Voor ongelovige Thomassen zoals schrijver dezes, is de Paastijd altijd puzzeltijd. Want hoe was het ook alweer? Pasen wordt jaarlijks op een wisselende zondag gevierd. Om precies te zijn: op de eerste zondag na de eerste volle maan in de lente. Op z´n vroegst is dat 22 maart, op z´n laatst 25 april. De andere christelijke feestdagen zijn gekoppeld aan Paaszondag: Goede Vrijdag is twee dagen ervoor, Hemelvaartsdag volgt op de veertigste dag en Pinksteren begint op de vijftigste dag na Pasen. Daarom is Goede Vrijdag dit jaar op 2 april, Pasen op zondag 4 april, Hemelvaartsdag op donderdag 13 mei en Pinksteren op zondag 23 mei.
Tanend geloof
Het Paasfeest speelt met uitzondering van het traditionele paasontbijt een steeds kleinere rol in het leven van de meeste Nederlanders. De religieuze interesse neemt jaar na jaar af. Minder dan de helft van Nederland (46 procent) rekent zich volgens het CBS tot een kerkelijke groepering. De popevangelisten van The Passion, die voor deze Pasen na tien jaar zijn overgestapt van de EO naar de KRO-NCRV, hebben Nederland niet geloviger gemaakt. Zoals ook Bachs Matthäus-Passion veel ongelovigen weliswaar verstilling maar slechts weinigen tot inkeer heeft gebracht.
Tegenover het kwart van de Nederlanders dat vol overtuiging in God gelooft, staat volgens het CBS eenderde die overtuigd is dat hij niet bestaat. Anderen geloven in ´één of andere hogere macht´, twijfelen of schipperen tussen geloof en ongeloof. Opvallend is het omvangrijke ongeloof onder Nederlanders die zichzelf tot een kerk rekenen. Zo zegt liefst eenderde van alle katholieken niet in God te geloven.
Dus is het de hoogste tijd het belang van Pasen onder ieders aandacht te brengen, vinden de Nederlandse bisschoppen. De katholieke kerk roept dit jaar op tot een huiselijke viering van het Paasfeest via radiospotjes, YouTube-video´s en de website vierpasen.nl. Monseigneur Jan Hendriks, bisschop van Haarlem, zegt in zijn bijdrage te hopen dat het Paasverhaal ieders band met Christus versterkt. Hendriks put zowel in voor- als tegenspoed kracht uit het leven en lijden van Jezus. ´Dat Christus leeft, ervaar je wanneer je je hart voor hem opent. Als je je hart opent, als je het stil maakt in je leven, als je zegt tegen de Heer ¨Kom bij me binnen¨, dan zal het gaan gebeuren´, belooft Hendriks de geïnteresseerde in- én outsiders.
Gods zoon
Zelfs de grootste atheïst blijft niet onbewogen onder het Paasverhaal. Volgens de bijbel wordt Jezus op de vrijdag voor Paaszondag gekruisigd op gezag van de Romeinse stadhouder Pontius Pilatus. ´Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?´ roept Jezus in het negende uur aan het kruis. Vlak daarna sterft hij. Op dat moment beeft de aarde, splijten de rotsen en komen veel dode heiligen weer tot leven. Voor de geschrokken omstanders is slechts één conclusie mogelijk: ´Hij was werkelijk Gods zoon.´
´Mijn God, mijn God, waarom hebt u mij verlaten?´
Op Paaszondag, twee dagen na zijn kruisiging, daalt een engel als een bliksemschicht uit de hemel en opent het graf waarin Jezus is begraven. Het graf is leeg, zo ontdekken Jezus´ moeder Maria en haar naamgenoot Maria Magdalena. Als ze ontzet weglopen om het zijn leerlingen te vertellen, komt Jezus de twee Maria´s tegemoet lopen. ´Mij is alle macht gegeven in de hemel en op de aarde´, vertelt hij dezelfde dag aan zijn elf apostelen. ´Ga op weg en maak alle volken tot mijn leerlingen. (…) En houd dit voor ogen: ik ben met jullie, alle dagen, tot aan de voltooiing van deze wereld.´
Op Hemelvaartsdag, de veertigste dag na Pasen, verlaat Jezus alsnog het aardse leven. Zijn hemelvaart wordt in de bijbel slechts kort beschreven. Christus vraagt zijn leerlingen opnieuw het evangelie te verspreiden. ´Na deze woorden zagen ze dat Jezus omhoog werd geheven. Een wolk nam hem mee en hij verdween uit hun zicht.´ Ook in de koran komt de hemelvaart kort aan de orde: ´Allah heeft Isa tot zich verhoogd. En Allah is geweldig en wijs.´ Het verhaal verdeelt al jaren gelovigen die de hemelvaart letterlijk nemen en zij die een fictieve, met alle natuurwetten spottende beeldspraak vermoeden.
Ghostwriters
Waarheid en verdichting liggen in de bijbel dicht bij elkaar. Het Paasverhaal wordt in de bijbel verteld door de vier apostelen Matteüs, Marcus, Lucas en Johannes. De eerstgenoemde is vandaag de dag de bekendste door Bach´s Matthäus-Passion. Volgens bijbelkenners is het evangelie volgens Matteüs waarschijnlijk het werk van één of meerdere ghostwriters, vermoedelijk Joodse en niet-Joodse Syrische schriftstellers die zich ongeveer vijftig jaar na de dood van Jezus tot het christendom bekeerden.
Bovendien zijn in de overlevering van de verhalen in twintig eeuwen enkele steekjes losgeraakt. Goede Vrijdag is bijvoorbeeld een opmerkelijke naam voor een sterfdag. Duitsers spreken correcter van de kommervolle vrijdag. Italianen, Fransen en Spanjaarden noemen het eenvoudig de heilige vrijdag, Hoogstwaarschijnlijk had in de 13de eeuw een Nederlandstalige schrijver een ongelukkige hand van vertalen. De Latijnse Feria sexta in Parasceve, de vrijdag van voorbereiding op de zaterdagse sabbat, werd in zijn vertaling Goede Vrijdag.
Geen vlees
Deze vrijdag is in zekere zin goed, vertellen christelijke voorgangers nu, omdat Jezus met zijn dood het ultieme offer bracht: het offer dat alle mensen verlossing brengt. Goede Vrijdag is daarom voor gelovigen geen dag van rouw. Het is eerder de dag waarop zij zich voorbereiden op de terugkeer van Jezus op aarde, twee dagen later. Veel katholieken eten op deze vrijdag geen vlees – vandaar ´vrijdag visdag´. Het is een ieniemienie-traditie die voortkomt uit de christelijke variant van de ramadan: de vervlogen gewoonte van vooral katholieken om tussen carnaval en Pasen veertig dagen te vasten.
Tot slot volgt op de vijftigste dag na Pasen de kerkelijkste van alle christelijke feestdagen: Pinksteren. Evangelist Lucas beschrijft in de bijbel hoe het de apostelen op de allereerste Pinksterdag verging: ´Plotseling kwam er uit de hemel een geraas alsof er een hevige wind opstak, en het vulde heel het huis waar zij waren. Er verschenen hun vurige tongen, die zich verspreidden en zich op eenieder neerzetten. Zij raakten allen vol van de heilige Geest en begonnen te spreken in vreemde talen, zoals de Geest hun ingaf.’
Extase
Waren de apostelen eenvoudigweg dronken van het oogstfeest dat met Pinksteren samenvalt? Verkeerden ze in extase? Of kregen ze van hogerhand de gave in elke taal Gods woord te verbreiden? Relatief veel christenen geloven het laatste. Ze zien in Pinksteren de geboorte van de kerk. Na de kruisiging, de opstanding en de hemelvaart van Jezus luidt het spreken in tongen de internationale opmars van het christendom in.
Sindsdien is Pasen een feest waarop christenen hun geloof belijden en ook anderen tot geloof proberen te brengen. Na de corona-opstootjes bij kerken in Krimpen aan den IJssel en Urk op Palmzondag zou men bijna vergeten wat kerkgangers deze tijd werkelijk bezighoudt: Pasen.
