De kiem
Iemand zou het eens moeten turven want het is beslist heel veel: het aantal schrijvers dat in eigen beheer en voor eigen risico een boek uitgeeft. En die vallen dan de redactie lastig omdat ze natuurlijk publiciteit moeten genereren, wil dat boek verkopen. Zo ook Gerrit Stanneveld. Hij belt omdat zijn schrijven een ramp is vanwege de vele spelfouten. Ik bedenk dat ik het beste een of twee pagina's kan lezen en dan waarschijnlijk genoeg argumenten heb om het af te wijzen. Hij stuurt me de pdf van het boek. In no time zit ik op pagina 14 en realiseer me dat ik mijn afspraken voor vandaag moet afzeggen.
Het verhaal
In de autobiografie van een topcrimineel verwacht je al gauw krokodillentranen en het onderliggend motief lijkt apriori dubieus. Maar in het vorig najaar verschenen boek van Gerrit Stanneveld, destijds beter bekend als Gerrit S., is daar niets van terug te vinden. Ten onrechte heeft dit boek tot nu toe weinig aandacht gekregen.
In 1993 was het twee dagen lang op het NOS Journaal. Gerrit S. schoot 'in koelen bloede', eigenlijk zonder aanleiding, twee politieagenten neer. Hij was na vele diefstallen, geweldplegingen en een moord op zijn aanstaande schoonvader een doorgewinterde draaideurcrimineel geworden – serieus van plan zijn carriere magistraal af te sluiten met een massamoord op het Binnenhof. Alles bij elkaar heeft hij twintig jaar gezeten. In zijn boek beschrijft hij met veel gevoel voor detail alles, vanaf het begin op de kostschool tot zijn twee-en-een-half jaar TBS, zijn kennismaking met Zen-meditatie en de geboorte van zijn zoon Kairos.
Kairos
Het boek, opgedragen aan en genoemd naar zijn zoon, leest als een trein. Een literair debuut? In ieder geval is het méér dan de bekentenis van een zware crimineel die tot inkeer gekomen is. De lezer krijgt zicht op de zin van zinloos geweld, de moraal van de onderwereld, het nut van gevangenisstraf, het functioneren van politie en justitie, de tbs als toneelschool.
Op het dieptepunt van zijn criminele carriere begon hij zich te trainen in meditatie om als een Samurai zonder angst noch gevoel naar het Binnenhof te kunnen gaan en daar iedereen met een mitrailleur omver te maaien, zichzelf incluis. "De Samurai was meer dan een meester in de krijgskunst; door meditatie waren ze in staat om hun angsten volledig onder controle te houden tijdens een gevecht op leven en dood. Hey, dacht ik, daar wil ik meer van weten." Het is de apotheose van het verhaal.
Bij Stannevelds beschrijving van hoe hij, geheel autodidactisch met boeken uit de gevangenisbibliotheek, zichzelf het mediteren leert en zich daarna door de daaropvolgende psychische crises sleept, springen de lezer de tranen in de ogen. "Je kunt wel de hele wereld voor de gek houden, maar nooit jezelf. Godverdomme, wat had ik het te kwaad. Ik trapte mijn zelfgemaakte meditatiekussentje door de cel; dit was niet de BEDOELING!! Ik wilde een emotieloze moordenaar worden, net zoals de Samurai; geen angst, geen pijn, geen spijt. Had ik dan iets verkeerd gedaan met mediteren?!"
Interviews
Min of meer terloops komen bekende Nederlanders voorbij zoals Cor van Hout en Peter R. de Vries. Maar zijn verhaal is nergens arrogant of verwijtend en toont geen zelfbeklag. Stanneveld heeft sinds zijn 'bekering' verschillende televisie- en andere interviews achter de rug, waaronder een spraakmakende confrontatie met een van de agenten die hij op een haartje na doodschoot, omdat hij naar zijn rijbewijs vroeg. Daarin komt Stanneveld naar voren als in de ondertitel van het boek: "Alleenstaande moordenaar met kind zoekt vergeving". Maar de autobiografie maakt duidelijk dat hij veel meer is dan alleen maar dat. Men zou willen dat al die interviews nog eens overgedaan zouden worden.
Gerrit Stanneveld: "Kairos – Alleenstaande moordenaar met kind zoekt vergeving", Uitgeverij Scribum, ISBN 9789081885904, €17,95. Met een uitgebreid esoterisch nawoord van Lilian Ferru.
Gerrit Stanneveld is te boeken voor lezingen en voorlichting op scholen en universiteiten, en overal daar waar belangstelling is voor een top-crimineel die tot inkeer is gekomen.
Website www.gerritstanneveld.nl
Scheuten aan de kiem
Het persbericht met bovenstaande tekst is al van 4 februari maar heeft nauwelijks reuring gebracht. Alleen Panorama heeft beloofd er iets mee te doen. Onvermijdelijk dringt zich een vergelijking op met het teleurstellende College Tour interview met Willem Holleeder, vorig jaar oktober. Stanneveld heeft zoveel meer te vertellen!
Dat valt ook op, bij het nakijken van de televisie-interviews met Stanneveld die destijds gedaan zijn nog voor dat hij aan de autobiografie begon. Allemaal heel de moeite waard, maar de interviewers zouden er veel meer uitgehaald kunnen hebben als ze toen Stannevelds boek al hadden kunnen lezen. Zegt dat iets over interview techniek?
Alleen al de 'bekering' door zen-meditatie is een avondvullend thema op zichzelf. Hoe staat het met mediteren in Nederland? Of mindfulness (aandachts-meditatie)? Maakt het zijn beloften waar? Zijn er meer van deze spectaculaire resultaten?
Voor politie en cipiers: Geweld roept geweld op en het zijn altijd onschuldigen die het meest slachtoffer zijn. Hoe geavanceerd en beschaafd is de onderdrukking van gevangenen in de dagelijkse praktijk?
Voor Justitie: Wat heeft het strafrecht voor zin als de juridische werkelijkheid en de eigen werkelijkheid van de dader zo hemelsbreed van elkaar verschillen?
Voor forensisch psychiaters: Stanneveld noemt zichzelf het bewijs van het feit dat een psychopaat toch kan genezen. Maar had hij wel de goede diagnose? Wat is het commentaar van de Mesdag kliniek op Stannevelds kritiek?
Voor criminelen in de tbs: Ook al ben je psychopaat, of je vrijkomt ligt echt aan jezelf.
Voor theologen: Hoe serieus is een bekering als die het gevolg is van zen-meditatie? Kent het Christendom niet iets soortgelijks? Of de islam?
Voor literatuur critici: Kan een aangrijpende biografie een literair debuut zijn ook wanneer de schrijver 1500 euro heeft moeten betalen om spel- en taalfouten te corrigeren?
Voor journalisten: tja, het boek moet wel eerst gelezen worden natuurlijk. Verkijk je niet op de 240 pagina's. Het eigenlijke verhaal is maar 150. De rest is een te lang uitgevallen nawoord van een bewonderaarster. En dat is een leuk brokje voor psychologen.
Jan Halkes
