Niet alleen Belgen wagen steeds vaker een online gok. Ook onze noorderburen laten het geld al eens rollen op het wereldwijde web. Zo groeide de online gokmarkt in Nederland de afgelopen twee jaar met maar liefst 20 procent. Dat er vandaag al meer dan 180 bedrijven uit binnen- en buitenland in de rij bij de toezichthouder staan, om een vergunning aan te vragen, is dan ook niet zo raar. De vereisten waaraan deze bedrijven moeten voldoen werden afgelopen vrijdag bekend gemaakt. Maar wat levert heel die regularisatie nu op? We legden ons oor te luisteren bij Marijs Geirnaert, directeur bij het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs (VAD), en Tony van Rooij, projectleider Gokken bij het Trimbos Instituut in Utrecht.
Niemand kan op dit moment met zekerheid zeggen dat legale websites minder verslavend of minder schadelijk zijn
Geen controle
“Wanneer de overheid gokken niet toelaat, komen deze kansspelen terecht in de illegaliteit. Dat is alleszins het argument dat overheden aanhalen om online spelen te legaliseren”, weet mevrouw Geirnaert van het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs. “Toch vraag ik me af of mensen wel beseffen welke websites legaal en illegaal zijn. Maken ze wel een onderscheid? Ik wacht nog steeds op het eerste onderzoek dat aantoont dat legaal online gokken voordelen biedt. Niemand kan op dit moment met zekerheid zeggen dat legale websites minder verslavend of minder schadelijk zijn. Hoe dan ook kunnen we alleen maar vaststellen dat online kansspelen, of ze nu legaal of illegaal zijn, de hele gokproblematiek verergeren. Niet alleen de sociale controle valt weg. Deze kansspelen zijn 24 uur per dag en zeven dagen op zeven toegankelijk. Mensen die al problemen hebben met gokken komen zo op elk moment van de dag in de verleiding om hun problemen nog meer te laten escaleren.”
“De gokindustrie is machtiger dan ooit”, weet mevrouw Geirnaert. “Er is heel wat geld gemoeid met online kansspelen, een variant die ‘gokketens’ overigens nog niet zo lang in de aanbieding hebben. Vroeger had je al de casino’s, die beperkt waren in hun aantal en waar er toch een zekere drempel was om er naartoe te gaan. Je moest je verplaatsen om te gokken, terwijl er van anonimiteit weinig sprake was. Nu kan je eender waar en op elk moment gokken, zonder dat iemand dat hoeft te weten. Of het nu met de laptop of de smartphone is, een gokje wagen is zo gefikst.”
Kansspelcommissie
Bij ons is online gokken legaal, net als in Zweden en Denemarken. Binnenkort kunnen dus ook de Nederlanders verantwoord een gokje wagen op het wereldwijde web. Maar welke voordelen bieden de legalisatie van online kansspelen nu werkelijk? “Door de legalisatie zijn er afspraken mogelijk, bijvoorbeeld rond reclame, het uitbetalen van bonussen en de bescherming van de consument. De Kansspelcommissie neemt hier een tussenpositie in. Zij bemiddelt tussen de gokoperatoren en de spelers. In haar statuten zegt de commissie dat ze instaat voor de bescherming van de spelers. Toch zien we nog te vaak dat ze te dicht aanleunt bij de operatoren en veel te weinig onderneemt om mensen te beschermen.”
“Dat neemt niet weg dat de Kansspelcommissie wel degelijk mensen de kans biedt om iets te doen aan hun verslaving,” gaat mevrouw Geirnaert verder. “Enerzijds kan je jezelf de toegang ontzeggen tot casino’s, wedkantoren en vergunde online gokspelen. Anderzijds ben je even snel weer ingeschreven om opnieuw toegang te krijgen. Het is niet uitzonderlijk dat mensen na een nachtje zwaar gokken zich uitschrijven. Toch zijn er nog teveel mensen die na een tijdje denken dat ze er terug klaar voor zijn, omdat ze menen dat hun verslaving onder controle is.”
Vorige zomer maakten veel mensen voor het eerst een profiel aan op een online gokwebsite. Voor de industrie zijn zulke evenementen een goudmijn
Trends komen en gaan. Maar online kansspelen staan nog maar in z’n kinderschoenen. Vorig jaar, tijdens het Wereldkampioenschap voetbal, kregen de online kansspelen een extra boost, die nog steeds nazindert. “Vorige zomer maakten veel mensen voor het eerst een profiel aan op een online gokwebsite. Voor de industrie zijn zulke evenementen een goudmijn. Uiteraard trekken ze alle registers open om ervoor te zorgen dat de mensen die vorige zomer meespeelden, ook effectief blijven. Iedereen kent de mailtjes wel van ‘we hebben je al even niet meer gezien’ of ‘speel opnieuw en win’. Dit zijn manieren van klantenbinding die niet te onderschatten zijn. Zo gaat bij sommige mensen nu het gokplezier boven het kijkplezier, want het Belgische voetbal is stilaan onlosmakelijk gekoppeld aan de (legale) gokindustrie.”
Vechten tegen de bierkaai
Het Vlaams expertisecentrum Alcohol en andere Drugs vecht dagelijks tegen de wanpraktijken in de gokindustrie. “Toch blijft het vechten tegen de bierkaai,” bekent mevrouw Geirnaert. “Enerzijds proberen we zoveel mogelijk wetgeving af te dwingen. Neem nu de zelfregulering van de sector. Die werkt dus niet. Daarom wordt het tijd dat de overheid haar verantwoordelijkheid neemt, door enkele wetten goed te keuren die gokken aan banden leggen. De vorige minister van Justitie Koen Geens heeft al enkele stappen gezet. Zo zorgde hij ervoor dat het voor en na een kinderprogramma verboden is om gokreclame uit te zetten. Maar kinderen kijken natuurlijk niet alleen naar kinderprogramma’s.” Sinds 1 juni is het koninklijk besluit van 25 oktober 2018 van kracht, waarbij tv-reclame voor online kansspelen verboden zijn (nvdr).
Online wedden op sportwedstrijden kan bij ons vanaf de leeftijd van 18 jaar. Wie het meer heeft voor casinospelen, moet wachten tot hij of zij 21 jaar is om van start te kunnen gaan. “Toch merken we dat jongeren al op vroege leeftijd beginnen te gokken. Ondanks dat iedereen zich met de identiteitskaart moet aanmelden, door het rijksregisternummer op te geven, blijft het een koud kunstje om even de identiteitskaart van mama of papa te nemen of het nummer op te schrijven.”
Niet alleen de jeugd laat zich vaker verleiden door kansspelen. Ook spelers zelf kunnen het steeds minder laten om niet op eigen wedstrijden te gokken. “Uiteraard is het verboden om te gokken op eigen wedstrijden. We zien dat spelers dan al snel de identiteit van vrienden of familie ‘lenen’ om weddenschappen aan te gaan. Dat er de laatste jaren zoveel te doen is rond ‘matchfixing’ is geen toeval. Er is heel veel geld mee gemoeid, ook voor de overheid want die krijgt via de belastingen heel veel geld terug.”
Nationale loterij
Gelukkig zijn er nog de gokspellen van de overheid, die minder verslavend zijn. Althans, dat beweert de Nationale Loterij. “Aan de ene kant hebben ze een punt. Wie meespeelt met de lotto moet een biljet invullen en het inleveren. Vervolgens is het toch even wachten op nieuws: heb ik gewonnen of niet? Dit maakt dat mensen niet in een roes of flow komen van actie-reactie. Maar de Nationale Loterij biedt veel meer aan in zijn online aanbod, waarbij het onmiddellijke resultaat centraal staat. Ze hebben ook sportweddenschappen en gaan dus meer en meer dezelfde weg op. Ook de laagdrempeligheid is een belangrijk aandachtspunt. Mensen hebben altijd het gevoel dat deze spelen niet zo gevaarlijk zijn omdat de overheid ze organiseert. Het is een hele dubbele boodschap, die de overheid op deze manier uitstuurt.”
Mensen hebben altijd het gevoel dat deze spelen niet zo gevaarlijk zijn omdat de overheid ze organiseert
Ondanks dat men binnen de EU de gokindustrie probeert te kanaliseren op nationaal niveau, ziet mevrouw Geirnaert een effectievere aanpak op Europees niveau. “Europa kan bijvoorbeeld de minimumleeftijd optrekken naar 21 jaar en wetgeving invoeren die reclame door de gokindustrie verbiedt. Je zou deze problematiek zelfs mondiaal kunnen bekijken, want met het WK voetbal zit je natuurlijk over de hele wereld. Ondanks dat men in bepaalde landen online kansspelen legaliseert, is het bijzonder moeilijk om deze praktijken aan banden te leggen. Veel spelers uit de gokindustrie zeggen dat als er een te strenge wetgeving komt ze de deuren moeten sluiten. Maar dat is misschien nu ook net hetgeen wat we willen… ”
Verslavingstaboe
Misschien zou het al helpen als mensen over hun gokverslaving kunnen spreken, want dat blijft ook vandaag nog een groot taboe. “Daarom blijft het zo moeilijk om te achterhalen hoeveel mensen er precies kampen met een gokverslaving. Elke verslaving is een taboe, en dat is bij kansspelen niet anders. Toch kunnen veel mensen zich niet voorstellen dat we vatbaar kunnen zijn voor een gokverslaving. Dat iemand aan een product verslaafd geraakt, zoals drugs of alcohol, dat kan men makkelijker begrijpen. Dat dwangmatig gedrag dezelfde mechanismen in je hersenen activeren, dat lijkt moeilijker te vatten. Toch krijgen gokverslaafden wel degelijk dezelfde kick, hoewel ze in vele gevallen zelden hulp zoeken. Wie wel bij de hulpverlening terecht komt, doet dit dan onder het mom van budgetbegeleiding. Hier gaat het dan om mensen die financieel aan de grond zitten, of met psychosomatische klachten zoals slaapproblemen, maagklachten en dergelijke kampen. Mensen die met een gokprobleem naar de huisarts of de geestelijke gezondheidszorg stappen, zijn een zeldzaamheid.”
Eindelijk Nederlandse wetgeving
Ook in Nederland gaan nu, voordat de legalisatie rond is, al verontrustende stemmen op. Zo verwacht Arie Dijkstra, hoogleraar gedragswetenschappen aan Rijksuniversiteit Groningen, dat de nieuwe wetgeving meer verslavingen zal veroorzaken. Toch is Tony van Rooij van het Trimbos Instituut alleszins blij dat er in Nederland eindelijk regelgeving komt om online gokken te kanaliseren. “Nederland is een van de laatste landen waar de markt van online gokken nog niet gereguleerd is. Het voordeel is dat het in ons land nog steeds verboden is om online te gokken. Het grote nadeel is dat wie illegaal gokt, niet de staatskas spijst – en daarmee kan het geld ook niet benut worden voor bestrijding en behandeling van gokproblematiek.”
“Kansspelen moeten een plek in de samenleving krijgen”, stelt Tony. “Je kan het niet illegaal maken, want dan gaan mensen een clandestien aanbod uitwerken. Daarom heeft Nederland al een hele tijd geleden ervoor gekozen om via ‘Holland Casino’ een soort overheidsmonopolie te creëren. Zo heeft de overheid enerzijds de inkomsten. Bovendien kan ze zo makkelijker probleemoplossend werken en een duidelijke kijk krijgen op de werking van zulk een instelling. Het was alleszins een eerste aanzet om het aanbod te kanaliseren.”
Dat Nederland de online gokmarkt open gooit is onvermijdelijk
Vanaf 2021 verandert alles echter, wanneer de online markt opengesteld wordt. “Dat Nederland de online gokmarkt open gooit is onvermijdelijk”, weet Tony. “We hebben nu eenmaal internet, waarmee mensen gemakkelijk de grens over kunnen trekken. Er zijn sowieso illegale spelers. Die hun geld gaat nu naar het buitenland. Daarom heeft de Nederlandse overheid toch besloten om de online kansspelenmarkt te reguleren. Enerzijds probeert ze zo grip te krijgen op de sector. Anderzijds is het een bron van inkomsten. We hebben trouwens al heel wat geleerd door naar landen te kijken waar online kansspelen al langer legaal zijn. België is daar een mooi voorbeeld van.”
Gaat Nederland binnenkort ook overstelpt worden met reclame voor goksites en andere online kansspelen? “Dat is natuurlijk de vraag,” gaat Tony verder. “We zien dat er in België heel veel uit de hand gelopen is met reclame. Wanneer je een lucratieve industrie als kansspelen gaat legaliseren, dan krijg je onvermijdelijk te maken met hele zware, commerciële partijen die met kanonskogels schieten. Onderling gaan ze ook nog eens de concurrentie aan, waardoor de marketingambitie enkel groter wordt.
Gaat tv-reclame toegestaan zijn? Zal het Nederlands elftal binnenkort gesponsord worden door de online gokindustrie? Komen er meer verslaafden bij? “Hoe alles in detail geregeld wordt, daarover zijn ze bij de overheid nog steeds aan het discussiëren. Het wordt vooral aftasten wat wel en niet mag. Wat ons betreft liever te voorzichtig dan te vrij,” besluit Tony.
