet ik met al die ruimte, dacht ik. Zo’n klein huisje hoeft niet veel te kosten en het is relatief gemakkelijk te verplaatsen. Dat geeft je zoveel meer vrijheid om je leven in te richten. Je hoeft niet meer zo lang en zo hard te werken. Maar er is meer. Je kunt duurzamer leven. Veel van de tiny houses zijn zelfvoorzienend. Zonnepanelen verzorgen de elektriciteit, douchen doe je met regenwater, het toilet is biologisch en dankzij supergoede isolatie is verwarmen eenvoudig en goedkoop.”
Terug naar Alkmaar
“Sinds februari 2015 ben ik met tiny houses bezig”, legt Marjolein Jonker uit. “In Alkmaar is het allemaal begonnen met een door GroenLinks belegde informatieavond. De wethouder was voorzichtig enthousiast. Na afloop heb ik haar aangesproken. Maak maar een plan, zei zij. Samen met de innovatiebroedplaats GAS!Fabriek en studenten van Hogeschool Noord-Holland heb ik een projectplan geschreven. Dat werd aangenomen en zo ging het balletje rollen. Intussen is er een wachtlijst van 38 serieuze kandidaten. Het vijftal tiny houses dat op dit terrein bij de GAS!Fabriek mag komen is eigenlijk een druppel op de gloeiende plaat.”
“Mijn huisje staat midden in het groen, ik heb een waterpartij voor de deur en de vogeltjes fluiten de hele dag. Het station en het stadscentrum op loopafstand. Mijn twee katten (Jack, 17 en Hella, 13 jaar oud) genieten zich scheel hier. De buren hebben er geen probleem mee. Iemand uit de buurt zei me laatst: liever een paar tiny houses dan kantoren. Vervelen hoef ik me geen moment. Zeven dagen per week belt of mailt men me over tiny houses. Vijftig e-mails per dag in de inbox, dat is geen uitzondering. Wat ik wel eens mis: een wasmachine. Maar ik kan naar de Texaco met het wasgoed. Daar is een zelfbedieningswasserette. Van de winter is één keer de waterleiding bevroren. Daar moet ik nog wat op vinden.”
“Wat moet ik met al die ruimte, dacht ik.”
“In Nederland zijn er nog niet zoveel grotere initiatieven. Ik kan het plan van de gemeente Den Helder noemen, waar men een plan ontwikkelt voor veertig kleine huisjes. In Boekel ontstaat een ecodorp, ‘een circulaire wijk van 30 klimaatadaptieve en klimaatpositieve huurwoningen, buurthuis, werkplaats en kantoren’. Daar komen ook tiny houses. En in Hardegarijp werkt men aan een plan voor vijf huisjes. Met een grote wachtlijst, helaas.”
Tiny Houses en Roulottes
Harlinger Courant van 12 mei 2017
Na het bezoek aan Almaar willen we meer weten over bouwen en doelgroep. Dat brengt ons naar het Groningse Leek.
Het bouwen van een micro-, mini- of pop-uphuisje (of welke naam je er dan ook voor kiest) is niet het meest ingewikkelde onderdeel van de omwenteling in je leven. In elk geval in Nederland is dat de strenge wet- en regelgeving en het vinden van een goede vestigingsplek voor je huisje. Dat bevestigt Rox Menses (66) van het Leekster bedrijf ‘Kernhout’. Samen met zijn vrouw Paula den Hoed en zijn twee zoons Wouter (28) en David (30) bouwt hij tiny houses.
Buitenland
Rox Menses: “In Frankrijk of Duitsland, toch ook landen met een bureaucratische traditie, gaat men er veel losser mee om. Dat horen we bijvoorbeeld van de Brabantse firma Vlemmix. Zij leveren tientallen aanhangeronderstellen aan die landen, tegen hooguit een stuk of vijf in Nederland het afgelopen jaar. We komen nogal eens in Frankrijk en ineens zie je daar de laatste tijd overal romantische locaties voor ‘roulottes’ ontstaan.”
“Dat is het leuke van deze nieuwe trend: niemand heeft die al in kaders gevat en ieder geeft er een eigen invulling aan.”
Een roulotte is Frans voor een woonwagen in wat voor vorm dan ook. ‘Woonwagen’, het is een benaming die direct leidt tot een heel andere discussie. Want de doelgroep voor een innovatief ‘tiny house’ anno nu is niet dezelfde als die van de woonwagenbewoner in de oude zin. En er zijn meer redenen om sceptisch te zijn. Zoals iemand op Facebook opmerkte: “Wie weet gaan woningcorporaties deze trend straks misbruiken om jongeren in veel te kleine woningen weg te stoppen, met voorbijgaan aan alle rechten die ze hebben op een kwalitatief goede woonruimte.”
Open dag
Tijdens de open dag van ‘Kernhout’ in het Groningse Leek maakten driehonderd bezoekers onlangs kennis met de familie Menses en hun zendingsdrang, vakmanschap en betrokkenheid, gekruid met een vleugje onbevangen amateurisme. Een van de bezoekers: “Dat is het leuke van deze nieuwe trend: niemand heeft die al in kaders gevat en ieder geeft er een eigen invulling aan.”
Het zeer gemengde publiek was het bekijken waard: twintigers met kind op de arm, oudere jongeren met lange hippieharen, hoogbejaarde dames met wandelstokken, zeer verzorgd geklede heren en dames van middelbare leeftijd en hipsters met baardjes en snelle haircuts. Uit die laatste categorie was daar iemand met grote plannen voor een Yogacentrum in Italië. Niet wat je in eerste instantie zou verwachten van zo iemand. Echter: “Materiële zaken zijn niet alles. Ik heb leren inzien dat er meer is in het leven. De tiny houses passen in die filosofie. Ik bestel ze als prefab bouwpakket en ter plaatse gaan we ze afmonteren.”
Niet iedereen was onder de indruk. Sommigen mopperden na afloop. “Open dag? Het waren maar twee huisjes en die waren niet eens afgebouwd. In twee minuten weer naar huis.” En in aansluiting daarop: “Ja, zo jammer. Daarvoor helemaal uit Friesland gekomen.”
Rox Menses blijft er laconiek onder. “Andersom denken, dat doen we graag. Intussen ben ik pensioengerechtigd en Paula en ik dachten: laten we op zoek gaan naar een andere, ecologische invulling van onze tijd. Zo kwamen we vorig jaar een honderd jaar oude platte wagen tegen. Het was oud ijzer, dat lelijk stond te wezen ergens op een erf in Lopik. Vroeger was het een kermiswagen met paarden ervoor. We zagen meteen al dat een tiny house op dat onderstel heel veel werk zou worden, dus we dachten: laten we het maar doen. Van het één kwam het ander. We brachten verslag uit over de bouw op Facebook. Mensen vroegen ons of we voor hen een tiny house wilden bouwen. Intussen komen we nauwelijks nog toe aan de afbouw van onze eigen ‘roulotte’. Nu nog een plek om het huisje neer te zetten. We zijn ermee bezig in deze provincie en het lijkt te gaan lukken.”
Tiny Houses in de Leeuwarder Zuidlanden
Harlinger Courant van 12 mei 2017
De opmerking van Marjolein Jonker over Hardegarijp herinnert ons eraan dat ook in Friesland initiatieven zich ontplooien. We gaan naar Leeuwarden, waar Harmen Hulzebos voor de gemeente Leeuwarden bij het projectbureau De Zuidlanden werkt. Het projectbureau ontwikkelt een buurtschapje voor tiny houses. Wél met richtlijnen.
“Halverwege vorig jaar kregen we vragen over tiny houses. We zijn eens wat gaan rondkijken en ontdekten dat er heel wat gaande is. Het leek ons interessant en we besloten als pilotproject een buurtschapje voor tiny houses te gaan ontwikkelen, in het open gebied tussen Techum en De Klamp. Huisjes op wielen vonden we minder passen, dus het gaat hier om permanente bebouwing. Vandaar dat we richtlijnen hebben opgesteld.”
De huisjes moeten voldoen aan kwaliteitseisen met betrekking tot materiaalgebruik, kleurstelling en afwerking. Over de maatvoering: de bebouwde ruimte meet maximaal 40 vierkante meters, de inhoud bedraagt maximaal 150 m3 en maximale hoogte zes meter. Hoewel met dit maatregelenpakket de vrijheid-blijheidsgedachte enig geweld wordt aangedaan, is er intussen al een wachtlijst. Rond de zomer organiseert het projectbureau een informatieavond. De bouw begint in januari 2018, nadat een bestemmingsplanprocedure is afgerond.
“We hebben met de omwonenden overlegd. De meeste mensen vonden het wel leuk. Een enkeling maakte zich zorgen over waardevermindering van hun huis. Het wordt echt geen vrijstaat voor alternatievelingen. Dat past niet in dit gebied.”
Harmen Hulzebos: “In deze wijk is het goed mogelijk om te experimenteren. We proberen een raamwerk te bieden. Zolang een bouwer binnen die regels blijft is er veel mogelijk.”
Marijke Jorna: “over een jaar de eerste tiny houses in Harlingen”
Harlinger Courant van 12 mei 2017
Terug naar Harlingen. In onze stad ontstaat intussen op heel natuurlijke wijze een beweging rondom de tiny houses. Voortrekkers en woordvoerders staan vanzelf op. Eén van hen is Marijke Jorna. Zij is toe aan een andere manier van leven – en zij wil zich daarvoor inzetten met hart en ziel.
“Ik voel me een arme rijkaard”, verzucht Marijke Jorna. “Ik heb hier een prachtig groot woon-werkpand, heel veel spullen, een paard en enorm veel buitenruimte. Dat is mooi, maar ik ben slaaf van mijn bezit. Het bijhouden kost veel geld, veel tijd. Ik heb leuk werk, maar als ik vrij heb ben ik altijd hier bezig, met nauwelijks een sociaal leven.”
“Je vraagt je dan soms af: waarvoor ben ik hier eigenlijk? Om altijd te werken? Zo liep ik tegen de tiny housebeweging aan. Ik zou anders willen leven, in een community, waarin je lief en leed deelt, en je auto en je wasmachine. Minder consumeren, méér genieten. Dinbgen doen waar je blij van wordt. Het gaat niet om het doel van de reis, maar om het reizen zelf.”
Jorna is geboren en getogen in Harlingen. exportmanager voor Friesland Campina en ze rijdt dagelijks naar Wolvega. “Heel interessant werk hoor. Boter en kaas naar Mongolië, dat soort dingen. En het ‘heimwee-assortiment’, voor expats en migranten. Pionieren, daar houd ik van.”
Ook op het gebied van de kleine huisjes, dus. Marijke Jorna heeft grote plannen. Naar aanleiding van de motie van D66 is zij gaan praten met wetyhouder Maria le Roy. Via haar kwam ze terecht bij gemeentelijk projectmanager Harmen Stellingwerf.
Locaties in beeld
“Een heel aardige, leuke man, en volgens mij een groot voorstander van het hele idee. We hebben al gesproken over een drietal mogelijke locaties. Onder andere het Balkland, nu het AZC niet door is gegaan. Als het gaat zoals ik hoop, komt er heel binnenkort een voorlichtingsbijeenkomst over tiny houses. Daar zou ik graag het woord voeren over de ideeën en plannen die ik heb. En dan horen hoe anderen er tegenaan kijken.”
“Ik voel me een arme rijkaard. Ik ben slaaf van mijn bezit.”
Tot vorig jaar was Jorna voorzitter van de Harlinger waterscouts. “Het was een mooie periode, maar nu is het tijd voor anderen in het bestuur. Toch verraadt de aard van het beestje zich niet! Ik zou heel graag de voortrekker willen zijn van een Harlinger project. Ik heb alvast een Facebookpagina geopend. Het is ongelooflijk hoeveel reacties daar nu al op binnenkomen. Zo bouwen we alvast een achterban op.”
“Ik ben gaan zoeken op het internet en kwam een bedrijf tegen in Litouwen, dat heel voordelig kleine huizen kan bouwen. Misschien ga ik daar binnenkort eens naar toe, om te praten over de mogelijkheden. Ik denk aan een parklandschap met een dertigtal huisjes van 50 tot 75 vierkante meter. En als bewoners een mooie mix van jong en oud. Ik zie over een jaar al de realisatie van de eerste tiny houses in Harlingen”.
Zoek op Facebook naar @TinyhousesHarlingen
Petra van der Wier: “Interessant, maar niet voor De Bouwvereniging”
Harlinger Courant van 12 mei 2017
Woningcorporaties zijn niet zo geïnteresseerd in het fenomeen als je misschien zou verwachten. Welwillend, maar afstandelijk reageert Petra van der Wier, directeur-bestuurder bij de Harlinger coöperatie De Bouwvereniging. Zij volgt de nieuwe trend met belangstelling, maar is niet voornemens om daar een voortrekkersrol in te vervullen.
Ziet een woningbouwvereniging iets in de nieuwe trend van de Tiny Houses? Petra van der Wier denkt van niet. “De doelgroep van een corporatie lijkt mij een andere dan die van de mensen die een tiny house willen. Zij zoeken naar een andere ‘way of life’, hebben daar wellicht ook de middelen voor. Ik ga ervan uit dat de tiny housebewoners zelf de investering doen. De klanten van de Bouwvereniging hebben die mogelijkheid niet. Een huurwoning is voor onze klanten vaak de enige manier om betaalbare woonruimte te verkrijgen. Ze hebben geen alternatief.”
“We bouwen vaak in grotere projecten, bijvoorbeeld met appartementencomplexen voor jongeren of senioren. Met het oog op de toekomst hanteren we afschrijvingstermijnen van vijftig jaar voor onze investeringen. Risico’s vermijden we zoveel mogelijk. Voor dergelijke kleine woningen is zoiets niet haalbaar. Toch vind ik dit een heel interessante nieuwe ontwikkeling in de woningmarkt, met kwalitatief goede en betaalbare woningen. Dat mensen die je tot onze doelgroep zou kunnen rekenen zich in de Verenigde Staten wenden tot tiny houses kan ik me voorstellen. Maar ik zie ons in Nederland voorlopig toch niet als voortrekker van een nieuwe trend als deze.”
Wat verstaat men onder Tiny Houses? Op de website Marjolein in het klein:
Tiny Houses zijn primaire, volwaardige woningen op kleine schaal. Ze worden bewust gebouwd en bewoond vanuit de behoefte een eenvoudiger leven te leiden, minder gericht op consumeren en met een kleinere ecologische voetafdruk. Bij het ontwerp en de bouw van de kleine woningen maken we slim gebruik van ruimte en innovatieve technologie. Een tiny house is liefst zelfvoorzienend, van goede kwaliteit en esthetisch gebouwd. Het gaat om fulltime bewoning. Mobiliteit is geen voorwaarde, maar vaak een middel.
www.tinyhousenederland.nl
Deze serie over tiny houses is één van de laatste die Inge en ik gezamenlijk maakten. Kort na het voorbereidende werk voor deze serie overleed Inge in het MCL, ten gevolge van een medische complicatie. Lees daarvoor haar In Memoriam.
