Een pleidooi voor acceptatie van de werkelijkheid en het loslaten van modeldenken
Ervaring
Bij deze titel Mensen zijn ingewikkeld moet ik onmiddellijk denken aan de bedaagde psychiater. In een van de ziekenhuizen waar ik eind vorige eeuw werkte. Als je deze psychiater in consult vroeg, kwam hij altijd met een omschrijving van de situatie en zijn bevindingen. Maar zelden met een klip en klare diagnose. Dat vond ik vaak lastig. In het medisch-technisch model waarin ik zelf als internist ben opgeleid, is het de ambitie om tot een eenduidige diagnose te komen. Er zijn classificatiesystemen en richtlijnen. Dat geeft helderheid. Ook al leert de praktijk je hardhandig dat het soms een simplificatie is. Wel heb ik in mijn artsenopleiding nog kennis gemaakt met de antipsychiatrie. Een tegenbeweging die ruim denkt, dus zo vreemd was voor mij deze benadering door de psychiater ook weer niet.
Context
Zeker heb ik steeds meer waarde gehecht aan de context. De geschiedenis van mensen. Later in de rol van adviserend geneeskundige bij een zorgverzekeraar liep ik op tegen dat systeemdenken. Op landelijk niveau bij de koepelorganisatie (Zorgverzekeraars Nederland) raakte ik betrokken bij de vernieuwing van de zorgfinanciering. Het marktdenken, waarin prijsvergelijking belangrijk werd. De basis van de DBC (diagnose-behandel-combinatie) systematiek. Toen werd het financiele model dominant. Tegelijkertijd werd steeds meer duidelijk dat het te vaak om oversimplificatie ging. Zowel het diagnostisch traject als de behandeling zijn toch vaak maatwerk. De ene keer wordt bijvoorbeeld bij analyse maagklachten besloten tot een gastroscopie, een andere keer niet. Is dat dan hetzelfde ‘product’ en wat is ‘best practice’? One size fits all, werkt niet. Evenmin in de beleving van de zorgaanbieders. De financiele insteek leidde tot fouten, discussies en zelfs fraude. Daarvoor moest een enorm controle apparaat worden opgetuigd. Van de zijlijn meen ik dat in de psychiatrie ook zoiets gebeurt rond de DSM-V (een van oorsprong Amerikaans psychiatrie classificatie handboek). Daar is het uitgangspunt om etiketten te plaatsen, hetgeen vervolgens de financiering gaat bepalen. Het boek wordt inmiddels steeds dikker. Ook de meetsystemen, denk aan discussie over ROM (Reported Outcome Measurement), versterken de gedachte dat het een heel exacte wetenschap betreft.
Ingewikkeld
De systematiek is ingewikkeld. Zeker. Maar mensen zijn dat ook. Met deze gedachten heb ik het boek >Mensen zijn ingewikkeld< van 235 pagina’s gelezen. Het boek is opgebouwd uit een zestal hoofdstukken. Elk hoofdstuk heeft een titel in de vorm van een vraagstelling, de -WAT- vraag. Aansluitend aan ieder hoofdstuk staat de neerslag van een reflectiesessie over het betreffende thema. Inspirerende mensen is door de auteur gevraagd om te reageren. Aan deze reflectiesessies werkte een keur van wetenschappers, schrijvers en deskundigen mee. In verschillende combinaties. Denk aan achrijver Arnon Grunberg en Hoogleraar Jim van Os. Het is een interessante benadering waarmee verdieping en nuancering wordt bereikt.
Highlights
Ik pak er enkele elementen uit, want ik merk dat ik het moeilijk vind om een sluitende recensie te schrijven. Er wordt duidelijk afscheid genomen van de gedachte dat we het allemaal al begrijpen. Zeker, de opkomst van de biologische psychiatrie tegenover de psychoanalyse is belangrijk geweest. Maar een harde les is ook dat psychische ontregeling en gedragsproblemen wat anders zijn dan een het oplichten van een gebiedje op een MRI hersenscan. Het in hokjes plaatsen zoals bij kinderen gebeurt, gaat geheel voorbij aan de dynamiek en variatie die er nu eenmaal is binnen een mensenleven. Waarom is er een omslagpunt (tipping pont) en hoe kunnen we de balans herstellen, dat is de uitdaging. Wat is stabiliteit trouwens? Iets ‘een depressie’ noemen na 14 dagen verschijnselen is een volstrekt arbitraire keuze. Complexiteit accepteren maakt het mogelijk om welwillend te staan tegenover nieuwe behandelwijzen zoals ademhalingsoefeningen in plaats van medicatie. Uitdagend is zeker het pleidooi om gedrag te meten (trackers en wearables) en het geven van feedback aan de behandelaars. Mooi vind ik ook het belang van betekenisgeving. De Verhalendatabank. De rol van rituelen. Het boek is een wake-up call. Voor ieder van ons! Zoals in het voorwoord staat: we kunnen beter accepteren dat niet-begrijpen altijd onderdeel van onze wereld en ons mensbeeld zal zijn. Wantrouw stelligheid, zoek de dialoog. Geen individuele, maar collectieve intelligentie nastreven.
Links
https://www.psychiatry.org/psychiatrists/practice/dsm
Een exemplaar werd door de uitgever beschikbaar gesteld ten behoeve van deze recensie
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering voor JT laten zien door een kleine bijdrage te doen.
