Op het centrale plein van Skopje zit Alexander op zijn paard. Zijn zwaard steekt hij in de lucht. Het paard heeft de voorste hoeven geheven.
Toen dit enorme standbeeld anderhalf jaar geleden 22 meter boven de grond verrees, was dat weer munitie voor de immer filosoferende Griekse buren. De comeback van Alexander de Grote in Macedonië zorgde voor een heropening van een zaak die anno 2013 al twintig jaar loopt: de naam van het land.
Claimen
Macedonië moet op officiële gelegenheden zich presenteren als FYROM: Former Yugoslavic Republic of Macedonia. Anders was toetreding tot de VN in 1993 bijvoorbeeld al onmogelijk geweest. De Grieken waren immers eerst met het ‘claimen’ van deze naam. De grootste provincie van Griekenland, in het noorden grenzend aan Macedonië, heet ook Macedonië.
Twee verwarrende decennia zijn gepasseerd. Griekenland is een sta-in-de-weg voor Europese integratie van Macedonië geworden. En consensus over die verdoemde naam is nog steeds niet bereikt. Zoals Amsterdam en Rotterdam elkaars stad bij voetbalwedstrijden met het gecodeerde 010 en 020 aanduiden, zo noemen Grieken hun buurland nog altijd ‘Ta Skopia’ en spreken ze over de Macedonische taal als ‘het dialect van Skopje’.
De komst van het nieuwe standbeeld van Alexander de Grote – waar de Macedoniërs dol op zijn – zagen de Grieken als een vorm van provocatie in het naamdispuut, bang dat ze nog steeds zijn dat die kleine hoeveelheid Macedoniërs de grens zullen overtrekken en de provincie rondom Thessaloniki zullen opeisen. En dus gingen Griekse douaniers afgelopen zomer over tot het afplakken van Macedonische nummerborden. Die horen in hun optiek niet te bestaan.
Veto
Macedonië wil echter zo snel mogelijk tot de Europese Unie toetreden. Dit voorjaar, mogelijk al komende maand, worden rapporten vrijgegeven waaruit zal blijken in hoeverre Macedonië – evenals Servië – klaar is voor het begin van de onderhandelingen. Als is de kans groot dat de Europese Commissie nog de lokale verkiezingen van 24 maart afwacht. Maar het belangrijkste struikelblok, waar voor de zoveelste keer bemiddeld zal moeten worden, is die dekselse naam. Al zal Griekenland het veto, wat het buurland ook gebruikte bij de misluke toetreding van Macedonië tot de NAVO, niet zomaar opheffen. Illegitiem trouwens, omdat Griekenland in 1995 nog zo beloofd heeft het naamdispuut niet te misbruiken bij de toetreding van de buurman tot internationale organisaties.
Bovendien is er nog een kwade buur. Bulgarije is vorig jaar boos geworden over een film, mede gesubsidieerd door de Macedonische overheid, waarin oorlogsschandalen van zeventig jaar geleden worden opgerakeld. Bulgaren, collaborerend met de Nazi’s, deporteren daarin joden. De Bulgaarse overheid reageerde gepikeerd, omdat de Macedoniërs volgens hen al langer een vijandige nationalistische sfeer creëeren tegen de Bulgaren. Terwijl de Macedoniërs in de ogen van de Bulgaren in feite wat betreft taal, volk en cultuur toch het meest op hen lijken. En dus besloot Bulgarije Griekenland te steunen in de EU-blokkade van Macedonië, nog voordat een startdatum is gerealiseerd.
Verre vriend
Vorige maand werd echter toch nog een vrolijke buitenlandse politicus in Skopje gesignaleerd: Sergej Lavrov, de Russische minister van Buitenlandse Zaken. Rusland en Macedonië hebben de laatste decennia, ook ten tijde van de Sovjet-Unie, goede betrekkingen gehad. Radio Moskou zond toen zelfs programma’s in het Macedonisch uit.
Macedonië wil graag Europese integratie, maar zolang Griekenland vetoot en nu ook Bulgarije goedkeuring weigert in de toch al bekoelde betrekkingen ziet Rusland kans om met Macedonië weer wat grip in Zuidoost-Europa te krijgen. Beter een goede buur dan een verre vriend, maar als de buren in de achtertuin ruzie zoeken, kan een vriend ver weg in zo’n kwestie wel eens uitkomst bieden, zo denkt premier Nikola Grujevski.
Dictatuur
Het gevolg van deze Russische toenadering is de premier en minister van buitenlandse zaken echter niet in dank afgenomen, die al langer schermen met interesse uit het oosten. De sociaal-democraten bezetten daarom al meer dan twee maanden het parlement, maar doen dit ook omdat de staat steeds meer dictatoriale trekjes dreigt te krijgen. Een Europese delegatie is vandaag in Skopje geland om deze interne politieke crisis te bekijken.
Het zou echter helpen wanneer Bulgarije en Griekenland hun buurland niet zomaar isoleren. De Europese Commissie hoeft niet zonder slag of stoot te zeggen dat Macedonië momenteel een plek in de Unie verdient – verre van dat -, maar afzondering lost niets op en leidt alleen maar af van de daadwerkelijke problematiek in deze explosieve regio.
En dat ooit een Macedonische prins van deze gebieden en stadstaten één rijk maakte, moet maar niet meer ter sprake worden gebracht.
Dit verhaal verscheen eerder in verkorte vorm in De Groene Amsterdammer.
