De eerste gevechten braken donderdag uit rond de Saleh-moskee, een megaproject in 2008 afgerond door Saleh in zuidelijk Sana’a. Houthi-troepen ‘inspecteerden’ het complex, voorafgaand aan de viering van Mohammeds geboortedag. ‘Security eventually forced themselves in and discovered in its courtyards huge arsenal of weapons, even in the minarets,’ aldus een bron dichtbij de Houthies die niet met naam genoemd wil worden.
Zaterdag heroverden troepen van Saleh de buurt rond de moskee op de Houthi’s en breidden de gevechten zich uit tot ver buiten Sana’a, tot in steden als Amran en Hajja, waar een huis van een lokale sheik werd opgeblazen nadat die zich aansloot bij Saleh.
Aanvankelijk leken de Saleh-getrouwen aan de winnende hand, geholpen door Saoedische bommenwerpers. Saleh verscheen op zijn televisiezender Yemen Al Yawm, om in een toespraak de Houthi’s de mantel uit te vegen, inclusief vredesvoorstellen aan Saoedie-Arabië. ‘Het is tijd om een nieuwe bladzijde om te slaan’, aldus Saleh.
Verbanning
Maar zondagnacht keerden de kansen en heroverde de aanvankelijk verraste Houthi-beweging Ansarallah vrijwel alle strategische plaatsen. Zondagmiddag werd ook Saleh’ s huis in Sana’a veroverd, namen de Houthi’s de TV-zender van Saleh over en verdween Saleh zelf van de aardbodem. Naar verluidt wordt momenteel onderhandeld over een verbanning van Saleh, maar de berichten zijn moeilijk te checken, ook vanwege de vele fake twitter-accounts van de partijen.
Verrassend is de confrontatie in elk geval niet, onvermijdelijk en allesbepalend wel; Ali Abdallah Saleh en Houthi/Ansarallah streden de laatste maanden al een oorlog in woorden, gevoed door geruchten dat de voormalige president en zijn getrouwen toenadering zochten tot Saoedie-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten, de gezamenlijke vijanden van het Houthi-Saleh monsterverbond dat sinds najaar 2014 in Noord-Jemen de scepter zwaait.
In dat gerucht zou Saleh’ s zoon Ahmed Saleh als intermediaire president fungeren, om een einde te maken aan de deadlock in de bijna drie jaar durende oorlog in en over Jemen. Die oorlog -en dan vooral de hermetische blokkade die het land door Saoedie-Arabië is opgelegd- heeft al aan zeker twaalfduizend burgers het leven gekost en de grotendeels verarmde bevolking van het land in een diepe hongersnood gestort.
Houthi-leider Abd al Malik al Houthi waarschuwde Saleh afgelopen zomer al verscheidene malen geen toenadering te zoeken tot de vijanden van Jemen, in casu: Saoedie-Arabië. Daarbij dreigde al Houthi ook met openbaarmaking van documenten die de gestage plundering van Jemen door de Saleh-familie in zijn drieëndertig jaar durende presidentschap zouden aantonen. Saleh op zijn beurt verweet de Houthi’s Jemen in een isolement te hebben gestort.
Monsterverbond
Met de interne strijd tussen de bondgenoten komt een abrupt einde aan een kortstondig monsterverbond. Saleh was van 1978 tot 2011 president van Jemen en voerde tussen 2004 en 2010 zes winters lang een oorlog met de Houthies, een oorspronkelijk grassroots beweging die herstel van zayditische waarden –zaydi is een gematigde afsplitising van het shi’ isme– beoogden en Jemen aan Saoedische invloed wilden ontworstelen.
Onderdeel van die strijd is verder het terugveroveren van noordelijke Jemenitische provincies die in de jaren dertig aan Saoedie Arabie werden toegevoegd. Dat gaat de afgelopen jaren gepaard met veel militaire schermutselingen aan de noordgrens en met raketten die verrassend diep op Saoedisch grondgebied landen. De Houthi’ s zijn overigens familie van het in 1973 verdreven zaydi-Imamaat, een wereldlijk-religieus gezag dat Jemen duizend jaar bestuurde.
Najaar 2014 sloot Saleh zich aan bij de Houthi’s, die ontevreden waren over de uitkomst van een onder VN-auspicien gevoerde Nationale Dialoog over de toekomst van Jemen. De Houthi’s kregen daarbij slechts een beperkt en ‘landlocked’ deel van het land toegewezen en namen in een coup de macht over van formeel president Abd al Mansour Hadi, die Saleh in 2011 als tussenpaus had opgevolgd.
De aan de zijlijn geparkeerde Saleh zag zijn kans op een zoveelste comeback schoon en stelde zich plotseling op zij aan zij voormalig vijand de Houthi’s. Tesamen veroverden ze voorjaar 2015 in een blitzkrieg bijna het gehele land. Pas in de zuidelijke havenstad Aden trad het eerste verzet op, toen het gealarmeerde Saoedie-Arabië -vanuit de lucht- en de Verenigde Arabische Emiraten -op de grond, in het zuiden- het strijdveld betraden. De oorlogsfronten zijn sinds zomer 2105 nauwelijks verschoven.
Het belangrijkste front tussen noord en zuid ligt al tweeënhalf jaar in Taiz, de derde stad van het land en inmiddels kapotgeschoten als Aleppo. Het zuiden en oosten van Jemen is in toenemende mate in handen van troepen gelieerd aan de Verenigde Arabische Emiraten, met in de dunbevolkte gebieden kleine tribale koninkrijkjes gelieerd aan Al Qaeda en Daesh. Het eiland Socotra is in een leaseconstructie al in 2015 feitelijk ingenomen door de VAE.
De enige provincie waar welstand en veiligheid heersen is Marib, een landerig woestijnstadje in het onbevolkte noord-oosten. Daar zetelt ook de formele regering van president Hadi, die nog wel erkend en gefinancierd wordt door de internationale gemeenschap, maar door de meeste Jemenieten zelf niet voor vol wordt aangezien. Meer respect en invloed heeft zijn vice-president Mohsen al-Ahmar, een voormalig generaal en rechterhand van Ali Abdallah Saleh.
Met de confrontatie tussen Saleh en Ansarallah is een nieuwe, maar onvermijdelijke en waarschijnlijk beslissende fase in de oorlog om Jemen ingetreden. De afloop is onzeker, kan lang op zich laten wachten en zal het lot van gewone Jemenieten nog zwaarder maken.
Als David tegen Goliath
Maar uiteindelijk is een overwinning van het militair sterke Ansarallah op de Saleh-getrouwen logischer dan een nederlaag. Alleen, wat dan. Zonder het geld, de handigheid en het tribale netwerk van Saleh zullen de Houthi’s volledig op eigen kracht moeten vertrouwen vis a vis het machtige Saoedie-Arabië, met in haar kielzog de internationale gemeenschap.
Saleh en zijn getrouwen kunnen zich vervolgens aansluiten bij generaal Mohsen, die hun komst al heeft verwelkomd. Maar ook een verbond met de Emiraatse leiders -Saleh heeft veel zakelijke banden met de Emiraten- en hun getrouwen in het zuiden van Jemen ligt voor de hand. Welke keuze Saleh ook maakt, de Houthi’s zullen met nog meer en zwaarder tegenstand te maken krijgen.
Omdat de Houthi’s in de afgelopen drie jaar geen succesvol staatsbestel hebben kunnen opbouwen, ontberen ze in toenemende mate ook nog de steun van veel gewone Jemenieten, die het leven onder de Houthi’s -de bevolking wordt voortdurend afgeperst om staatsinkomsten te genereren en er kan en mag veel niet- meer dan beu zijn. Tenslotte staan de Houthi’s er ook internationaal niet goed op.
Anderszijds hebben de Houthi’s erg weinig te verliezen. Het vertrouwen van de bevolking in de internationale gemeenschap -die Jemen al jaren aan haar lot overlaat- is net zo klein als de woede over de bombardementen van de Saoediers groot is. Het geharde, toch al murwgebeukte volk zou zich opnieuw achter de Houthi’s kunnen verenigen. Bovendien laten de Houthies al dertien jaar zien dat ze als David tegen Goliath zelfs de machtigste vijanden aankunnen.
Ondanks de situatie waar we ons in bevinden gaat het goed met mij, en met het team van het rode kruis waarmee ik hier ben. Ik vind het best heftig om midden in de gevechten te zitten, maar dat is niets vergeleken bij het leed van de inwoners van Jemen.. – floortje dessing (@floortjedessing) December 3, 2017
