Eerst moet mij iets van het hart. Het is weer bizar om te zien hoe op het oog redelijke mensen zonder schroom al bij voorbaat stevig partij kiezen als iemand een persoonlijk verhaal in een krant af laat drukken. Allemaal vol op het orgel over de beschuldigde, aangejaagd door een uit de kluiten gegroeide #metoo twittercampagne, die zo nu en dan wel heel voortvarend uit het oog verliest dat er altijd een andere kant aan een verhaal zit. Of je die nu wil aanhoren of niet.
Beschuldigingen horen thuis in een rechtszaal. Daar hebben we op papier een systeem voor met professionele deelnemers, die de wettelijke plicht en verantwoordelijkheid hebben om naar die andere kant te kijken. Zonder de ballast van vooroordelen en emoties.Je kunt en mag best vinden dat dit systeem niet perfect is en dat mensen binnen dit systeem ook soms handelen op emotie en voorkeuren, maar het is het systeem waar we het mee moeten doen en het werkt vaak best goed. Juist omdat het alle belangen wel in relatieve rust en met waarborgen probeert te wegen.
Verzamel feiten en oordeel pas als je die feiten kent. Dat is het principe.
Alcohol
Goed, nu de stelling dat Jelle en Gijs (ja, ik noem ze bij hun voornaam, dat schrijft makkelijker) allebei in hun eigen beleving gelijk kunnen hebben. Kan dat? Ja, dat kan in theorie heel goed. Stel nu eens dat de heren inderdaad samen alcohol hebben genuttigd na de opnames van een tv-programma in het Kurhaus. En dat ze daarna op de hotelkamer van Gijs terecht zijn gekomen. Beide heren erkennen dat immers, Gijs zelf spreekt over ‘een dronken bui’.
Dan zou het heel goed mogelijk zijn dat Jelle, gedwongen door de omstandigheden, alles maar liet gebeuren. Jelle (toen 24) was immers stagiaire en Gijs (toen 25) verantwoordelijk voor de productie van het programma. Hoewel er nauwelijks leeftijdsverschil tussen de twee zit, kun je best een machtsverhouding zien door de status van die verschillende functies. Het lijkt mij ook niet onlogisch om aan te nemen dat Jelle zich wellicht zorgen maakte over zijn loopbaan, over de macht van de ander. Zoals het ook niet gek is om te denken dat hij bijvoorbeeld perplex stond, aan de grond genageld en zich geen raad wist met de situatie.
Mogelijk durfde hij zich niet eens te verzetten door de dominante aanwezigheid van de ander. Het kan zelfs zo zijn dat Gijs wel degelijk iets in zijn wijntje had gestopt om het misbruik mogelijk te maken. Of om zijn kansen te vergroten. En dat hij dit vaker deed bij mensen. Jelle zelf kent naar eigen zeggen ‘voorlopig’ geen incidenten die in die richting wijzen.
Ontremming
Maar het kan ook best zijn dat Gijs en Jelle na de wijn aan de bar wel een soort aangename spanning hebben gevoeld. Of een onverantwoorde ontremming. Het kan best zo zijn dat Jelle wel uit eigen wil met Gijs mee is gegaan en er vrijwillig een seksueel treffen is ontstaan. Of misschien wel een begin van vrijwilligheid, uitlopend in een escalatie van ongewenste handelingen.
Misschien wist Jelle zich na afloop wel geen raad met het voorval en schaamde hij zich voor wat er gebeurde, waardoor hij later bedacht dat er een soort van externe oorzaak moet zijn geweest. Dat het niet aan hem gelegen kon hebben en dat er wel iets in zijn drankje moet zijn gestopt. Omdat hij nooit zo is en nooit dit soort dingen zou doen. Misschien gebruikte hij in die tijd zelf wel iets. Zeg nooit dat iets niet kan, je zou de dochters de kost moeten geven die thuis vertellen dat ze gedrogeerd zijn op een feest, maar feitelijk zelf aan het experimenteren waren geslagen. Alles kan. Ik heb het gekker meegemaakt in de rechtszaal.
Drugs
Ik zeg het maar voorzichtig, maar wat als de beleving van allebei nou eens klopt? Dat de twee inderdaad samen op die kamer bezig waren met seksuele handelingen, waarvan de een dacht (of zichzelf had wijsgemaakt) dat het vrijwillig was en de ander alleen maar kon denken: wat gebeurt mij nu? Het is zeker niet uitgesloten dat Jelle de overtuiging heeft en had dat hij tegen zijn wil misbruikt is en Gijs tot op de dag van vandaag meent dat hij onschuldig is omdat de gevoelens naar zijn inschatting wederzijds waren. Los van de eventuele aanwezigheid van drugs.
Ik geef het toe, het vergt nogal wat inlevingsvermogen om beide kanten van het verhaal open te laten. Het is een oefening voor gevorderden in dubbele empathie, maar het kan. Op dit moment.
De stelling dat twee mensen gelijk kunnen hebben in een op het oog conflicterende werkelijkheid is ook helemaal niet zo gek. De mens redeneert nu eenmaal meestal naar het eigen gelijk. Bij verdachten (of beschuldigden) omarmen we die gedachte gretig. Een verdachte kan voor velen immers nooit echt gelijk hebben, hij is de schuldige, zijn gedachten en gedragingen zijn niet alleen per definitie verdacht, maar tonen volgens ons juist zijn daderschap. Zwijgen is bekennen, waarom zou je anders zwijgen? Verklaren dat het anders is gegaan, is liegen, het kan immers niet zo zijn dat het slachtoffer liegt, toch?
Overtuiging
Bij een slachtoffer daarentegen zijn velen wel geneigd te geloven dat hij of zij ‘niet zal liegen’ en ook ‘geen enkel belang’ zou hebben om te liegen. We vergeten daarbij voor het gemak vaak maar even dat een belang van een slachtoffer ook kan zitten in zijn eigen overtuiging. Als de stevige gedachte heerst dat hij of zij inderdaad slachtoffer was en is, dan is het belang om het verhaal over de dader te vertellen, aan de pers of aan de politie, natuurlijk overduidelijk. Het is echter dan ook een overtuiging die heel goed kan ontstaan door de geheel eigen, maar niet noodzakelijkerwijs op de objectieve waarheid rustende, beleving van een bijzondere situatie.
Dan de ouderdom van de zaak. Over zedenzaken die jaren en jaren later pas in de openbaarheid of een rechtszaal opduiken. Het is geen vrolijke mededeling, maar de mens is een behoorlijk slechte getuige. Onze herinneringen zijn slechts reconstructies. Geen Ultra 4K HD-beelden die je op hebt genomen op je foutloze harde schijf en die je na lange tijd weer exact zoals ze ooit waren af kunt spelen. Ze worden gekleurd. Al tijdens de eerste opslag en lang daarna. En heftig ook. Door emoties, andere gedachten (van jezelf of anderen), door dat wat je leest en ziet. De tijd vervormt alles en iedereen.
Het is niet zo leuk om te horen, maar de mens is gewoon helemaal niet zo goed in het reproduceren van dat wat ooit was. Zeker niet als het gaat om heftige gebeurtenissen of gebeurtenissen die als heftig worden ervaren. Dat geldt voor zowel een verdachte als een aangever.
Wat mij betreft kunnen Gijs en Jelle in hun eigen beleving dan ook best allebei een vorm van de waarheid vertellen. Zoals ze ook prima, wellicht gedreven door valse, hervonden of weggestopte herinneringen, bewust of onbewust de waarheid geweld aan kunnen doen.
Beleving?
Nu hoor ik u al zeggen: wat hebben we in hemelsnaam aan de eigen beleving van twee mannen? Hoe kun je nu toch al een verhaal schrijven zonder de echte feiten te kennen? Zonder bewijs? Daar moet een rechter toch over oordelen? Ook in een zedenzaak waar het wel vaker draait om het woord van de verdachte tegenover dat van de aangever? En ook nu nog omdat verkrachting in deze specifieke zaak helemaal niet kan verjaren?
Geef de rechter toch de mogelijkheid om met een zo compleet mogelijk dossier, rationeel en weloverwogen, zonder de ballast van eigen beleving, te beslissen of er iemand schuldig is en waaraan die persoon dan precies schuldig is! Op basis van feiten die je kunt objectiveren! Die steun vinden in ander bewijs! Mogelijk wel nieuw bewijs! Dat oordeel van de rechter kan vervolgens toch ook nog door hogere rechters opnieuw bekeken worden? Dat is toch zoals het in een beschaafd land zou moeten gaan? We wonen toch niet in Rusland?
Precies mijn punt.
Dus voor alle buitenstaanders die nu al met een hard oordeel zijn gekomen. Verzamel feiten en oordeel pas als je de geobjectiveerde feiten kent.
