Het sluipt er een beetje sneaky in. Eerst denk je nog dat je per ongeluk te weinig tampons hebt meegenomen. Daarna valt het op dat je wel héél vaak de kantoortuin vol flexplekken moet doorkruisen, met een hutkoffer vol menstruatieproducten onder de arm. Uiteindelijk kom je tot de conclusie dat het hele menstruatieverhaal je leven volledig beheerst. Dat je je agenda erop aanpast. Afspraken afzegt. En dat je tijdens een autorit van meer dan 100 kilometer van benzinestation naar benzinestation rijdt. En bij elke pitstop hevig knijpend met de bekkenbodemspieren – niet dat dit helpt – naar een genderneutraal toiletblok rent. Om daar te constateren dat je ondanks de dubbele bescherming van XXL-maandverband én een superplus tampon toch weer bent doorgelekt. Wat is er aan de hand?
1 op de 5
Ongeveer 1 op de 5 vrouwen tussen de 35 en 55 jaar krijgt te maken met hevig menstrueel bloedverlies (HMB); een medisch erkende aandoening die ook wel bekend staat als menorragie. In Nederland alleen heb je het dan al over zo’n 500.000 vrouwen. Meer eigenlijk, want premenopauzale mensen (spoiler: veranderingen in de hormoonhuishouding zijn doorgaans de boosdoener) zijn lang niet de enigen met dit probleem. Iedereen kent dus wel iemand, zou je denken. Toch hoor je er bijna niemand over. Menstruatie is al geen favoriet gespreksonderwerp, maar hevig menstrueel bloedverlies ofwel menstrueren voor gevorderden is dat al helemaal niet. Daarbij is de overtuiging dat menstrueren iets is waar je niet over zeurt en dat menstruatieproblemen er nu eenmaal bij horen megadiep in het collectief onderbewustzijn (M/V) ingebrand.
De landelijke voorlichtingscampagne Bloedserieus probeert hierin verandering te brengen. Tijdens de campagnemaand in november houden ziekenhuizen in heel Nederland normaal gesproken extra spreekuren en andere events. Soms op een verrassende locatie, zoals het theater; met gynaecologen op het podium, een comedian als pauzenummer en rode hapjes en drankjes in de foyer. Door de coronacrisis zijn de events in 2020 uiteraard digitaal. Maar de boodschap blijft ook dit jaar bloody serious: als je een medisch probleem hebt, doe daar dan wat aan. Met een ingegroeide teennagel strompel je toch ook niet door?
Harde verzuimcijfers
Dat vrouwen veel te lang doormodderen met ernstige menstruatieklachten en zichzelf hiermee te kort doen is de overtuiging van vrijwel elke gynaecoloog die je hierover spreekt. Het wordt ook bevestigd door onderzoekscijfers. Te beginnen met de online survey van Raboudumc (2019). Van de 42.879 Nederlandse vrouwen tussen de 15 en 45 jaar die de uitgebreide vragenlijst invulden, rapporteerde 85% buikpijn, 77% psychische klachten, 71% moeheid, 59% rugpijn en 56% hoofdpijn. Meer dan de helft (54%) ervaart haar menstruatie als te hevig. Dat is aanmerkelijk meer dan het officiële cijfer van 20%. Maar liefst 38% heeft zoveel klachten dat de agenda hierop moet worden aangepast. Nog alarmerender: slechts 48,6% is daar open over tegen familie of vrienden.
Van 32.748 respondenten werd ook de impact van het maandelijkse feestje op het professionele leven onderzocht. Gemiddeld verzuimen vrouwen 1,3 dagen per jaar vanwege menstruatieproblemen (preciezer: 0,9 dagen per jaar voor de werkenden en 1,6 dagen per jaar voor scholieren en studenten), zo blijkt. Verzuim door presenteïsme (ziek zijn op de zaak) werd becijferd op 8,9 dagen per jaar. Door de zogenaamde selectiebias – mensen met issues zullen eerder geneigd zijn mee te werken aan een enquête via social media – zijn de resultaten van de Radboudsurvey misschien een tikje roodgekleurd. De cijfers (9 dagen productiviteitsverlies door menstruatiepijn!) gingen viral. Van CNN tot BBC, menig zender pikte een graantje mee.
Slechts 54% gaat naar de huisarts
Maar toch: een enquête onder 1.004 Nederlandse vrouwen met HMB-klachten (2018) schetst een vergelijkbaar beeld: 37% heeft elke menstruatie last van hoofdpijn, 35% voelt zich prikkelbaar of humeurig als opoe op bezoek is en maar liefst 40% voelt zich hierdoor ronduit depressief. Van de ondervraagden slaat 62% trainingen of sportactiviteiten over en zegt 38% geregeld sociale activiteiten af, zoals een etentje. Om over de impact op het relationele verhaal nog maar te zwijgen: 24% vermijdt seks en intimiteit door menstruatieproblemen. Alarmerend. Toch gaat slechts 54% van de ondervraagden voor dit probleem naar de huisarts. Een ruime meerderheid (60%) denkt namelijk dat hevige menstruaties er nu eenmaal bij horen, 75% weet niet dat HMB een medisch erkende aandoening is en 27% denkt dat de huisarts toch niet kan helpen. Jammer: 35% had wél eerder hulp gezocht als men had geweten dat er wel degelijk medische oplossingen zijn. Want die zijn er. Al moet je dan wel weten wat de oorzaak is.
Onderliggend gezondheidsprobleem
Veranderingen in de hormoonhuishouding zijn vaak de oorzaak van HMB. Vandaar dat dit probleem zich niet alleen in de premenopauze, maar ook aan het begin van de menstruele loopbaan kan openbaren. Doordat er dan soms geen eisprong is, blijft het baarmoederslijmvlies zich opbouwen. Hoe dikker die endometriumlaag, hoe heviger het bloedverlies. Gevolg is een menstruatie waaraan geen einde lijkt te komen. In 60% van de gevallen kan trouwens geen exacte oorzaak worden vastgesteld. Toch is medisch onderzoek belangrijk om onderliggende gezondheidsproblemen uit te kunnen sluiten.
Er kan namelijk een andere aandoening aan HMB ten grondslag liggen. Denk aan een stollingsstoornis. Bij alle stollingsziekten waarbij het bloed te weinig stolt kun je stellen dat vrouwen in de vruchtbare leeftijd er meer last van hebben dan mannen. Bij de ziekte van Von Willebrand zijn hevige menstruaties bijna standaard. Endometriose, een aandoening waarbij op baarmoederslijmvlies lijkend weefsel zich ook buiten de baarmoeder opbouwt, kan behalve hevige pijnklachten ook hevige bloedingen geven. Naar schatting 1 op de 10 vrouwen in de vruchtbare levensfase heeft endometriose. Ook adenomyose, PCOS en myomen (goedaardige gezwellen, beter bekend als ‘vleesbomen’) en poliepen in de baarmoeder kunnen hevige menstruaties geven. Last but not least, kan hevig en/of tussentijds bloedverlies een symptoom zijn van een infectie of gynaecologische kanker.
Wanneer is veel te veel?
HMB heeft op alle manieren invloed op de kwaliteit van leven: lichamelijk, psychisch en sociaal. Om het uur naar de wc moeten om doorlekken te voorkomen, dat kan niet in elk beroep. Doorlekangst kan het leven aardig beheersen. Want al weten we natuurlijk heus dat al dat gemenstrueer een hoger doel dient, het voortbestaan van de menselijke soort om maar wat te noemen, de angst voor een doorlekvlek – op je bureaustoel, autozitting, in je witte zomerbroek – is universeel. Zwemmen, strandvakanties, naar de sauna, een lange autorit of vliegreis: doodnormale situaties kunnen ineens een hele uitdaging worden.
Nu is niet doorlekken bij een gemiddelde hoeveelheid bloedverlies (5 eetlepels ofwel 80 ml) een uitdaging. Met driekwart limonadeglas per cyclus (120 ml of meer) – bloed dat er ook nog eens in onvoorspelbare golfbewegingen uitgutst en wordt vergezeld van stolsels met het formaat van een euromunt – wordt discreet menstrueren schier onmogelijk. De meeste vrouwen met HMB hebben daarom meer dan één product tegelijk nodig. Andere karakteristieken: een cyclus korter dan 21 dagen, een menstruatieduur langer dan 7 dagen, hevige pijn en een onregelmatige dan wel onvoorspelbare menstruatie. Geen wonder dat dat impact heeft. Ga er maar aanstaan, je agenda om je menstruatie heen plannen omdat je als een wandelend stempelkussen door het leven gaat en overal vlekken achterlaat die zich superplus lastig laten verwijderen. Terwijl je al doodmoe bent, want samen met al dat bloed verlaat ook nogal wat ijzer de vulvapoort. Bloedarmoede – en dus uitputting – ligt op de loer.
Volgende maand gaat het vast beter…
HMB is geen levensbedreigende aandoening, maar heeft een enorme impact op de kwaliteit van leven. Waarom gaat bijna de helft van de vrouwen dan toch niet naar de huisarts? Het antwoord komt in drie etappes. Eén: HMB sluipt er een beetje sneaky in. Het wordt elke maand een beetje erger, zodat je er als het ware in meegroeit en elke maand opnieuw denkt dat het volgende keer beter zal zijn. Twee: de kwestie ‘hoort er bij’. Als je moeder heftig ongesteld was, ben jij dat waarschijnlijk ook. Daardoor ontstaat ten onrechte het idee dat menstruaties hevig en ongemakkelijk horen te zijn. Drie: de angst dat je niet serieus wordt genomen en dat de huisarts ook zegt ‘hoort er nu eenmaal bij en gaat vanzelf over’ of dat er geen medische oplossingen zijn.
Behandelopties zijn er wel degelijk. Hormoontherapie is vaak het eerste middel dat wordt ingezet. Myomen en poliepen die heftige bloedingen veroorzaken kunnen in veel gevallen poliklinisch en onder plaatselijke verdoving worden verwijderd, bijvoorbeeld met de MyoSure-methode. Endometriumablatie (bijvoorbeeld NovaSure) kan een oplossing zijn. Daarbij wordt de functionele laag van het baarmoederslijmvlies (endometrium) weggebrand met elektrische energie (ablatie). Dit kan overigens alleen als er geen kinderwens meer is, maar ook dit kan poliklinisch en onder plaatselijke verdoving. Er is niet één oplossing bij HMB die voor iedereen werkt, maar de gevreesde baarmoederverwijdering is lang niet altijd de enige weg.
November = campagnemaand Bloedserieus
Hevig menstrueel bloedverlies is een bloedserieus probleem. De oplossing begint bij vrouwen zelf. Vraag je om te beginnen eens af wat voor jou een normale menstruatie zou zijn. Houd een dagboekje bij of gebruik een app om in kaart te brengen welke dagen je menstrueert, hoeveel producten je per dag nodig hebt, welke (andere) klachten je hebt en wat je vanwege die uit de hand gelopen feestweek zoal hebt moet laten. Sociale afspraken? Sport? Werk? Verdiep je zelf in de behandelopties die er zijn. Stap gewapend met al die kennis naar de huisarts. Voel je je daar niet gehoord? Zeg dat dan. En vraag om doorverwijzing naar een gynaecoloog.
Voor meer informatie over oorzaken en behandelopties bij HMB en events tijdens de Bloedserieus campagnemaand in november: hevigbloedverlies.nl
Bronnen:
Schoep ME, Nieboer TE, van der Zanden M, Braat DDM, Nap AW, The impact of menstrual symptoms on everyday life: a survey among 42,879 women, American Journal of Obstetrics and Gynecology (2019), doi: https://doi.org/10.1016/j.ajog.2019.02.048; Schoep ME, Adang EMM, Maas JWM, et al; Productivity loss due to menstruation-related symptoms: a nationwide cross-sectional survey among 32,748 women; BMJ Open 2019;9:e026186. doi: 10.1136/bmjopen-2018-026186; Heavy Periods, online survey among 1,004 women who have experienced heavy periods in the past 3 years (18+), 14th to 18th September 2018, 24 september 2018, 3 Monkeys Zeno for Hologic Benelux.
