De hoog risico agenten volgen een basisopleiding Luchtvaartsecurity en krijgen een aanvullende Engelstalige training, de zogenaamde High Risk Flight Course. Op deze hoog risico vluchten wordt met iedere passagier een security interview gehouden, voordat die het vliegtuig kon binnengaan. Op basis van paspoort- en/of ticket gegevens, ‘appearance’ (verschijning) en ‘behaviour’ (gedrag) wordt een risicoanalyse gemaakt. In een paar minuten moet de High Risk Flight Agent kunnen vaststellen of de passagier een bedreiging vormt voor de vlucht of niet.
De vliegtuigen scheerden over de woning in Aalsmeer op zoek naar de landingsbaan op Schiphol. Het ritueel herhaalde zich iedere dag. Tientallen miljoenen passagiers maakten gebruik van de nationale luchthaven en hadden hun sporen er achtergelaten. Er hing echter een dikke wolk van angst en onzekerheid over de luchthaven. Terrorisme was een zorgenkindje.
Aanslagen hingen altijd in de lucht en de beveiliging stond iedere dag op scherp. Tenminste, zo leek het. En de kosten voor die beveiliging, die in de miljoenen euro’s liepen, werden verhaald op de passagiers.
Hij was één van de laatste, die binnengekomen was op de werkvloer van de luchthaven. En dat was af te lezen aan zijn personeelsnummer 1100, dat binnen de organisatie bekender was dan zijn naam, Barend Briljant.
Hij mocht zich verheugen in een bont gezelschap van atheïsten, Joden, christenen en moslims, die allen tot taak hadden om terroristen en kapers inclusief hun bommen en wapens buiten de deur van de luchthaven te houden.
Maar de terreur kwam niet alleen van buiten, maar ook vanbinnen. In die zin dat de beveiligers, die toch net boven het niveau van het lager beroepsonderwijs uitstaken, zelf nogal graag een uitlaatklep zochten voor hun religieuze beschouwingen en politieke meningen, die onderling tot levendige discussies leidden. Maar in de vurige gesprekken kwamen ook de diverse trauma’s naar boven.
Personeelsnummer 10156 was voor zijn aantreden op Schiphol in militaire dienst geweest en had het tot sergeant geschopt. Hij was een Nederlander in hart en nieren, maar zag zijn land hoe langer hoe meer in een moslimstaat veranderen en dat was het laatste waar hij in wilde leven. Als het zover zou komen, was hij gevlogen naar Bosnië, zo liet hij weten. Waarom Bosnië?
Ten eerste omdat hij er ooit als soldaat had geopereerd en het land lief had gekregen en ten tweede omdat zijn vrouw daar vandaan kwam. Haar voordeel was, dat ze christelijk was opgevoed, een vrouw met een hoofddoekje als uiting van islam zou hij niet hebben kunnen verteren. Het was zijn voorrecht dat hij de ramadan van zijn collega’s mocht meemaken; dertig dagen vasten om een goed mens te zijn, hetgeen betekende, dat overdag niet mocht worden gegeten en ’s avonds weer mocht worden bijgetankt.
Als 1100 om zich heen keek en zijn situatie taxeerde, kwam hij tot de slotsom dat hij in een waanzinnige wereld terecht was gekomen. Moslims en Joden, die grappen met elkaar uithaalden en in tegenstelling tot wat er in het Midden-Oosten gebeurde elkaar de hersens niet insloegen. Kennelijk kon het ook op een andere manier.
Maar de moslimgroep liet graag blijken de islam te omhelzen, maar maakte ook duidelijk, dat jihad niet zozeer bedoeld was om anderen omwille van de islam te vermoorden, maar dat het een innerlijke worsteling met het geloof betrof. Net zoiets als Jacob van de Joden, die zich later Israël noemde, wat een gevecht met G’d inhoudt. Maar ook waren de moslims van mening, dat menigeen het begrip jihad verkeerd interpreteerde en de uitleg dat na een zelfmoordaanslag bijvoorbeeld het paradijs met 72 schone maagden stonden te wachten uit den boze was.
Nee, bloedvergieten omwille van het geloof was taboe in de lounge van de beveiligers, die zich hadden gespecialiseerd in de beveiliging van hoog risico vluchten naar de Verenigde Staten, Israël en India.
Juist dat beveiligers met een Arabische achtergrond – waaronder Pakistanen en Egyptenaren – op de vluchten werkten, verminderde de kans voor potentiële terroristen uit Arabische landen om de luchthaven met een bloedig bezoek te vereren. Vooropgesteld, dat vertalingen juist werden uitgevoerd en niet, dat een beveiliger in plaats van het stellen van de vragen, die bedoeld waren om terroristen te ontmaskeren, zijn fantasie de vrije loop laat en met passagiers over koetjes en kalfjes gaat praten. Een supervisor, die het gesprek afluisterde en toevallig Arabisch sprak, kon op haar beurt de agent weer ontmaskeren en hem vervolgens op straat zetten.
In het circuit zaten ook andere vreemde snuiters. Personeelsnummer 9872 was zoon van een vader-Jood en dat betekende dat aanvaarding van zijn religieuze identiteit door de Joodse gemeenschap werd bemoeilijkt, omdat zijn moeder weer niet Joods was alsof vader-Joden minder zouden zijn dan moeder-Joden. Het was een wat gestoord dilemma uit een ver verleden dat te maken had met de veronderstelling dat de waarde van de Joodse vrouw hoger reikte dan van de man, omdat zij het leven voortbracht en als centrum van het Joodse leven wordt beschouwd.
En bekeren tot het Jodendom was alleen weggelegd voor de sterksten, vooropgesteld dat ze ook een kans kregen en niet werden weggestemd door een of andere rabbijn, nadat ze als regel zeven keer, anderen pas na tig keer, of helemaal niet, bij hem moeten vragen de gioer te mogen ondergaan.
Het was 9872 niet vergund om zich bij de Joodse gemeenschap aan te sluiten en uit frustratie was hij tot de islam overgegaan. Als reden gaf hij op dat hij in de islam ook iets van zijn Joodse wortels kon terugvinden. Immers hij kon ook Abraham als stamvader erkennen, omdat die door een tweede vrouw te nemen in de persoon van Hagar Ismaël heeft voortgebracht die weer als Arabier model stond voor de islam.
Dat de moslims Abraham niet zagen als stamvader van de Joden en de hele Joodse cultuur negeerden, deerde hem niet. Hij was zijn eigen moskee, voelde zich niet honderd procent moslim, en verweerde zich als de Joden volgens hem ten onrechte in een verkeerd daglicht werden gesteld.
Personeelsnummer 1288, Chaïm Raz, was geboren als Jood en provoceerde 9872, toen hij hoorde dat hij bezig was met de ramadan door hem te vragen wat zijn vader, die als Jood was geboren ervan vond. 9872 zei dat die er niet blij mee was, maar zijn keuze respecteerde.
Maar ondanks zijn relatie met een Arabische vrouw, kon hij op de luchthaven zijn ogen niet afhouden van andere vrouwen en liep hij openlijk te sjansen. Een keer had hij een Braziliaanse met een Egyptische achtergrond beet. Haar vlucht was vertraagd en hij had haar opgevangen bij een gate.
Spontaan had hij haar aangeboden het uitgaansleven in te gaan en ze was erop ingegaan. Een andere collega had zijn auto geleend en telefonisch dirigeerde hij hem naar een afgesproken plaats. Daar nam hij de sleutels terug en de vrouw die als een mummie strak in de kleren was gesnoerd inclusief een hoofddoek nam plaats op de bijrijder stoel.
De volgende dag vertelde hij dat het erg gezellig was geweest en zij had genoten van het uitstapje. Op een parkeerplaats was het nog even tot tongen gekomen, maar verder had ze tot zijn spijt niet willen gaan.
Maar hij was niet de enige.
Getrouwd of niet, de vele vrouwen die dagelijks over de vloer liepen van uiteenlopende origine en in vele kleuren en maten trokken bewust of onbewust het blote oog van de beveiligers en prikkelden het zenuwgestel.
Het kwam voor, dat beveiligers die zichzelf ook als nepagenten beschouwden tijdens hun werkzaamheden de voorkeur gaven aan vrouwelijke passagiers en wachtten op het juiste moment dat een bekoorlijke dame zich weer aanbood.
Er was een bepaald overzicht, omdat de passagiers alvorens ze aan boord van het vliegtuig konden gaan zich moesten opstellen in een rij achter een lint, waarna ze een of voor of samen of groepsgewijs naar binnen werden gehaald door een agent voor een veiligheidsgesprek. Ronde achterwerken of borsten trokken algauw de aandacht en wie een mooie vrouw voor de neus van een andere collega wegkaapte, kreeg dat vervolgens ook te horen.
Voor Barend Briljant was het werk zelf belangrijker dan al de randzaken. Dat kwam vooral, omdat hij een tijdlang in Israël had gewerkt en gewoond en hij als zijn taak zag garant te staan voor de veiligheid van luchtreizigers. Hij had zelf aan den lijve ondervonden wat het was om prooi te zijn van angst en onzekerheid en het feit dat anderen zijn bloed wel konden drinken. En dat was iets wat hij een ander niet gunde.
Achter de schermen waren mensen van allerlei nationaliteiten bezig om de veiligheid van de passagiers te garanderen. Nederlanders met een al dan niet Arabische, Turkse, Marokkaanse, Joodse achtergrond waren in de weer om zowel passagiers als alle bagage in opdracht van de Koninklijke Marechaussee te controleren, voordat de luchtreizigers zich op de zogeheten ‘clean area’ mochten begeven en het vliegtuig in konden stappen. Voor Amerikaanse, Indiase en Israëlische vluchten was nog een extra controle ingebouwd, en werden de passagiers aan een interview onderworpen, een systeem dat was afgekeken van de Israëliërs.
Mocht politiek Den Haag zich zorgen maken over de integratie van allochtonen, dan kon de luchthaven als schoolvoorbeeld dienen voor de inburgering van Nederlandse jongeren met een buitenlandse achtergrond, want het merendeel sprak beter Nederlands dan de autochtone jongeren.
Niet iedere passagier glipte even gemakkelijk door de controle. Personen, die opvielen, wilden nog weleens worden gefouilleerd met als resultaat, dat hard – en softdrugs werden onderschept. Zo werd ooit eens een kilo heroïne aangetroffen en werd de persoon in kwestie overgedragen aan de militaire politie, die belast was met de grensbewaking van Nederland.
Het schrijnendst was de inzet van baby’s die moedwillig waren vermoord om drugs te smokkelen. Tijdens een controle bleek een baby niet meer in leven te zijn en nader onderzoek wees uit, dat het was volgepropt met drugs. Het bleef niet bij die ene keer en vanaf dat moment werden alle baby’s handmatig onderzocht. In de eerste plaats om te kijken of ze wel leefden en ten tweede of ze niet werden gebruikt voor monsterlijke praktijken.
Toch waren de verdovende middelen van ondergeschikt belang als het ging om de beveiliging van de luchthaven en de passagiers. De nadruk lag vooral op scherpe voorwerpen en vuurwapens, waarmee vliegtuigen zouden kunnen worden gekaapt en personeel en passagiers gevaar liepen. Maar ook de geïmproviseerde bommen hadden extra aandacht, want niemand zag graag onderuitgezakt voor de televisie plotseling een vliegtuig uit elkaar barsten door fouten op de filters van Schiphol, waar de passagiers en hun handbagage werden gecontroleerd op verboden zaken.
Het systeem bleek echter niet helemaal waterdicht te zijn. Steekproeven van de Koninklijke Marechaussee en van journalisten gaven aan, dat er wel het nodige werd gemist en wapens en messen, die bijvoorbeeld waren verborgen in de schoenen, op de rug, of bij de schaamstreek of gewoon in de handbagage door de controlepunten op de luchthaven werden doorgelaten met alle gevolgen van dien voor de beveiligers, die of werden geschorst of werden ontslagen. Een keer is een keer te veel, zo was de redenatie.
In de wandelgangen werden de beveiligers onderling scherp gehouden door allerlei gebeurtenissen, die zich in het verleden op de internationale luchthavens hadden voorgedaan.
Bijvoorbeeld met het verhaal, dat ergens in Zuid-Amerika een koffer ongemerkt in de bagage was geplaatst in een Duits passagiersvliegtuig.
Ergens boven de oceaan spatte het vliegtuig uit elkaar en verdwenen de ruim honderd passagiers in het niets, terwijl op de luchthaven van aankomst familieleden stonden te wachten op hun geliefden en naar een scherm keken, waarop de vlucht als geannuleerd stond vermeld.
Maar ook de kapingen uit het verleden trekken in een flits voorbij. Vooral die waar de Palestijnen de hand in hadden. Of de kaping van een psychisch gestoorde man, die uit de passagiers een vrouw met een pen met daarop een davidster vond en haar vermoordde.
De beveiliging van de luchthaven was in het geding. De beveiligers hadden allen, al dan niet gedetacheerd via een uitzendbureau, een verschillende herkomst, van vrachtwagenchauffeur en uitbeender tot secretaresse en winkelmeisje. De ervaring met terrorisme was nihil, dus achter de kwaliteit was een vraagteken te zeten.
Het leek een ongelijke strijd met professionele terroristen en andere criminelen. Om er toch iets van te maken, kregen de onervaren beveiligers een stoomcursus van de Koninklijke Marechaussee waarin het x-ray kijken voor de ontdekking van explosieven en wapens, het fouilleren van passagiers en de visiteren van bagage belangrijke lesonderdelen zijn.
Daarnaast werd informatie verstrekt over kapingen en aanslagen van organisaties, die menen dat het uitoefenen van terreur het ultieme middel was om hun doelen gerealiseerd te krijgen. Die doelen konden betrekking hebben op de bevrijding van leden, die in de gevangenis zaten, het eisen van losgeld, of de vorming van een moslimstaat. Na de opleiding werden de zogeheten kuikens voor de leeuwen geworpen en moesten ze varend op de routiniers hun dingetjes doen.
De enkele duizenden beveiligers die op Schiphol actief zijn, proberen op deze manier een cordon te vormen, die kapingen en aanslagen onmogelijk moeten maken dan wel potentiële terroristen moeten afschrikken hun plannen uit te voeren.
Hoewel het aan motivatie niet ontbreekt op de werkvloer is toch niet iedereen overtuigd van de waterdichtheid van het systeem, want wie kwaad wil, zal daarin zeker slagen, zo wordt geredeneerd.
Daarom houdt een deel van de beveiligers het erop dat ze als ‘nepagent’ actief zijn en slechts een onderdeel zijn van de ‘window dressing’, waarin ze samen met andere poppetjes preventief het terrorisme proberen in te dammen.
Om de kwaliteit hoog te houden, worden regelmatig kwaliteitsonderzoeken gehouden. Die kunnen bestaan uit vervalste passen om de reactie van een beveiliger te testen. De vervalsingen kunnen bestaan uit een valse pasfoto, die bijna niet van de echte is te onderscheiden tot een pas, waarop de houder als man zijnde het gezicht van een blonde vrouw heeft gekregen. Maar daarnaast kunnen wapens op het lichaam zijn verborgen en is het de vraag of die worden gevonden. En het komt voor dat dat niet gebeurt.
De personen die voor de proeven van bekwaamheid zakken, krijgen een waarschuwing, een langdurige schorsing of kunnen hun biezen pakken, omdat ze al te vaak hebben verzaakt. Een manier om de lekken in het systeem te dichten. In een geval is een heel team voor een week naar huis gestuurd. Dat kwam omdat tijdens het x-ray kijken een wapen werd gesignaleerd in een koffer, maar door onoplettendheid de verkeerde koffer was onderschept en er geen wapen werd gevonden.
Maar ook de media probeert het beveiligingssysteem van Schiphol bij tijd en wijle te ondermijnen. Zo zat Panaroma verlegen om een artikel en na het nodige brainstormen werd bedacht een student verkleed als Osama bin Laden met een vliegticket van Schiphol naar Maastricht te sturen.
De nep Osama kon zich vrijelijk op de luchthaven bewegen en niemand leek zich aan zijn aanwezigheid te storen. Hij meldde zich bij de beveiligingscontrole op Schiphol-Zuid. Daar is geen paspoortcontrole van de Koninklijke Marechaussee, omdat van hieruit binnen het Schengengebied kan worden gereisd. De vreemde snuiter onderging de normale procedure.
Hij werd gecontroleerd op wapens en bommen, maar er kon hem niets worden verweten en hij kon zijn weg vervolgen. Wel was de militaire politie ingelicht en werd hij nagetrokken. Maar ook die zag geen redenen de man mee te nemen.
Ondertussen stond een fotograaf van Panaroma vanaf de ‘cleam area’ foto’s te maken van het voorval. Toen de marechaussee wilde dat hij zijn rolletje inleverde, omdat het verboden was foto’s te maken van de veiligheidscontrole bleek het rolletje alweer verdwenen te zijn. De bedoeling was een artikel te maken over hoe Osam bin Laden eenvoudig door de controle was gekomen.
Toch was het wellicht beter geweest om boven op de man te springen op grond van verstoring van de openbare orde en omdat je niet kunt weten of het nu om een nep Osama of een echte Osama ging, wel dat hij op de internationaal opsporingslijsten stond. Maar in dat opzicht lijkt Nederland nog te beleefd te zijn en viert de redelijkheid nog te veel de boventoon. De foto’s hadden zeker een grotere impact gehad als de beveiliging met man en macht bovenop de ‘look-a-like’ was gesprongen.
Eenmaal bij het vliegtuig naar Maastricht weigerde de piloot de verklede student mee aan de boord te nemen. Hij eiste dat hij zich eerst zou omkleden, waarmee een einde werd gemaakt aan deze carnavalsstunt van Panaroma, die kennelijk de wanhoop nabij met grappen en grollen het grote publiek wilde amuseren.
Maar met het oprukken van het (moslim) terreur is het niet uitgesloten, dat Schiphol als internationale luchthaven ook het doelwit kan worden van bloedige aanslagen zoals is gebeurd op de luchthaven Davoa op de Filippijnen, waar een onbekende een rugzak heeft achtergelaten en die tot ontploffing heeft gebracht.
De Arabisch Europese Liga (AEL), die vanuit België ook vaste voet in Nederland wil krijgen, lijkt de tegenstellingen tussen de verschillende culturen aan te scherpen, die in het integratieproces zich inzet voor behoud van de eigen identiteit onder meer onder Marokkaanse jongeren en tevens een sneer uitdeelt naar Israël om die als onafhankelijke staat af te wijzen, waaruit zoveel te lezen is, dat de Palestijnse zelfmoordaanslagen kennelijk haar goedkeuring wegdraagt.
Maar ook onder de beveiligers van Schiphol zitten personen met verschillende culturen. Sommigen die in de lounges naar de televisie zitten te kijken in afwachting van het moment, dat ze door de planner naar een volgende opdracht worden gestuurd, is een hard gelag als ze leden van de Arabische Europese Liga zien en luisteren naar hun standpunten. Gelet op de reacties is niet iedereen het ermee eens, terwijl anderen hun mening nog voor zich houden en de informatie laten bezinken.
Het is opmerkelijk te zien hoe verschillend de achtergronden zijn van de beveiligers, maar ook weer frappant hoe Nederlands ze allemaal zijn. Juist deze melange is voor een luchthaven Schiphol zeer aantrekkelijk, want niet alleen allerlei talenknobbels zijn aanwezig, maar ook kennis en inzicht van de verschillende culturen van de passagiers, hetgeen de communicatie in alle opzichten bevordert.
Want wie een bepaalde taal niet spreekt, bijvoorbeeld in het geval van een bejaarde man uit Belgrado die op bezoek gaat bij zijn dochter in de Verenigde Staten en die de Engelse taal niet bij machte is en zich slecht verstaanbaar maakt in het Duits is het een uitkomst als een jonge beveiliger ergens wordt weggehaald, die de taal van de man wel spreekt.
Juist op deze vluchten zijn allerlei verhalen te horen in de wandelgangen. Bijvoorbeeld van een Algerijn die volgens zeggen uit het leger is gedeserteerd en tijdens het veiligheidsgesprek op een vlucht naar de VS aangeeft als bomexpert te hebben gewerkt en foto’s laat zien van zijn loopbaan. Kennelijk wilde hij daarmee aantonen dat hij geen gevaar was voor de vlucht, maar dat betekent niet dat er toch wat extra aandacht naar zijn persoon uitging om hem veilig te kunnen verklaren.
Of in het geval van een jonge vrouw die vanuit Syrië naar de VS wilde vliegen en een discman bij zich droeg die door haar als nieuw was opgegeven toch de nodige vraagtekens opleverde. Zo bleek na controle dat het apparaat uit elkaar was gehaald en er draden door heen liepen die niet veel van doen hadden met de muziekspeler.
Deskundigen werden erbij gehaald, maar het apparaat kon niet als een bom worden bestempeld. Mogelijk had de jonge vrouw componenten voor een bom willen vervoeren, maar dat wilde ze niet toegeven. Ze miste uiteindelijk haar vlucht, omdat zij niet als veilig werd beoordeeld met als gevolg dat zij en haar bagage een extra controle moesten ondergaan om er zeker van te zijn, dat ze geen risico zou worden voor de vlucht. Met het afstand doen van de muziekspeler had ze al een deel van het vermeende gevaar zelf opgelost.
De (Joods-Arabische) strijd tegen terrorisme op Schiphol (slot)
