“Ben ik de enige die de Game of Thrones finale wel tof vond?”, twittert er iemand.
Daar lijkt het bijna wel op. De overgrote meerderheid van #GoT-fans vond het namelijk he-le-maal niks wat de schrijvers hun tijdens de allerlaatste aflevering van hun favoriete serie hadden voorgeschoteld.
“De finale van Game of Thrones is dus gewoon volkomen k*t hè”, zegt er één. “Woonde ik nou maar in China, dan had ik die serieverpestende aflevering niet gezien”, twittert de ander. En weer een derde: “De teleurstelling van de uitschakeling van Ajax valt in het niet bij die van de GoT finale. Wat een middle of the road einde! Zo zonde!”
De onvrede bij diehard fans na het onverbiddelijke einde van hun favoriete tv-serie is al zo oud als de weg naar Rome. Maar wat is dat toch? Is het niet gewoon het feit dat het slot van iets waarin ze week in, week uit hun ziel en zaligheid stopten nu pas écht binnenkomt?
Wordt de druk de schrijvers soms te machtig, omdat het verwachtingspatroon soms wel érg hoog komt te liggen? Hoe is het anders te verklaren dat de makers voor die ene aflevering buiten de jarenlang zo succesvol belopen paden gaan?
Of is het de spagaat waarin ze zijn komen te zitten die hen parten speelt? Ze moeten immers aan de ene kant de baby die hen zoveel heeft gebracht rigoureus om zeep helpen, maar daarbij tegelijkertijd eventuele losse eindjes op een liefst zo natuurlijk mogelijke manier nog aan elkaar knopen. Bovendien moet er te allen tijde een minuscule opening wordn gelaten voor een eventueel vervolg.
Ga er maar aan staan. Da’s voorwaar geen sinecure. En niemand die het weet. Anders is het toch niet te verklaren dat succesvolle serieschrijvers tot op de dag vandaag in de fout blijven gaan?
Maar laten we er eens een paar bij de kop pakken, te beginnen met een handjevol die door de fans en criticasters nog wél redelijk op waarde werden geschat.
28 februari 1983. M*A*S*H. Goodbye, Farewell and Amen.
(105,9 miljoen kijkers – CBS)
De slotaflevering van M*A*S*H is natuurlijk de moeder aller finales. En, misschien niet geheel toevallig, óók de minst bekritiseerde. Na elf seizoenen en 256 afleveringen besloten de makers dat het mooi was geweest. De finale behelst een aflevering met de lengte van een speelfilm, die live werd bekeken door bijna 106 miljoen (!) mensen. Op de top 20 van best bekeken Amerikaanse tv-uitzendingen ooit, prijkt M*A*S*H trots op plaats 8, temidden van louter Super Bowls.
De 256ste van M*A*S*H werd niet alleen uitstekend bekeken, maar werd door de fans ook nog eens erg goed gewaardeerd. Wellicht doordat de makers zich door de finale niet van de wijs liet brengen. Los van de lengte, en de misschien iets sentimentelere inslag, verschilde de allerlaatste niet van een reguliere aflevering.
De finale scene: de Koreaanse oorlog is voorbij, en een ieder gaat zijns weegs. Hawkeye Pierce (Alan Alda) vertrekt in een helicopter, waarna BJ Hunnicutt (Mike Farrell) nog wat naar hem schreeuwt. Als Hawkeye naar beneden kijkt, ziet hij het woord ‘Goodbye’ liggen, gelegd in keien.
Aww.
21 augustus 2005. Six Feet Under. Everyone’s Waiting.
(3,9 miljoen kijkers – HBO)
Wie zich afvraagt hoe je zo’n seriefinale nou precies aanpakt, moet misschien even z’n licht opsteken bij de makers van Six Feet Under. Werd de serie tijdens z’n vijf seizoenen durende looptijd al bedolven onder loftuitingen en prijzen; voor aflevering 12 van het slotseizoen kwam men helemáál superlatieven tekort. Everyone’s Waiting kreeg maar liefst vijf Emmy-nominaties.
Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven
Misschien was het de ervaring die de makers hadden opgebouwd met afscheid nemen. Six Feet Under ging immers over de excentrieke familie Fisher en hun uitvaartcentrum in LA. De slotaflevering beslaat een paar maanden, waarbij alle hoofdpersonen – kampend met een persoonlijk verlies – nauwlettend worden gevolg. Kennelijk wisten de schrijvers daarbij exact de goede toon aan te slaan en de juiste snaar te raken.
29 september 2013, Breaking Bad. Felina.
(10,3 miljoen kijkers – het werd uitgezonden door het enigszins verstopte AMC)
In 2013 vroeg iedereen het zich af: hoe ga je een serie, waarin de hoofdpersonen zich bijkans per aflevering dieper in de nesten werkten, verder van het normale leven afraakten en in bizardere situaties terechtkwamen, eindigen met een climax die al het voorgaande doet verbleken. Het antwoord van geestelijk vader Vince Gilligan: niet.
Dat is te zeggen: hoofdpersoon Walter White aka Heisenberg (Bryan Cranston) krijgt de gelegenheid om de échte bad guys en masse uit te roeien, voor hij zelf uiteindelijk ook het loodje legt. En dat voelde voor heel velen goed, vooral omdat Jesse Pinkman (Aaron Paul), die door z’n oud-leraar in de loop van de vijf seizoen zoveel schade was berokkend, een vrijgeleide krijgt.
3 mei 1991. Dallas. Conundrum.
(33,3 miljoen kijkers – CBS)
Soms kun je beter op je hoogtepunt stoppen. Dallas deed dat niet. De ooit zo populaire soap die het verhaal van de olie-miljonairsfamilie Ewing en hun Southfork Range vertelde, had tijdens z’n veertiende en laatste seizoen al te kampen met tanende kijkcijfers. Op de kijkcijferlijst van het televisiejaar 1990-91 kwam Dallas zelfs niet verder dan plek 63.
De laatste aflevering (eigenlijk een dubbele episode) werd door de kijkers dan weer wél op waarde geschat. Maar was het eigenlijk wel een echt finale? Conundrum had meer weg van een seizoensfinale, omdat de episode eindigt met een knoeperd van een cliffhanger: het laatste shot laat Bobby Ewing (Patrick Duffy) zien, die ontzet ‘Oh my God’ roept, waarbij in het ongewisse wordt gelaten of JR Ewing ( Larry Hagman) al dan niet zelfmoord heeft gepleegd.
Dat mysterie wordt overigens pas in 1996 opgehelderd, als de reüniefilm Dallas: JR returns verschijnt.
20 mei 1993. Cheers. One for the Road.
(42,4 miljoen kijkers – NBC)
De reacties waren wisselend. Voornaamste kritiekpunten: véél te lang (maar liefst 98 minuten, waar een normale aflevering exclusief reclame keurig binnen de 22 minuten bleef) en vooral ook erg stroperig. Een leuk ideetje leek de terugkeer van serveerster Diane (Shelley Long). Maar waar de ene recensent schreef dat ie daarvan een brok in z’n keel kreeg, vond de ander dat juist weer uiterst teleurstellend. “Haar lieftalligheidspillen hebben hun houdbaarheidsdatum reeds lang geleden bereikt.”
14 mei 1998. Seinfeld. The Finale.
(76,3 miljoen kijkers – NBC)
Nog altijd zijn de geleerden er niet over uit hoe de makers een serie die legendarische episodes kende als The Soup Nazi, The Contest, The Parking Garage, The Hamptons (“I was in the pool!”) en The Outing (“Not that there’s anything wrong with that!”) er in slaagden de allerlaatste aflevering zó te verkwanselen. En dat terwijl er 76 miljoen Amerikanen naar keken, en de dubbele aflevering in totaal een uur en vijftien minuten duurde. Een half minuutje reclame tijdens de finale kostte een slordige miljoen dollar – een bedrag waar Super Bowl-commercials op dat moment nog niet eens aan toe waren.
Wat hadden makers Larry David en Jerry Seinfeld bedacht? De vier hoofdpersonen eindigden in de gevangenis, schuldig aan ‘gebrek aan respect voor de maatschappij’ en voor het ‘belachelijk maken van de fans die iedere dag inschakelden om naar hun te kijken’.
Het werd niet bijster gewaardeerd, op z’n zachtst gezegd. Zo scherp, gevat, grappig, herkenbaar en gewiekst de eerste 178 afleveringen waren, zo flauw, makkelijk, saai en gezocht leek de laatste dubbelepisode. Jerry Seinfeld mag dan inmiddels één van de meest gerespecteerde en rijkste komieken aller tijden zijn – schimpscheuten over de Seinfeld-finale moet hij zich nog altijd laten welgevallen.
22 september 2013. Dexter. Remember the Monsters?
(2,8 miljoen kijkers, abonneezender Showtime)
Oh, tussen twee haakjes. Schreven wij hierboven dat tv-schrijvers op zoek naar een goede formule voor hun Grote Finale maar even moesten gaan buurten bij de makers van Six Feet Under: misschien toch maar niet. De bedenker van Six Feet Under is namelijk ook de creator van Dexter. Michael C. Hall is zijn naam. Hij vertolkte in beide series bovendien de hoofdrol. Maar waar Hall er bij Six Feet Under nog in slaagde om één van de beste apotheosen ooit te maken, daar werd het slot van Dexter één van de slechtste ooit.
Verzachtende omstandigheid: Dexter was al dik twee jaar behoorlijk op z’n retour. Bijkomend probleem: de helft van de overgebleven fans wenste dat de hoofdpersoon (een seriemoordenaar die ander uitschot liet boeten voor hun daden) nu eindelijk ‘ns zou worden gepakt, de andere helft hoopte dat hij er mee weg zou komen.
Hall opteerde voor het laatste. Een enkele recensent kon daarmee leven, maar de meesten waren des duivels. “Slap, makkelijk en laf”, oordeelde bijvoorbeeld Associated Press. “Een dikke F”, oordeelde een ander. En een derde: “Een ongelooflijk onbevredigend einde, dat alles wat ervoor kwam teniet deed.”
Auw.
10 juni 2007. The Sopranos. Made in Amerika.
(11,9 kijkers, abonneezender HBO)
Hoewel al weer ruim een decennium geleden, wordt er over de laatste aflevering – en dan in het bijzonder de slotscene – van The Sopranos nóg altijd gedebatteerd, gefilosofeerd, gediscussieerd en geanalyseerd. Want wát had maker David Chase daar nou precies mee bedoeld? Het was gissen, en men gist eigenlijk nog steeds.
De laatste scene dus. De familie Soprano, maffiabaas en vader Tony (James Gandolfini), moeder Carmela (Edie Falco) en zoon Anthony Jr. (Robert Iler) eten een hapje in een restaurant. Don’t Stop Believin’ van Journey schalt uit de juke box. Er gaat een onbekend persoon naar het toilet. Op het moment dat die weer het restaurant binnenkomt, gaat het beeld op zwart.
Pats.
Boem.
Stilte.
Afgelopen.
Hè, wat? De kijkers zaten met de handen in het haar. Wat had dit nou te betekenen? Werd de laatste scene soms vanuit het perspectief van Tony verteld, en werd hij door de toiletbezoeker doodgeschoten? Of moest de kijker z’n eigen einde maar bedenken? Werd voor dit halfbakken open einde gekozen om de mogelijkheid van een Sopranos-speelfilm open te houden?
Wie het weet mag het zeggen. Al zit die film er – na de dood van Gandolfini in 2013 – niet meer in. Wellicht dat er daarom ook steeds meer fans kunnen leven met het door Chase gekozen einde, en de optie dat Tony Soprano op dat moment inderdaad om zeep werd geholpen. Van de boosheid van destijds is in ieder geval al lang geen sprake meer.
31 maart 2014. How I Met Your Mother. Last Forever.
(13,1 miljoen kijkers – CBS)
Tja. Bedenkt voor een serie, waarvan het plot eigenlijk al in de titel verwerkt is, maar ‘ns een passend slot. Gaat je niet lukken.
Niet alleen was er een huwelijk waar het hele slotseizoen naar was toegewerkt, maar dat na tien minuten in de finale al weer werd ontbonden. Ander groot probleem: de slotaflevering bleek al ergens gedurende het tweede seizoen te zijn geschreven. Maar er hadden zich in de loop der tijd natuurlijk zóveel veranderingen voorgedaan, dat de slotepisode bol stond van de onjuistheden.
De fans pikten het niet, en eisten luidkeels om het herschrijven en opnieuw opnemen van de laatste afleveringen. Tevergeefs.
19 mei 2019. Game of Thrones. The Iron Throne.
(13,6 miljoen kijkers, abonneezender HBO)
Spoiler alert: Sansa wordt tot Queen in the North gekroond, terwijl Arya de zeilen hijst om west of Westers te ontdekken. En op Castle Black papt Jon weer aan met Tormund en Ghost.
Wat er nou precies aan mankeerde, aan die laatste Game of Thrones? De meeste fans, die voordien van de ene verbazing in de andere ontzetting werden gegooid, vonden ‘m nu eigenlijk wat braaf. Smakeloos. Vlees noch vis.
Maar misschien moeten we ook weer niet te streng zijn. Misschien waren de meest negatieve reacties – zoals zo vaak tegenwoordig – ook wel de luidste. Volgens TV Guide stak de finale er namelijk helemaal niet zo negatief onderuit: The Iron Throne eindigde volgens het blad op plek 33 van alle 73 GoT-episodes. Bovenin de middenmoot dus.
En Richard Roeper, de criticus van de Chicago Sun-Times: “Over all, the finale was a solid and largely satisfying wrap-up to one of the most exciting and enthralling TV series ever.”
Solide en grotendeels bevredigend. Me dunkt. Dat kan behoorlijk veel slechter.
