‘The Rolling Stones’ hebben qua leeftijd het Groninger Museum ver overtroffen. Al ruim vijftig jaar staat de nu hoogbejaarde band aan de muzikale wereldtop. Werkloos dat wel, maar de geschiedenis werkt door.
Het is ruim 21 jaar geleden, dat ze na hun spectaculaire optreden in het kader van de ‘Bridges To Babylon’ tour naar Groningen terugkeren. Met een nieuw fenomeen in hun rijke carrière: de tentoonstelling ‘The Rolling Stones – Unzipped’.
https://www.youtube.com/watch?v=7oDxE_TAxtM
Die is vanaf 18 november 2020 (een Europese primeur) tot en met 28 februari 2021 te zien in het Groninger Museum. De expositie reisde vanaf 2016 in een andere samenstelling de wereld over met als vertrekplaats Londen onder de titel ‘Exhibitionism’.
Het brein achter de tentoonstelling is de Australiër Tony Cochrane en zijn vrouw, ook zakenpartner, Thea. Dat neemt niet weg dat Mick Jagger, Keith Richards, Charlie Watts en Ron Wood niet persoonlijk betrokken zouden geweest bij hun tentoonstelling.
– Thea en Tony.
De entertainment – en sport promotor Cochrane uit Southport heeft met zijn vrouw in drie jaar tijd dertig vluchten naar Londen moeten maken om de allereerste tentoonstelling met de muziek, stijl, kunst, en uitbeelding van de 55-jarige carrière van de ‘Stones’ van de grond te krijgen. Dat verleidde Charlie Watts tot de opmerking tijdens een interview, dat ze de tentoonstelling in hun schoot geworpen hebben gekregen.
De kers op de taart was de opening op 15 juni 2016 in de beroemde ‘Saatchi Gallery’ in Londen met zes miljoen volgers op sociale media. Er was een interactieve kunstervaring neergezet met kostuums van de iconische band, persoonlijke herinneringen, hun favoriete opnamestudio en een 3D ‘backstage’ toer, dat uit de koker kwam van het Australische echtpaar.
Cochrane en zijn wederhelft zijn hun leven lang al fan van de ‘Stones’. En waren op zoek naar een project voor hun nieuwe bedrijf International Entertainment Consulting (iCE). Als concertpromotor had Cochrane nauwe banden met de legendarische rockband. Zijn vrouw zei: “Je kent sommige bandleden, waarom pitchen we voor hen niet een hele andere en eclectische tentoonstelling?”
Volgens Cochrane was dat al geprobeerd door andere grote instellingen, maar hebben zij het voor elkaar gekregen door gewoon vol te houden. Zo vertelde hij tegen ‘News Corp Australia’. Het was niet de bedoeling de gebruikelijke snuisterijen en tourposters te laten zien, maar een gesponsorde tentoonstelling neer te zetten die voldeed aan de artistieke normen en haar weerga niet kende in de kunstwereld.
In de ogen van Cochrane moest het ontwerp voor de rockers die de grootste concerten hebben opgevoerd met behulp van meest geavanceerde technologie en videoproducties even kolossaal zijn als hun oeuvre. Dit moest worden uitgebeeld met zo’n 550 objecten op een oppervlakte van ruim 1800 vierkante meter. Veel groter dan een reguliere expositie die uit ruim tweehonderd voorwerpen bestaat. Het moest verbazing opwekken, gedetailleerd en enorm interactief zijn en technologisch onderlegd. ‘Het zijn tenslotte ‘The Rolling Stones’’, aldus Cochrane.
De expositie in de ‘Saatchi Gallery’ was verdeeld over twee verdiepingen en lag op een kilometer afstand van de flat op Kings Road waar de band voor het eerst een flat deelde. Er waren negen podia ingericht die elke stap van hun reis rond de muziek, kunst en modewereld liet zien met een herbouwde ‘Olympische Studio’ in Barnes, Londen, waar ze enkele van hun meest populaire albums opnamen en hun eerste single ‘Come On’ in juni 1963. Ook was er een replica van hun oorspronkelijke flat in Edith Grove te zien, die er volgens Keith Richards ‘griezelig echt’ uitziet en waar de geur van Jagers favoriete kip tandoori en de anderen van ‘fish and chips’ nog was te ruiken.
Mede op hun aandringen werd met behulp van 3D-opnames een indruk gegeven van hoe het is een podium in een stadion op te lopen voor een schreeuwend en enthousiast publiek. Ook het wereldberoemde logo van de mond en de tong ontbrak uiteraard niet.
Het verhaal rond het logo is niet zonder smet. Bedenker Ruby Mazus voelt zich in de maling genomen door Mick Jagger die hij in de ‘New York Post’ labelt als een ‘egoïst’ en ‘egocentrisch’. Hij meent dat Jagger zonder hem eerlijk te belonen met de rechten van het logo ervan door is gegaan en daar nu kapitalen mee verdient. Het management nam afstand van de beweringen van Ruby Mazus.
Voor de opening in Londen was een perspakket voor driehonderd vertegenwoordigers van de media uitgegeven en waren diverse beroemdheden uitgenodigd. Cochrane en zijn vrouw waren van plan in een rustig hoekje de feestelijke gebeurtenis over zich heen te laten komen en zich af te vragen hoe ze hierdoorheen zijn gekomen. ‘Het is de langste draagtijd geweest, dus het is geweldig om bij de geboorte aanwezig te zijn’, zeiden ze.
Voor de opening zegt een breed lachende Sir Mick Jagger tegen ‘Sky News’ het fantastisch te hebben gevonden op de tentoonstelling te hebben kunnen rondlopen. Het was de ontlading van een idee dat drie jaar in beslag nam aan voorbereidingen en vier miljoen Britse pond kostte. Hij verklaart niet echt te hebben genoten om terug te kijken en zich daarbij te hebben gewenteld in nostalgie. ‘Dat was niet echt mijn rol, zegt hij. ‘Mijn taak was het om het zo leuk, vrolijk en interessant mogelijk te maken en een keuze te maken of iets saai was en moest worden geschrapt.
Qua exposities van deze omvang was er naar zijn mening niet veel om op terug te vallen. De expositie van David Bowie heeft hij nooit gezien. Op de vraag of het niet verslavend moet zijn op het podium te staan en dat het ‘geen wonder’ is dat je dat nooit wilt opgeven, antwoordt Jagger mysterieus ‘dat het lijkt dat ik er niet zonder kan.’
Hij was net teruggekeerd van zijn historische concert in Cuba. Zijn gematigd oordeel dat het een goed optreden was, prikkelt de interviewster hem uit de tent te lokken. ‘Je beschrijft Cuba als “goed”, maar het moet meer dan dat zijn geweest: “Wat een ervaring!”’
Jagger zet een tandje bij en zegt dat het opwindend was geweest, maar meer voor de mensen die nog nooit een groot rockconcert hadden meegemaakt. Het politieke karakter van het gratis optreden in Cuba liet hij voor rekening van president Obama, het sociaal-culturele gedeelte was voor de ‘Stones’.
Jagger: ‘Obama zijn speech was erg politiek van toon, interessant en informatief. Hij zei veel dingen die ze in China niet zouden zeggen.’ Hij stelde dat het concert veel mensen op de been heeft gebracht als teken van een samenleving die aan het veranderen is. ‘Het verandert niet, omdat de ‘Stones’ daar hebben optreden, maar de veranderingen doen zich voor in alle lagen van de samenleving.’
Het optreden moest nog worden verzet, toen Obama besloot op 20 maart 2016 naar Cuba te gaan, juist op de dag die voor de rockband was gereserveerd. De agenda bood uitkomst op Goede Vrijdag, maar toen begon het Vaticaan te steigeren en eiste dat het optreden twee dagen eerder zou worden gehouden. De ‘Stones’ gingen daar niet op. ‘Tot op het laatste moment waren er problemen, maar de mensen hebben hard gewerkt om het door te laten gaan’, aldus Jagger.
Op het optreden in Cuba kwamen volgens de Cubaanse staatsmedia zo’n half miljoen fans op af. Op de Facebook-pagina kwam de band zelf uit op een hoger aantal en dankte de 1,3 miljoen bezoekers voor hun belangstelling. Dat was meer dan de ‘Stones’ met de een miljoen bezoekers bereikten op het strand van Copacabana in Rio de Janeiro (2006) tijdens hun gratis concert. Rod Stewart (1994) zou dat aantal op dezelfde locatie met naar verluidt 3,5 miljoen fans hebben overtroffen.
Sluit de deuren, want de ‘Stones’ komen eraan.
Op de vraag hoe hij de vonk van de beginperiode vast houdt, repliceert hij dat de band door gaat waar anderen stoppen. En met een tentoonstelling te beginnen wat je niet echt hoeft te doen, maar wel interessant en leuk is en een andere uitdaging met zich meebrengt.
Of hij nog steeds rebels is gezien de ‘briljante’ krantenkoppen: Sluit de deuren, want de ‘Stones’ komen eraan? ‘Dat zeggen de oma’s nu’, lacht Jagger, vader van acht kinderen. Zou hij als hij vrouw was nog op het podium staan?
Jagger vraagt zich wat hij nu aan zijn fiets heeft hangen. ‘Is dit een moeilijke gendervraag? Een meidenband ‘Spice Girls”? – Ja, zou je dan nog zo lang ‘rocken’. Je hebt genoeg “jurken”. – Vraag me dat niet, vraag hen. Ze gaan weer op tournee –
Als hij zichzelf rondleidt op de expositie in Londen spreekt hij zijn voorkeur uit voor de ‘Styleroom’. Aan de ene kant hangen foto’s van de bandleden in hun casual kleding, aan de andere kant kleding en kostuums uit de jaren zestig waarin hij op straat liep, winkelde, en op het podium stond.
Na Londen reisde de tentoonstelling over de wereld en is onder meer te zien geweest in New York, Chicago, Nashville, Sydney en Tokyo. Keith Richards zegt voor het begin van de tentoonstelling in New York daarover in een YouTube video (20-02-2017): ‘Een vast onderdeel moet het appartement (102 Edith Grove in Chelsea) zijn. Dat is eigenlijk het begin van de ‘Stones’.
Het is eigenlijk zeer precies en gedetailleerd ingericht en geeft een griezelig gevoel als je ernaar kijkt, zo echt is het. Het was bijna een school, de plek waar we het vak leerden, hoe we leerden om een lied op te nemen en we andere mensen leerden hoe op te nemen. Elke studio is een speciale plek, het word je thuis. Het geeft mij altijd een speciaal gevoel.
‘Jumping Jack Flash’ en ‘Street Fighting Man’ zijn eigenlijk op een cassetterecorder opgenomen en Charlie speelde op een kleine drumkit mee, maar het was te veel van het goede. Dat was de kunst van het opnemen. Als de fans de tentoonstelling bezoeken, wil ik graag mijn gevoel met hen delen en dat ze zeggen: “Wat een trip!”
‘The Rolling Stones’ is de langst bestaande band in de muziekgeschiedenis en keert na 21 jaar sinds hun optreden op 2 juni 1999 in het Stadspark terug in Groningen. Weliswaar niet op het podium, maar in het Groninger Museum met hun tentoonstelling ‘The Rolling Stones -Unzipped’ dat hun ruim vijftigjarige geschiedenis in woord en beeld brengt. Dat is een happening op zich
Groningen heeft de primeur voor Europa (als we ervan uitgaan dat Londen in 2016 niet tot Europa behoorde) met een vernieuwde expositie.
De interesse voor het vlaggenschip van Mendini van ‘The Rolling Stones’ bewijst dat het Groninger Museum wel degelijk op het wereldtoneel meetelt. En eerlijk gezegd de ‘Stones’ met patent op indrukwekkende showdecors, passie en gezagsondermijnende muziek en het omstreden Groninger Museum passen bij elkaar.
Ze zijn net even anders dan de rest, maken deel uit van het rebellenleger – de één vindt het niks, de ander vindt het geweldig. Gehoopt wordt dat de expositie ondanks het coronaspook een positieve economische impuls voor de stad met zich mee zal brengen. En als het even kan, hoopt het Groninger Museum stilletjes met het archief van de vier muzieklegendes, dat in 2021 59 jaar oud is, nog een record te verbreken.
De politiek heeft ook haar oog laten vallen op de beroemde rockband. Jan Favié van de ‘Promogroup B.V.’ in Amsterdam die de intellectuele eigendomsrechten van de ‘Stones’ en ‘U2’ onder zijn hoede heeft, werd onder ede verhoord door de parlementaire ondervragingscommissie fiscale constructies onder voorzitterschap van PvdA’er en Groninger Henk Nijboer over mogelijke belastingontwijking van de ‘Stones’en ‘U2’.
Dagblad Trouw (12 juni 2017) schreef er een artikel over en citeerde CDA’er mr. Chris van Dam tegen het einde van het verhoor, dat hij Favié niet geloofwaardig vindt wat de zaakwaarnemer van ‘The Rolling Stones’ en ‘U2’ had verklaard.
Hij meende dat Favié zich van de domme hield en verhulde dat de muzikanten hun zaken in Nederland lieten beheren om minder belasting te betalen dan in Engeland en Ierland.
Verbaasd dat ‘Bassie en Adriaan’ ook niet in zijn stal zaten.
Hij was verbaasd dat ‘Bassie en Adriaan’ ook niet in zijn stal zaten. Favié ontkende dat zijn bedrijf een ‘lege huls’ en een ‘brievenbusfirma’ was. De term was gebruikt door de Nederlandse Omroep Stichting.
Favié was als door een wesp gestoken. Hij spande een kort geding tegen de omroep aan, maar verloor dat. De rechter meende, dat dit begrip onder de vrijheid van meningsuiting viel. Favié was daar niet blij mee, want volgens hem had dan ook kunnen worden gezegd dat de ‘Promogroup’ een banketbakker was. Tweede Kamerlid Henk Nijboer zegt dat de verhoren naar aanleiding van de ‘Panama Papers’ tot nieuwe inzichten heeft geleid, maar niet tot wettelijke maatregelen. De commissie heeft overigens niet hard kunnen maken dat de ‘Promogroup’ op een verkeerd spoor zat.
Wijlen cameraman en journalist Frank Buis in Amsterdam spotte Ron Wood bij de ‘Promogroup’ en meldde dat op Twitter. Waar ging het om? Op 27 mei 1999 werd het doen en laten van de ‘Promogroup’ al blootgelegd in toen het Nieuwsblad van het Noorden (nu: Dagblad van het Noorden) onder de titel ‘Het is niet alleen rock ’n roll’ en geschreven had dat de bruto-recette van het optreden in het Stadspark zeven miljoen gulden was. In het bericht werd de ‘Promogroup’ neergezet als de ‘Stones BV’ aan de Herengracht’ in Amsterdam. Het betrof volgens de krant een zogeheten ‘royalty bv.’
Concertorganisatoren maken afspraken met dit kantoor die royalty’s ontvangt voor de optredens van de groep in verschillende landen. Dit voorkomt dat er over de uitgekeerde royalty’s twintig tot dertig procent belasting zou moeten worden betaald. Zo’n regeling bestaat namelijk in Nederland niet, omdat het nadelig zou uitwerken op het handels – en kapitaalverkeer. Dit kan alleen als Nederland belastingverdragen heeft afgesloten met de betrokken landen, waar de band concerten geeft en voorkomen, dat er min of meer twee keer dezelfde belasting moet worden betaald.
Nederland is een spin in het web en daarom dubbel aantrekkelijk, omdat het in de praktijk betekent, dat muzikanten alleen maar rijker kunnen worden. (Financieel Dagblad: Rolling Stones dankzij Nederland multimiljonair.) In Nederland moet de band voor optredens alleen BTW afdragen over optredens in het land zelf. ‘Via de Amsterdamse gracht stroomt het geld ook nagenoeg onbelast weer het land uit’, zo meldde het Nieuwsblad.
De ‘Stones royalty bv’ is een onderdeel van een holding die is gevestigd in echte belastingparadijzen, zoals Jamaica en de Bahama’s. Bij gebrek aan internationale wetgeving komt het geld uiteindelijk in deze ‘zonnige’ oorden terecht. De directie kan er dan vrij over beschikken.’
Deze constructie maakte het voor de ‘Stones’ en ‘U2’ makkelijker het Britse en Ierse belastingstelsel te ontvluchten en zich in Nederland te laten afschermen tegen de ‘taxman’ zoals die wordt bezongen door ‘The Beatles’.
Maar het zal niet zozeer het geld zijn, dan wel de gezondheid van de vier beroepsmuzikanten die zal bepalen of ze bij de opening aanwezig zullen zijn. Bij de huidige stand van zaken is de kans groot dat dat niet het geval zal zijn.
David Bowie kon evenmin bij de opening van zijn tentoonstelling ‘David Bowie Is’ in Groningen aanwezig zijn. Hij was al ernstig ziek toen die in Londen werd geopend. Voor de opening ’s morgens om tien uur is hij met zijn dochter komen kijken. De opening in Groningen heeft hij waarschijnlijk op afstand meegemaakt. Een maand later – januari 2016 – is hij overleden.
Het optreden van de ‘Stones’ in Groningen wordt om in de beeldspraak van Keith Richards met betrekking tot hun tentoonstelling te blijven een ‘caleidoscoop aan herinneringen. Herinneringen zijn er ook aan het concert dat de ‘Stones op woensdagavond 2 juni 1999 in Groningen gaven.
De ‘Stones’ (‘Iet ies fantastisch om in Groningèn tu sein’) en Nederland (slot)
