Troepen van de vorige, verdreven regering -aangevuld met lokale milities, in de rug gesteund door troepen, geld en wapens uit de Emiraten en vanuit de lucht gesteund door Saoedische bommenwerpers- bestoken sinds twee weken Hodeidah, een belangrijke havenstad aan de westkust, waar Jemen de Rode zee raakt.
Hodeidah is nu nog in handen van de Houthi’s, noordelijke opstandelingen die maart 2015 de macht in Jemen overnamen. Sindsdien voeren de coalitietroepen en Houthi’s kleine slagjes aan alle fronten in Jemen, zonder daar veel strategisch voordeel uit te halen.
Feitelijk beheersen de Houthi’s al drie jaar het hoge, bergachtige hartland van Jemen, daar waar de meeste mensen wonen. De coalitie -en dat is een breed begrip- heeft de overhand in het dunner bevolkte laagland en controleert alle toegangswegen, vliegvelden en havens van het land.
Kansen keren
Aan het westelijke front dreigde de slag om Hodeidah al eerder. Vanwege de gevreesde humanitaire gevolgen -de haven van Hodeidah is het infuus van Jemen- wisten hulporganisaties en diplomaten die slag keer op keer af te wenden.
Volgens de Saoedies glippen behalve medicijnen en voedsel ook wapens -en vooral raketten die de Houthi’s richting Saoedie-Arabië sturen- via de haven het land binnen. Gezien de solide maritieme blokkade in de wateren rond Hodeidah wordt die beschuldiging algemeen betwist.
Dieper gaande onderzoeken wijzen op de eeuwenoude handel- of smokkelroutes overland -vanuit Oman, de Emiraten en het Lege Kwartier- waarlangs handelaren sinds mensenheugenis goederen -dus ook wapens- richting het Jemenitische hartland vervoeren.
Maar inmiddels zijn de geopolitieke verhoudingen in de wereld zo gedraaid dat de kans op een veldslag om Hodeidah weer groeit. Enerzijds is dat ijzer smeden wanneer het heet is; de staatsvorming van de Houthi’s is nog altijd niet gelukt, de Houthi’s zuchten onder bad press en hun belangrijkste supporter Iran zit in de hoek waar de klappen vallen.
De Saoedies en Emirati’s zitten daarentegen steviger dan ooit aan tafel bij de Amerikaanse president Trump, die hen als bondgenoten ziet in zijn strijd tegen Iran. De Saoedische coalitie aast nu op Amerikaanse toestemming zich via Hodeidah een weg naar het noorden te banen, ook al kost dat mensenlevens.
Dat kost de huidige status quo ook al drie jaar, betoogt de coalitie. Volgens hen is het hoog tijd de trekker over te halen. Met de inname van Hodeidah verliezen de Houthi’s hun enige havenplaats en worden ze teruggedrongen op het Noord-Jemenitische hoogland.
Dan is het een kwestie van tijd voordat het isolement -en vervolgens een opstandige bevolking- de Houthi’s op de knieën dwingt, de oorlog de boeken in kan en de wederopbouw van Jemen van start. Zo eenvoudig luidt deze strategie, die in Washington steeds meer handen op elkaar krijgt, maar waar kenners van Jemen grote vraagtekens bij zetten.
Een nieuwe Saleh voert de troepen aan
Een tweede bepalende factor in de veldslag is Tariq Saleh, neef van de in december vermoorde voormalige president Ali Abdallah Saleh. In een ultieme poging zijn hachje te redden kroop de oude Saleh -die het land regeerde sinds 1978, in 2012 werd afgezet en in 2015 een monsterverbond aanging met de Houthi’s- vorig jaar alsnog uit die alliantie, in de hoop opnieuw alleen terug aan de macht te komen.
Saleh hield een toespraak waarin hij het volk opriep tot verzet, maar het volk hield zich afzijdig of koos de kant van de Houthi’s. De oude Saleh transformeerde van held in verrader en werd vermoord, zijn familie en netwerk-de clan van Afash- verdwenen achter de tralies. Neef Tariq wist op het nippertje te ontkomen.
Tariq voert al jaren de Republikeinse Garde aan, het best getrainde en zwaarst bewapende leger van Jemen. Weken na zijn vlucht dook Tariq op aan de andere zijde van het oostelijke front. Tariq reisde door naar Zuid-Jemen en verzamelde in Aden zijn soldaten, die man voor man het noorden wisten te ontvluchten en zich aan de westkust hergroepeerden.
In het voorjaar reisde Tariq naar Abu Dhabi, om zich te verzekeren van de steun van de Verenigde Arabische Emiraten (VAE), die Zuid-Jemen al goeddeels controleren en de grondoorlog tegen de Houthi’s coördineren. De Saoediers leveren daarbij steun vanuit de lucht, even afgezien van hun gronddoorlog met de Houthi’s langs beider landsgrenzen in het hoge noorden.
Wachten op toestemming VS
Behalve de Republikeinse Garde weet Tariq andere groeperingen onder zich te verenigen. Lokale milities in de kuststrook Tihama sloten zich gemakkelijker aan bij Tariq Saleh dan bij rebellen uit Aden en Emiraatse officieren, die eerder een belangrijke rol speelden aan het westerse front. Verder beheerst Tariq -net als zijn oude oom dat drieëndertig jaar deed- de kunst tribale leiders achter zich te verzamelen.
Afgelopen weekend klopte de coalitie aan bij de VS voor militaire steun bij de slag om Hodeidah, in de vorm van drones, aldus de goed ingevoerde Washington Post. De Saoedies en Emirati’s zouden daarbij hebben beloofd niet grootscheeps aan te vallen voordat de VS daarin toestemmen.
Washington Post voert in hetzelfde artikel een aantal bezorgde medewerkers van het Pentagon op, bang voor onvoorziene gevolgen van een slag om Hodeidah. Maar ook een ‘senior U.S. official’ met een andere boodschap: ‘Something needs to change the dynamic, and if we help the Emiratis do it better, this could be good.’
Houthi’s in lichte paniek
De Houthi’s lijken intussen in lichte paniek. Hun propagandamachine draait op volle toeren, doorgaans een teken aan de wand. Nog meer heldhaftige overwinningen dan gewoonlijk verschijnen op de sociale media, nog meer succesvolle militaire operaties, buitgenomen ‘huurlingen’ en wapentuig.
Lang genoten de Houthi’s steun en respect van een fors deel van de bevolking, omdat ze veiligheid brachten en heldhaftig streden tegen de brute Saoedische vijand. Maar de heldhaftigheid raakt transparant – de kindsoldaten worden op steeds jongere leeftijd bij hun ouders weggeplukt- en de veiligheid loopt op zijn retour.
Er zitten al duizenden dissidenten in kerkers, afgelopen weekend verdwenen nog eens honderden mensen in Sana’a en andere steden achter slot en grendel, officieel omdat ze strategische locaties deelden met de vijand. Ook in hoofdstad Sana’a verliezen de Houthi’s hun greep. Filmpjes van straatrovers gingen de afgelopen dagen viraal.
Dood aan Amerika, Israel en de joden, luidt de slogan van de Houthi’s, vrij naar de slogans van de Iraanse sponsors. In een Ramadanpreek meldde grote leider Abd al Malik Al Houthi afgelopen weekend de aanwezigheid van Israelische vliegtuigen in het luchtruim boven Hodeidah. Bewijzen werden niet meegezonden.
Drone op president Al Sammad
De aanwezigheid op Jemenitische bodem van grote vijand Amerika staat wel buiten kijf. Behalve wapens aan zowel Saoedies als Emirati’s leveren de VS special agents en green barets, die Emiraatse troepen in het zuiden en oosten van Jemen adviseren hoe te strijden tegen Al Qaeda en IS. De Emirati’s op hun beurt seinen de coördinaten terug van Al Qaeda- en IS-nesten, waarna de Amerikanen daar hun drones op loslaten.
Ondanks de afwezigheid van IS en Al Qaeda in het noorden -gezworen vijanden immers van de Houthi’s- zijn de Amerikanen ook daar actief, vanaf bases in het zuiden van Saoedie Arabië. Daarvandaan koos waarschijnlijk de predator het luchtruim die eind april boven Jemen een bom losliet op Houthi-president Al Sammad, die daarbij het om het leven kwam.
Al Sammad gold als een slimme strateeg en dealmaker, maar ook als een gematigd lid van de Houthi-regering. Volgens analisten past de liquidatie van Al Sammad -er stond een bounty van 20 miljoen dollar op zijn hoofd- in een Amerikaanse strategie die aanstuurt op conflict.
En toch weer een Vredesplan
De laatste dagen heerst opnieuw een dreigende status quo rond Hodeidah. De coalitietroepen hielden halt op enkele kilometers van de stad, die de laatste week zwaar versterkt werd met Houthi-troepen.
VN-gezant Martin Griffiths reisde intussen naar Sana’a om de Houthi’s te bewegen het gezag in Hodeidah over te dragen aan de VN, die in dat scenario de haven neutraal beheren, totdat een overgangsregering aantreed. Ook Houthi’s zouden volgens dat plan een rol mogen spelen in die tijdelijke regering.
In uitgelekte delen van het plan moeten alle gewapende groeperingen -inclusief de Houthi’s en de door de Emiraten gesteunde milities in het zuiden- hun wapens inleveren en het gezag in de door hen beheerste overdragen aan de overgangsregering.
Dat zou betekenen dat de Houthi’s behalve hun greep op Noord-Jemen ook de ballistische raketten moeten inleveren die ze met enige regelmaat afschieten op doelen in Saoedie-Arabie en Abu Dhabi.
In het plan stopt de Saoedische coalitie met bombarderen en nemen alle partijen deel aan vredesonderhandelingen. Veel meer details over dat vredesplan zijn nog niet uitgelekt.
Op Al Jazeera noemde de pro-Houthi journalist Hassan Al Bukhaiti het opgeven van zowel wapens als Hodeidah een onhaalbare kaart. ‘Ik denk niet dat de Houthi’s Hodeidah opgeven, want dan wordt hen volgende week gevraagd Sana’a in te leveren.’
‘Het volk zou het ook niet toestaan. Want leg mij nu eens uit waarom wij Jemenieten onze steden zouden moeten inleveren aan huurlingen,’ aldus Al Boukhaiti, die verder suggereerde dat de VN beter het gezag over de chaotische en onveilige havenplaats Aden zouden kunnen overnemen van de Emirati’s.
Oorlogswinsten
Omdat de Houthi’s lucratieve belastingen heffen op alle import -inclusief noodhulp- zou het verlies van Hodeidah ook het verlies van een significante inkomstenbron betekenen.
Overigens blijkt uit meerdere onderzoeken dat de oorlog lucratief is voor alle strijdvoerende partijen. Alleen het ongewapende volk -dat toch al magere winsten door lokale machthebbers afgeroomd ziet en bij elk checkpoint tol moet betalen- heeft belang bij vrede.
De Saoedies bombardeerden tijdens de vredesbesprekingen overigens gewoon door. Ze raakten daarbij gisteren een kantoor in Sana’a van de Noorse hulporganisatie NRC, die daartegen hevig protest aantekende. Ook vielen er bommen op Bura, een natuurreservaat in de steile bergen boven Hodeidah.
Op Hodeidah lieten de bommenwerpers gisteren een tapijt van papieren waarschuwingen regenen, om de bevolking op te roepen in verzet te komen tegen de Houthi’s. Een veeg teken aan de wand was verder de evacuatie van 71 buitenlandse medewerkers van hulporganisatie Rode Kruis uit Hodeidah.
Hoofschuddende wereld en goedkeurende rivalen
Meest waarschijnlijke scenario is dat de veldslag om Hodeidah wel plaatsvindt, maar geen duidelijke winnaar krijgt -net als bij alle andere oorlogjes in Jemen. De VS zullen aan dit wespennest uiteindelijk hun handen niet willen branden, geen van de strijdende partijen is sterk genoeg om te winnen en de meeste deelnemers hebben belang in het voortduren van het conflict.
Vanuit Abu Dhabi en Ryadh zal goedkeurend geknikt worden, omdat Jemen- zowel economisch als militair een potentiële concurrent en rivaal – met wat wapenleveranties hier en daar opnieuw in toom gehouden wordt.
De radeloze wereldgemeenschap zal zich opnieuw hoofdschuddend afkeren van Jemen. Af en toe zullen er alarmerende koppen verschijnen in de media, over humanitaire rampen en over Jemen dat aan de rand van de afgrond staat, zoals er al jarenlang geroepen wordt.
————————
Reacties op deze anlyse meer dan welkom op abumelle(at)xs4all.nl. Foto is van een dorpje op de hoogvlakte tussen Mahwitt en Kawkaban. Het toont hopelijk het enorme toeristische potentieel dat Jemen ook nog herbergt
Draag je abumelle een warm hart toe, overweeg dan een donatie. Alle kleine beetjes helpen. Of geef je op voor de het kwartaalbericht per email, met nieuwe artikelen etc. Ook daar moedig je de auteur mee aan.
