De basisinfrastructuur (BIS) is het netwerk van instellingen en gezelschappen die volgens de rijksoverheid bepalend zijn voor het culturele landschap in Nederland. Het advies van de Raad voor Cultuur sluit aan op het streven van minister Ingrid van Engelshoven om met de cultuursubsidies een breder publiek te bereiken, door vernieuwing en meer regionale spreiding. Naast opera, theater en beeldende kunst krijgen bijvoorbeeld ook musical, popmuziek, urban (straatcultuur) en digitale cultuur een plek in de BIS. Bovendien gaat er meer geld naar culturele instellingen buiten de Randstad.
Voorbode daarvan was vorig jaar de vorming van vijftien zogenoemde stedelijke cultuurregio’s. Twente – met alle veertien gemeenten als deelnemer – is er daar een van. Lang niet al die cultuurregio’s zijn erin geslaagd tot de BIS door te dringen, zoals de Raad voor Cultuur vaststelt. De Raad spreekt van ‘een groeiproces’.
Zo bezien staat Twente op voorsprong. De regio is al langer stevig vertegenwoordigd in de BIS en krijgt er nu twee BIS-genoten bij. In nieuwe categorieën bovendien, die voor vers bloed in het nationale kunstveld moeten zorgen. In Overijssel is verder Zwolle toegetreden tot de BIS, doordat museum De Fundatie deelt in de nieuwe subsidie voor provinciale musea met een landelijke uitstraling.
Ook al is Enschede de thuisbasis van de Twentse instellingen, een sterke positie in de BIS is van belang voor de hele regio en de provincie. Juist omdat de cultuursector veel meer is dan BIS-instellingen alleen. In het profiel van de cultuurregio Twente worden zij ‘een levensader voor de toekomst van de regio’ genoemd, als knooppunten in een nationaal en internationaal netwerk.
Minder sterk uitgedrukt vormen de BIS-instellingen de schakel tussen dat netwerk en de culturele sector in Twente, inclusief de muziekvereniging in het kleinste kerkdorp. Die zal daar misschien niet bij elke wekelijkse repetitie van profiteren, maar feit is dat beroepsmusici van Phion goed de weg weten naar die repetitielokalen. Al was het maar omdat ze daar zelf ooit zijn begonnen.
‘Tetem versterkt maakcultuur in Overijssel’
Ook voor Tetem en GOGBOT geldt dat hun reikwijdte groter is dan het expositiegebouw in Roombeek en het festivalterrein op de Oude Markt in Enschede. Tetem ‘overtuigt als productiehuis voor digitale cultuur, dat ruimte biedt aan makers op het snijvlak van kunst, techniek en wetenschap’, vindt de Raad voor Cultuur. Tetem werkt samen met Waag (Future Lab voor design en technologie) en het Marineterrein (testgebied voor wonen, werken en leren) in Amsterdam.
Maar ze is ook de motor achter de Maakplaatsen in alle Twentse gemeenten. Jong en oud raken daar vertrouwd met technologie, digitalisering en maakprocessen. Tegelijk werkt ze samen met Generators, sleutelfiguren uit de undergroundcultuur in de regio. ‘Zo versterkt Tetem het culturele klimaat en de maakcultuur in Overijssel’, aldus de Raad voor Cultuur in zijn advies.
Festival GOGBOT is ‘vernieuwend en grensverleggend in haar cross-over programmering van kunst, muziek en de allernieuwste technologie’, complimenteert de raad. Via het kleinere satellietfestival TEC Art is er een directe lijn met Rotterdam, en in het buitenland presenteert GOGBOT zich op partnerfestivals van Berlijn tot Tokio. Tegelijk betrekt GOGBOT studenten van opleidingen in de eigen regio actief bij het festival, met colleges, opdrachten en workshops. Conclusie van de raad: ‘Als broedplaats voor creatieve technologie en innovatie is het festival van betekenis voor de hele regio.’
Dat is heel wat anders dan afgerekend worden op de ophef die bijna elk jaar wel ontstaat rondom een enkel omstreden kunstwerk. Nadat eerder al de provincie Overijssel GOGBOT tot beeldbepalend evenement verklaarde is met de opname in de BIS nu ook landelijke erkenning een feit. En dat voor een festival, voortgekomen uit de undergroundscene. GOGBOT leeft van de toekomst, maar draait zelf alweer zestien jaar mee. Wat ook laat zien dat zo’n festival en het netwerk daaromheen tijd moet worden gegund om zich te ontwikkelen.
GOGBOT zij aan zij met Dutch Design Week in de BIS
Nu staat GOGBOT in de BIS-afdeling ‘ontwerp’ zij aan zij met bijvoorbeeld de Dutch Design Week. En moet ze haar radicaliteit bewijzen vanuit de gevestigde orde. Tetem behoort tot de vijftien gelukkigen die werden toegelaten tot de nieuwe categorie ‘ontwikkelplekken’. Daarvoor werden 69 aanvragen ingediend.
Het betekent dat Overijssel met de cultuurregio Twente als brandpunt zowel de gevestigde als de jonge garde in het nationale veld brengt. Van symfonie-orkest, theatergezelschap en operahuis met een lange traditie tot broedplaatsen van digitale cultuur en creatieve technologie – die weer aansluiten op het profiel van Twente als high tech-regio.
Dankzij de samenwerking in ‘Route Oost’ kan met een ruime blik zelfs de BIS-aanwas in Gelderland worden beschouwd als gunstig voor Twente en Overijssel. In Route Oost zijn vijf stedelijke cultuurregio’s in Overijssel en Gelderland verbonden: Arnhem/Nijmegen, Stedendriehoek (Apeldoorn, Deventer, Zutphen), Ede/Wageningen, Twente en Regio Zwolle.
Productiehuis De Nieuwe Oost is een typische Route Oost-instelling in de BIS, want DNO heeft filialen in Arnhem, Nijmegen en Deventer. Dat De Nieuwe Oost opnieuw door de selectie kwam raakt Twente direct, omdat de popmuziekpoot van DNO nauw samenwerkt met ArtEZ conservatorium, festival Booster en poppodium Metropool.
Het advies van de Raad voor Cultuur vormt de basis voor het kabinetsvoorstel dat op Prinsjesdag naar buiten komt en waarover de Tweede Kamer zich vervolgens moet uitspreken. Dat Tetem, GOGBOT en de Nederlandse Reisopera hun plannen op onderdelen nog moeten voorzien van aanvullende onderbouwing is nog een kleine hobbel, die de toekenning vermoedelijk niet in de weg staat.
Hoe dan ook betekent het advies in deze crisistijd welkom nieuws, voor de BIS-instellingen in de eerste plaats, en daarmee voor de hele culturele sector in de regio. Al blijft de vraag of dat laatste ook overal zo wordt gevoeld. Het is nu aan de BIS-instellingen om de positieve beoordelingen waar te maken. In het belang van de hele culturele sector in Twente. Onder het motto: adel verplicht.
BIS Twente in cijfers
-Totaal subsidiebedrag per jaar: € 13.779.670
-Phion (symfonieorkest voor Gelderland en Overijssel): € 7.545.000
-Nederlandse Reisopera: € 4.767.000
-Theater Sonnevanck: € 830.000
-Festival GOGBOT: € 337.670
-Tetem: € 300.000
-In totaal is dit ruim 1,7 miljoen euro meer dan de jaarlijkse bijdrage in de periode 2017-2020.
-Behalve voor nieuwkomers Tetem en GOGBOT is het grootste deel van dat extra bedrag voor de Nederlandse Reisopera (+ 1 miljoen). Deze verhoging was al eerder bekend gemaakt.
-Theater Sonnevanck kan jaarlijks op 110.000 euro meer rekenen dan in de afgelopen subsidieperiode.
-Phion ontvangt evenveel als het Orkest van het Oosten en Het Gelders Orkest vóór de fusie samen.
Ook Rijksmuseum Twenthe wordt door het Rijk gesubsidiëerd, maar valt onder een andere regeling.
Lees hier het complete advies van de Raad voor Cultuur.
