Delirium krijgt onvoldoende aandacht….

Dat komt ten dele omdat delirium niet goed wordt herkend

Het heeft daarom prioriteit om een instrument te ontwikkelen waarmee delirium betrouwbaar en objectief vastgesteld kan worden en dat gebruikt kan worden in de routine zorg. Aldus Hoogleraar Intensive Care Neuropsychiatrie Prof. Arjen Slooter van het UMC Utrecht (Universitair Medisch Centrum) bij zijn oratie met als titel ‘Laten wij het hoofd erbij houden’. Elementen uit deze oratie (uitgesproken op 5 juli 2017) haal ik aan in deze tekst. Nu is er de Deltascan.

Deliratio (Beknopt Latijn-Nederlands Woordenboek, 1958 ): waanzin, geraaskal

Promovenda Willemijn van der Kooi heeft bij delirium heel verschillende benaderingen onderzocht: het meten van hersenactiviteit met EEG (Electro Encephalogram), de frequentie en snelheid van oogbewegingen, maar ook de variabiliteit van het ECG (electrocardiogram) en de lichaamstemperatuur schommelingen. Delirium kan met al deze technieken onderscheiden worden van een toestand zonder delirium, maar met EEG is het verschil tussen beide condities met afstand het duidelijkst vast te stellen. Daarbij blijkt het heel goed mogelijk om met één minuut EEG met maar één kanaal, delirium te onderscheiden van een toestand zonder delirium.

Delirium is het acuut falen van het brein
Met de afdeling medische technologie van het UMC Utrecht en npk Industrial Design is een prototype delirium monitor gebouwd. Promovenda Tianne Numan heeft dit prototype gevalideerd bij oudere chirurgische patiënten in een multicenter studie. In deze onafhankelijke patiëntenpopulatie ziet zij dat dat het prototype monitor goed onderscheid kan maken tussen mensen met en zonder postoperatief delirium. Ook voorspelt het EEG een dag eerder dan delirium experts of een patiënt delirant gaat worden! Ditzelfde prototype wordt momenteel onderzocht door Viona Wijnen en Pim van Gool bij een hele andere groep patiënten met een hoog risico op delirium, namelijk patiënten met dementie.

ProLira
Voor verdere ontwikkeling van een delirium monitor hebben de ingenieurs Rutger van Merkerk en Annemarie Willems het bedrijf Prolira opgericht. Cruciaal bij de verdere ontwikkeling zijn niet alleen ingenieurs, maar ook verpleegkundigen, zodat er een product ontstaat dat niet alleen betrouwbaar is, maar vooral ook geschikt voor routinematig gebruik. Rutger van Merkerk en Annemarie Willems zetten zich echt met hart en ziel in om de delirium monitor verder te ontwikkelen. De monitor – inmiddels gedoopt met de naam Deltascan- had geen betere pleegouders kunnen hebben, aldus de Hoogleraar Arjen Slooter.

Diagnostiek en behandeling
Het ontwikkelen van een EEG delirium monitor voor de dagelijkse zorg is een voorbeeld van toegepast neurowetenschappelijk onderzoek. Maar met alleen maar betere monitoring verbeteren we de patiëntenzorg niet. Uiteindelijk gaat het erom delirium te kunnen voorkomen en behandelen. Maar voordat we dat kunnen doen is meer inzicht nodig in het ontstaan van delirium. Dat inzicht krijgen we alleen via onderzoek. Het betreft vaak complexe dossiers. Een 74 jarige man voelt zich benauwd, moet hoesten en heeft koorts. Hij moet opgenomen worden op de Intensive Care en wordt beademd in buikligging. Om dat mogelijk te maken worden sedativa (slaapmiddelen) gegeven. Bij de sepsis (infectie die zich verspreid via de bloedbaan) krijgt de patient nierfunctiestoornissen en hij blijkt delirant als de sedativa worden gestopt.

Oorzaak
Wat is nu de oorzaak van zijn delirium? En hoe kunnen we in deze setting nieuwe risicofactoren identificeren? Dat is nog niet zo eenvoudig. Dit is zeker uiterst belangrijk onderzoeksterrein.Uit onderzoek weten we:het heus wel: hoe langer een patiënt delirant is, hoe groter de kans op langdurige cognitieve schade (dementie). En elke 48 uur dat een delirium niet gedetecteerd is, stijgt de kans op sterfte met 11%. Delirium is net zo dodelijk als een hartaanval, maar wordt vaak gemist. 1 op de 8 oudere die in een ziekenhuis belandt krijgt een delirium. Met de huidige subjectieve detectie methoden wordt 50-70% van de delirium incidentie gemist. Dit is de aanleiding geweest om een objectieve methode te ontwikkelen. aldus Annemarie Willems. Door vroegtijdige detectie en meer detectie pakt Prolira het probleem bij de bron aan.

Breinfalen omvangrijk probleem
Delirium treft jaarlijks meer dan 3 miljoen ziekenhuispatiënten in Europa. Het is in potentie een fataal medisch noodgeval dat zoals gezegd regelmatig leidt tot langdurige cognitieve beperking (dementie). Een goed bruikbare definitie (die zowel de potentie heeft het urgente karakter van de aandoening te weerspiegelen als de rationale inluidt voor de EEG meting) is als volgt: Delirium is acuut falen van het brein. Delirium resulteert in een langere ziekenhuisopname en draagt ​​direct bij aan hogere gezondheidszorgkosten. Qua maatschappelijke kosten kan delirium een vergelijking doorstaan met een aandoening als diabetes. Een schatting komt op een kostenpost van 173 miljard euro. Hoe langer een delirium episode, hoe meer schade optreedt. Tot op heden wordt delirium te weinig en te laat vastgesteld, omdat routine detectie is gebaseerd op subjectieve en ondoeltreffende methoden. Het is de uitdaging om in deze behoefte te voorzien. Prolira, een spin-off van het UMC Utrecht, reageert op deze lacune door de introductie van een innovatief, niet-invasieve medisch device voor deliriumdetectie. De Deltascan. Prolira’s EEG-apparaat bestaat uit een single-use elektrode patch (de DeltaScan Patch) en een hardware / software module (de DeltaScan Monitor), die de hersenactiviteit analyseert. De DeltaScan betekent een doorbraak voor delirium herkenning en behandeling, 

Discussie
De introductie van een device als de Deltascan heeft veel voeten in de aarde. In de eerste plaats de CE-markering, die sowieso nodig is om er mee aan de slag te kunnen gaan. De diagnostiek wordt ondersteund door een algoritme, een beslisboom die aan de de hand van een 1-kanaals  EEG registratie functioneert. Een algoritme dat vaststelt of er sprake kan zijn van een delirium. Dit algoritme is ontwikkeld via een expertsysteem, gebaseerd op analyse van een enorme databank van EEG-registraties. Omdat er via het algoritme beslissingen worden genomen spreken we ook meteen van een medical device. Om de effectiviteit te beoordelen dient de vergelijking te geschieden met de ‘gouden standaard’. Helaas verschilt die van onderzoek tot onderzoek.

Gouden standaard
De gouden standaard  is de expert opinie van een ervaren neuroloog/psychiater of een geriater. Afgeleiden daarvan (en minder goed) zijn checklists als de DOSS, maar ook de CAM-ICU. De CAM-ICU is de checklist die wereldwijd en dus ook in Nederland eigenlijk altijd op de IC afdeling wordt gebruikt door verpleegkundigen. Een aantal key opinionleaders is in navolging van prof. Arjen Slooter) enthousiast en soms al pro-actief betrokken bij een introductie en uitrol van de Deltascan. Het kan haast niet anders of bestuurders (VWS), toezichthouders (IGZ, Zorginstituut) komen tot de conclusie dat de kosten-baten analyse gunstig uitpakt. De IGZ heeft herhaaldelijk gewezen op de tekortkomingen van de huidige praktijken. De verbeteringen zullen het eerst zichtbaar worden op Intensive-Care afdelingen, cardiochirurgische afdelingen en de geriatrische traumatologie. Maar daar zal het niet bij blijven. Medewerkers en belangenorganisaties van patiënten zullen bij succes een rol gaan spelen. Een flinke kans dat deze medische innovatie de wereld gaat veroveren.

Verantwoording. De auteur J.T.A. te Gussinklo is vanaf de oprichting business angel van Prolira

Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering voor Jan Taco te Gussinklo laten blijken door een kleine bijdrage te doen.