Luce verkoopt zakdoekjes en aanstekers naast een supermarkt, het ‘werk’ dat de meeste Nigerianen doen in Italië. Hij is cultureel antropoloog, spreekt zijn talen vloeiend en heeft erg goede sociale vaardigheden. Vanwege de hoge werkloosheid in Italië, is een gewone baan voor hem moeilijk te vinden, laat staan dat hij iets met zijn universitaire opleiding kan doen. Toch zegt hij zich gelukkig te voelen: ‘Mijn leven hier is beter dan ik had durven hopen. Nigeria is een rijk land, maar je moet steeds over je schouder kijken. Je kunt zomaar worden opgepakt door de politie voor iets waar je niets mee te maken hebt.’
Liever illegaal in Europa dan legaal in Nigeria
De reis van Nigeria naar Europa brengt vanzelfsprekend enorme risico’s met zich mee voor degenen die besluiten om hun familie voor altijd achter te laten. In Libië lopen ze grote kans om onder mensonterende omstandigheden in overvolle gevangenissen terecht te komen en tijdens de overtocht naar Italië verdrinken er velen. Luce: ‘Je betaalt veel geld voor de overtocht die een ware hel is, dat doe je niet omdat je denkt in Europa geld te kunnen verdienen. In Italië voel ik mij beschermd omdat de mensenrechten gerespecteerd worden. Je kunt zelfs gratis een advocaat krijgen, als je dat nodig zou hebben.’ Het tegenovergestelde van de situatie in Nigeria, volgens hem: ‘Politie en justitie zijn de lange arm van het regime. In Nigeria zitten de gevangenissen vol met onschuldige mensen. Pas nu ik me veilig voel, kan ik verder met mijn leven en ben ik blij met alles, ook met zakdoekjes verkopen.’
Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven
De jonge Nigeriaan Evans verdient zijn geld met het terugbrengen van boodschappenkarretjes bij een Italiaanse supermarkt. Hij heeft weinig opleiding en komt uit een arme familie. ‘Je wordt in Nigeria onderdrukt door de corrupte overheid. Zonder veel geld ben je nergens, je hebt geen rechten, die kun je alleen kopen. Hier in Italië heb ik rust in mijn hoofd en voel ik me vrij.’
Sonja Meijer, Nigeria-expert van Vluchtelingenwerk Nederland begeleidt uitgeprocedeerde asielzoekers terug naar hun land. ‘Wij hebben eigenlijk alleen te maken met Nigerianen uit het zuiden van het enorm grote land, waar het relatief rustig is en mensen wat ons betreft terug kunnen keren. Het midden en het noorden is veel instabieler.’ Ze vraagt zich af of er misschien meer zit achter het verhaal van de jongens, of ze misschien vervolgd worden voor hun religie of seksuele geaardheid, wat van hen politieke vluchtelingen met recht op een status zou maken. Volgens Luce en Evans is dat niet het geval maar willen ze beslist niet terug naar een leven zonder één enkele zekerheid. Luce: ‘Wat dat inhoudt en welke risico’s je bereid bent te nemen om je daaraan te onttrekken… daar kunnen Europeanen zich geen voorstelling van maken. Wij zijn liever illegaal in Europa dan legaal in Nigeria.’
De cultureel antropoloog had natuurlijk liever werk op zijn niveau gehad, maar ook in zijn thuisland is dat niet eenvoudig te vinden. ‘Als ik was gebleven zou ik het financieel veel beter gehad hebben dan nu, mijn familie is zeker niet arm, gelukkig sturen ze mij regelmatig geld. Het probleem in Nigeria is dat alle lagen van de maatschappij doordrenkt zijn met corruptie. Er is zeer veel geld, maar dat zit bij een kleine groep die de dienst uitmaakt. Banen op mijn niveau gaan meestal naar de zoon van de gouverneur die nog nooit een boek heeft ingekeken, maar zijn universitaire diploma gewoon heeft gekregen. Mensen zitten niet op de juiste plek, omdat je daar contacten voor nodig hebt. Zo zijn er bijvoorbeeld artsen die bij banken werken omdat ze daar mensen kennen.’
Ondanks het weinige geld dat Evans verdient zegt hij: ‘Het voelt niet als een arm leven, echte armoede bestaat in Italië niet. De mensen zijn gelukkig en blij met elkaar.’ De Italiaanse regering, bestaande uit een coalitie van linkse en rechtse populisten, ziet dat anders en wil het liefst geen enkele vluchteling meer toelaten. Van de vijandigheid op politiek niveau zeggen de Nigerianen in hun dagelijks leven niets terug te zien.
Inreisverbod Afrikaanse leiders
De jihadistische terreurorganisatie Boko Haram maakt veel slachtoffers in Nigeria, dat voor de helft bestaat uit christenen en voor de helft uit moslims. In het noorden en midden van het land wordt onderling veel gemoord, zowel door moslims als door christenen. Vaak gaat het daarbij om conflicten tussen islamitische veehouders en christelijke akkerbouwers over landgebruik. Aster van Kregten, zelfstandig mensenrechtenonderzoeker in Londen, zei onlangs in het Algemeen Dagblad dat de Nigeriaanse regering niet ingrijpt en dat er zelden iemand gearresteerd en veroordeeld wordt voor de aanslagen. Zelfs als bekend is dat er een aanval komt, treden het leger en de politie niet op, aldus Van Kregten.
Volgens de cultureel antropoloog Luce komt dat omdat de machthebbers in het rijke Nigeria helemaal niet willen dat de problemen opgelost worden die ertoe leiden dat honderdduizenden inwoners het land ontvluchten. Om hun enorme rijkdom te behouden, zijn de leiders gebaat bij zoveel mogelijk onrust. ‘Andere rijke Afrikaanse landen hebben vergelijkbare problemen. Als Europa wil voorkomen dat Afrikaanse landen als Nigeria leeglopen, zal het met maatregelen richting corrupte regimes moeten komen. Een aanzienlijk deel van het geld uit corruptie komt op Europese bankrekeningen terecht. Daar zou de EU een stokje voor moeten steken en misschien zelfs tegoeden kunnen bevriezen en gebruiken voor hulp aan de Afrikaanse bevolking.’
Ook een Europees inreisverbod voor leden van corrupte Afrikaanse regimes zou een grote slag toebrengen, volgens Luce, omdat ze vooral op Europa gericht zijn voor medische behandelingen, luxe en interessante contacten. Als de EU hen en hun families duidelijk maakt dat ze niet meer welkom zijn, is dat een enorm gezichtsverlies. Meijer van Vluchtelingenwerk: ‘Mijn eigen land kan mij niet medisch behandelen, is wat de Nigeriaanse leiders in feite aangeven door zelf naar Europa te gaan. Terwijl dat nu precies is wat ze met al die miljarden uit oliewinning zouden moeten doen: voor goede voorzieningen zorgen. Ik denk dat het geen gek idee is dat Nederland of de EU hen op die verantwoordelijkheid aanspreekt.’
Luce: ‘Nu kunnen de leiders voor alles in Europa terecht. Vergelijk het met Italiaanse mannen en hun moeders: die staan ook altijd voor hen klaar zodat ze zelf geen verantwoordelijkheid hoeven te nemen. Als Europa deze Afrikaanse leiders blijft faciliteren, zal het alleen maar nog erger worden met de corruptie en de aantallen vluchtelingen die daar het gevolg van zijn.’
