UPDATE
31 mei werd bekend dat Ewold Horn is omgekomen bij een ontspanningspoging
Sinds 2015 is er ieder jaar rond deze tijd wel een mediaoffensiefje. Tegen eind januari melden diverse kranten dan dat de ontvoering van Ewold Horn op het punt staat van verjaren. Dat er nog steeds hoop is, staat er dan te lezen. Dat Horn weliswaar verzwakt is, maar nog altijd in leven. Dat hij in redelijke gezondheid verkeert.
Tot een paar jaar geleden was zelfs dergelijke summiere berichtgeving niet aan de hand. Dat was op instigatie van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Op dringend advies van het ministerie wordt er in het geval van internationale ontvoeringen namelijk zoveel mogelijk radiostilte betracht. Te veel attentie kan er voor zorgen dat de kidnappers hun gijzelaar te belangrijk gaan vinden, zegt BuZa. Het drijft de prijs op, en verkleint de kans op vrijlating. “Aandacht kan de zaak alleen maar schaden.”
De familie en vrienden van Horn volgden het advies van het ministerie altijd braaf op. Geen woord kwam er over hun lippen. Totdat ze vonden dat het na vijf jaar zonder tastbaar resultaat mooi genoeg was geweest. Het was tijd voor een andere koers.
“Ik wil dat mijn vader vrij komt”, vertelde Horns dochter Zippora daarom twee jaar geleden tegen Trouw. “Er moét iets gebeuren.” Ze voelde zich alsof ze met haar rug tegen de muur stond. De media opzoeken was één van de weinige dingen die ze voor haar vader kon doen, meende ze. “Het voelt alsof er niet aan mijn vader gedacht wordt, alsof de zaak van politiek Den Haag in de doofpot moet.”
De machteloosheid en frustratie dropen af van de woorden van Zippora Horn. Vrienden van Ewold Horn, die in het AD anoniem wensten te blijven, klonken al even verbitterd. “Het doet pijn”, liet één van hen weten, doelend op alle aandacht die Spoorloos-journalist Derk Bolt (en zijn cameraman Eugenio Follender) tijdens hun ontvoering in Colombia ten deel was gevallen. Extra journaaluitzendingen, openingen van kranten, de minister die pontificaal in beeld verscheen en z’n zegje deed – het kon allemaal niet op.
Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven
De anonieme vriend: “We zeiden de afgelopen dagen tegen elkaar: was Ewold ook maar een bekende Nederlander...”
Natuurlijk begrepen ze het verschil in aandacht wel. Maar déze mate was in hun ogen niet uit te leggen. Ga maar na: voor de zaak-Bolt was in vijf dagen meer aandacht geweest dan voor Horn in de voorbije vijf jaar. Daarbij: Bolt en Follender waren – al dan niet dánkzij de aandacht – inmiddels weer vrij. Horn nog altijd niet.
À propos aandacht. Dat was er dik vijftien jaar geleden ook te over voor Arjan Erkel. Maar Erkel, die in 2002 in Dagestan werd ontvoerd, werkte dan ook voor een machtige organisatie als Artsen Zonder Grenzen. En waar BuZa steevast zegt dat het weigert om met terroristen te onderhandelen, werd dat in het geval van Erkel wel degelijk gedaan. Sterker nog: BuZa tikte in 2004 een miljoen euro af om Erkel vrij te krijgen. Hetgeen, door tussenkomst van een groepje KGB-veteranen, nog lukte ook.
Ja, bijt dan maar eens op je tong, als geliefde van Ewold Horn. “We horen steeds dat de overheid alles doet wat in haar macht ligt om dit tot een goed einde te brengen”, aldus de dochter in het interview met Trouw. “Ik vraag me zo langzamerhand wel af wat ‘alles’ is.”
•
Ewold Horn. Zippora Horn schetste haar vader in 2017 als iemand die nooit waarde hechtte aan moderne fratsen of luxe. Toen iedereen al lang en breed een TomTom in de auto had, zat haar vader nog met een kaart op schoot, vertelde ze.
Ewold Horn (59 inmiddels) was vogelpreparateur in het Groningse Termunten. Eén van de besten ter wereld, beweerde zijn vriend Pieter ’t Hart twee jaar geleden in het AD. ’t Hart omschreef Horn als een intelligente en wat bijzondere man, die niet aan internet deed, diep in de polder woonde en in een oeroude Volvo rondreed. “Ewold is een vrije vogel.”
Wat Horn zo goed maakte in z’n vak, was dat hij alle vogels die hij opzette met eigen ogen had gezien. Vandaar ook dat hij per se de uiterst zeldzame Sulu-neushoornvogel in levende lijve wilde aanschouwen. Daarvan zijn er nog maar zo’n veertig exemplaren in leven. Het kleurrijke beest laat zich alleen nog maar zien in de Zuid-Filippijnse jungle.
En dus besloot Horn in januari 2012, samen met zijn Zwitserse vriend Lorenzo Vinciguerra, af te reizen naar het Filippijnse eiland Tawi-Tawi. Dat heeft de grootte van een uit de kluiten gewassen waddeneiland, en is van een ongereptheid die wij allang niet meer kennen. In de Filippijnen waren Vinciguerra en Horn trouwens al eens een keer eerder met z’n tweeën geweest. Ze waren beiden doordrongen van ’t gevaar van hun trip naar Tawi-Tawi. Alle reisadviezen waren namelijk negatief.
Maar: “Als je als échte natuurliefhebber zo’n kans krijgt, dan gá je”, vertelde Horns vriend Ton van der Made uit Leens twee jaar geleden tegen RTV Noord. “Natuurlijk loop je in dergelijke landen meer risico. Dat calculeer je ook in. Maar laten we eerlijk zijn: wie gaat er nou vanuit dat ie wordt overvallen en ontvoerd?”
“Je zou het misschien niet verwachten”, aldus Zippora Horn in Trouw, “maar mijn vader neemt niet graag risico’s. Altijd ging hij goed voorbereid op pad en dat heeft hij bij deze reis zeker ook gedaan.”
Dat bevestigde de gids Ivan Sarenas van het duo Horn-Vinciguerra in het AD. “De mannen wisten dat het geen ongevaarlijke plek was”, aldus Sarenas, die de omgeving op z’n duimpje kent. “Tawi-Tawi stond op de rode lijst, alle ambassades waarschuwden er voor. Maar we waren goed voorbereid. We hadden negentien bewakers ingehuurd.”
•
1 februari 2012. In de vroege ochtend keren Ewold Horn, Lorenzo Vinciguerra en Ivan Sarenas terug naar de landingsbaan van Tawi-Tawi. Vanaf daar zullen ze worden opgepikt en terugvliegen naar de bewoonde wereld. De stemming is opperbest. De missie is geslaagd, want de Sulu-neushoornvogel, waar het allemaal om begonnen was, is regelmatig gespot. De sfeer is relaxed, totdat de bewakers ineens verdwenen zijn. Van alle negentien is opeens geen spoor meer te bekennen.
Het drietal Horn, Vinciguerra en Sarenas voelt dat er iets niet helemaal in de haak is, maar ze hebben geen keus. En omdat ze hun vliegtuigje moeten halen, stappen ze tóch aan boord van een klein bootje. Midden op het open water slaat het noodlot vervolgens toe. Vijf gewapende mannen naderen in een snelle boot. Ze schieten in de lucht met hun mitrailleurs en dwingen het trio over te stappen hun boot.
De twee Europeanen moeten, met de ruggen tegen elkaar, onder een zeil gaan zitten. Hun gids ligt naast hen. Dan begint het varen. Eén uur, twee uur, tweeëneenhalf uur. Als Sarenas vanonder het zeil ziet dat ze langs de kust varen, neemt hij een besluit. Hij wil vluchten.
“Ik ga ontsnappen”, fluistert hij naar Horn.
Sarenas is tenslotte maar Filippino, bijvangst, en minder waard dan de twee blanke Europeanen. De gids heeft geen zin op het internet op te duiken in een losgeldvideo. Liever nog wordt hij in z’n rug geschoten. De dood of de gladiolen, denk hij. Hij vraag nog even aan Horn of deze ook mee wil. De Groninger schudt zijn hoofd. Hij vindt het risico te groot, en vertrouwt er op dat ze spoedig zullen worden vrijgelaten.
“Okay Ivan, good luck”, zegt Horn.
Dan duikt Sarenas overboord. De ontvoerders schreeuwen, maar doen niets om de ontsnapping te voorkomen. “Ze hadden machinegeweren en raketwerpers, maar misschien vonden ze mij hun kogels niet waard. Of ze waren te geschokt dat ik écht ontsnapte.”
•
Een paar uur na de ontsnapping van Ivan Sarenas, is de ontvoering wereldnieuws. Ook in Nederland haalt de kidnap – uiteraard – de kranten. Duidelijk wordt dat het gaat om Abu Sayyaf, een bende moslimrebellen die uit is op geld. Abu Sayyaf is de meest radicale van verschillende moslimbendes die zeggen te strijden voor een eigen staat.
Ton van der Made herinnerde zich het telefoontje dat hij begin februari 2012 kreeg nog als de dag van gisteren. “Het was echt shocking om te horen”, aldus de uitbater van natuurcentrum Doezoo. “Dan staat de wereld wel even op z’n kop. Als er één ding is waar Ewold een hekel aan heeft, dan is het aan geweld. Hij is een echte pacifist, en dan overkomt je dit.”
Abu Sayyaf heeft ondertussen honderden ontvoeringen op haar naam staan, want dat is een lucratieve business gebleken. Westerlingen zijn voor de rebellen de jackpot: die zijn vaak wel goed voor tonnen zo niet miljoenen aan losgeld. Ook Ewold wordt door de rebellen beschouwd als een hoofdprijs. Via-via komt naar buiten dat Abu Sayyaf maar liefst 2,5 miljoen dollar voor hem wil ontvangen.
Maar dan zijn ze bij Nederland aan het verkeerde adres. De familie van Horn kan het geld sowieso niet ophoesten. En Nederland bezweert, bij monde van voormalig minister van buitenlandse zaken Ben Bot, dat het nooit zal betalen aan terroristen. “Geef je één keer toe”, aldus Bot, “dan weten criminelen in de hele wereld dat ze Nederlanders moeten hebben om geld te vangen. Daar kun je als overheid gewoon niet aan beginnen.”
Dat is ook de reden dat de media-interesse in de ontvoering al na een paar dagen verflauwt. Radio-stilte is de beste remedie, bezweren ze bij BuZa. Bot: “Wij onderhandelen niet, maar we kunnen de onderhandelingen wel faciliteren.”
•
Eind 2014. Ewold Horn en Lorenzo Vinciguerra zitten al bijna drie jaar gevangen als hun verblijfplaats wordt belaagd door het Filippijnse leger. De twee krijgen één bewaker mee die hen naar een – voor de rebellen – veiliger oord moet loodsen. Tijdens die vlucht slaagt Vinciguerra erin die bewaker te overmeesteren, en diens kapmes af te pakken. De Zwitser ontsnapt, en laat Horn – noodgedwongen – achter.
“Dat was een vreselijk moment”, blikte Vinciguerra in 2015 terug in het AD. “Ewold had last van zijn rug en benen. Hij was bang dat hij ballast voor mij zou worden. Hij vond dat ik moest gaan: hij hoopte dat het leger hem met mijn informatie snel zou kunnen bevrijden.”
Vinciguerra vertelde na zijn geslaagde ontsnapping dat hun dagen vooral bol stonden van de verveling. Met hun kidnappers viel namelijk niet te praten. “Het was zitten, wachten en vlinders kijken.” Slapen deden ze op de grond, wassen in de rivier. En ze aten vooral rijst. Ze kregen al snel last van hun rug en hun gebit, en ze kregen te kampen met diarree en malaria. Andere gijzelaars zagen ze nooit, ze hadden alleen elkaar. “Zonder mij moet het voor Ewold nóg zwaarder zijn.”
De liefhebbenden van Horn werden na de ontsnapping van Vinciguerra heen en weer geslingerd tussen hoop en vrees. Ton van der Made: “Nu weten ze waar Ewold zit, nu gaat het gebeuren. Tenminste, dat hoop je dan. Maar een paar jaar later zit ie nog steeds ergens in de jungle.”
Lorenzo Vinciguerra – en eerder dus al gids Ivan Sarenas – waren niet de enigen die hun ontvoering door Abu Sayyaf konden navertellen. Zo werden in augustus 2015 de Filippijnse kustwachten Rod Pagaling en Gringo Villaluz bevrijd tijdens een aanval van het leger. De twee waren in mei van dat jaar ontvoerd op Aliguay Island, en vanuit daar overgebracht naar de provincie Sulu. Daar zaten ze samen met de burgemeester Rodolfo Buligao. Buligao was een week voor de bevrijding van Pagaling en Villaluz onthoofd.
Want laat er geen misverstand over bestaan. Aby Sayyaf is geen kinderachtige organisatie en is bereid ver te gaan om losgeld af te dwingen. Zo werd in april 2016 ook de 68-jarige Canadese gijzelaar John Ridsdel door de rebellen vermoord. Canada’s premier Justin Trudeau veroordeelde die ‘koelbloedige moord’ op z’n landgenoot in scherpe bewoordingen, maar daar kochten Ridsdel noch z’n landgenoot Robert Hall iets voor. Een paar maanden later werd namelijk óók Hall door Abu Sayyaf onthoofd.
De Noor Kjartan Sekkingstad, die samen met Hall en Ridsdel werd vastgehouden, had wél mazzel. Hij werd in september 2016 door het Filippijnse leger bevrijd. Een jaar later had de zeventigjarige Duitser Jürgen Kantner, die een paar maanden eerder met geweld van zijn jacht was getrokken, weer minder geluk: ook zijn ontvoering eindigde na enkele maanden met de dood.
Het niets ontziende geweld dat Aby Sayyaf bij tijd en wijle laat zien, betekent echter niet dat voor Ewold Horn alle hoop verloren is. Voor hoop op een goede afloop is nog steeds genoeg reden, beweerde FBI-onderhandelaar Regini in het AD. “Ik heb kidnaps meegemaakt die nog veel langer duurden en toch goed eindigden”, aldus Regini. “Abu Sayyaf heeft geld en tijd in hem geïnvesteerd, en daar willen ze iets voor terug.”
De Filippijnse journalist Roel Pareño van PhilStar noemt de duur van de Horn-ontvoering echter uitzonderlijk. De meeste kidnappings duren namelijk niet meer dan enkele maanden, en bij hoge uitzondering een paar jaar. In de meeste gevallen wordt er dan namelijk óf losgeld betaald, óf wordt het slachtoffer vermoord, om de druk op andere onderhandelingen op te voeren. “Dat Horn onder deze zware omstandigheden nog steeds leeft, is ongelooflijk.”
•
Een paar weken geleden kregen de geliefden van Ewold Horn eindelijk weer eens een goede tijding. Op de voorlaatste dag van het afgelopen jaar werd de door Aby Sayyaf ontvoerde Filippijn Jed Quimbo vrijgelaten. En de burgemeesterszoon had goed nieuws. Quimbo zei dat hij had vastgezeten met onder meer Horn, en dat deze in relatief goede gezondheid verkeerde. De vrijlating van Quimbo volgde op onderhandelingen met het leger, al zou er geen losgeld zijn betaald.
De familie en vrienden van Ewold Horn hebben hierdoor in ieder geval weer een sprankje hoop, zo ze die al ooit hadden opgegeven. Zo liet z’n vriendin Fabiola twee jaar geleden in het AD nog weten nog altijd de kerstkaarten te ondertekenen met zowel haar als zijn naam.
Vriend Peter ’t Hart: “We blijven in de tegenwoordige tijd over Ewold praten. Omdat ik zeker weer dat hij er nog is, en dat hij terug komt.”
Dochter Zippora Horn: “Ze houden hem nog steeds in leven en hij houdt het vol. Dat kan toch niet voor niets zijn? Hij komt terug.”
En Buitenlandse Zaken? Dat doet er nog altijd het zwijgen toe, maar probeerde achter de schermen nog iedere dag hard te werken om tot een oplossing te komen. Tevergeefs, is inmiddels gebleken.
