Eerst maakte Tim Hofman met het programma Boos een aflevering over het eeuwenoude homostandpunt van de kerk. Toen vervolgens op zondag 28 maart de kerk in tegenstelling tot de corona-adviezen zijn deuren opende, stonden er hordes journalisten op wacht. Dat er in eerste instantie op dezelfde dag een live-uitzending op NPO-2 gepland stond voor de uitvoering van de Mattheüs Passion (met alle bijbehorende koor- en orkestleden), deerde blijkbaar niemand.
Functies journalistiek
Toch hoort journalistiek niet gericht te zijn op spannende of mooie verhalen. Het verhaal moet slechts de vormgeving zijn van een inhoudelijk en informatief thema. Journalistiek moet functioneren als waakhond van bedrijven en overheid, gescherpt door het persoonlijk geweten en onafhankelijk van vooroordelen of loyaliteit. Journalistiek is dus niet: een kwetsbare groep burgers tot het uiterste drijven en gebruiken voor kijkcijfers. Toch zijn er zeker recente voorbeelden waar het wél goed ging.
Waakhond
Waar sommigen twijfelden aan de ethiek van de fotograaf van Ollongren’s papieren, was hij voor anderen hét voorbeeld van goed journalistiek werk. Met een enkele klik werd het bestuurlijke gekonkel en de buitensluiting van kritische Kamerleden voor het oog van de burger onthuld.
Persoonlijk geweten
De NRC leverde recent eveneens goed werk. Ook zij doken in de reformatorische gezindte, maar kwamen met een evenwichtig verhaal over een zorgcoördinator en een vertrouwenspersoon die hun boekje te buiten gingen. Journaliste Esther Rosenberg liet niet haar onderbuik gevoelens de boventoon voeren, maar gaf de betreffende school alle ruimte voor tekst en uitleg.
Afstand van eigen loyaliteit
En, terugkomend op de rellen bij reformatorische kerken, bleek het Reformatorisch Dagblad ook afstand te kunnen nemen van haar eigen loyaliteit. De hoofdredactie schreef een dag na de rellen een kritisch en onafhankelijk commentaar waarin ze het gedrag van kerkgangers sterk afkeurde.
Onderzoeksjournalistiek
Dit allemaal in ogenschouw nemend, is het des te schrijnender dat onderzoeksjournalistiek, ten diepste de kern van het journalistieke vak, haar eigen broek niet op kan houden. Media of freelance journalisten die zich hierop inzetten, dienen financiële ondersteuning van een fonds aan te vragen of het verhaal te verkopen aan Vlaamse media.
Ook in plaatselijke gemeenten is goede onderzoeksjournalistiek door geldgebrek vrijwel uitgestorven. Toen in 2015 de overheid veel taken naar de gemeente overhevelde, bleek dat nagenoeg overal een effectieve manier om van de waakhond af te komen.
Conclusie
Concluderend moet worden gesteld dat journalisten voor een welhaast onmogelijke uitdaging staan. Zij dienen binnen hun werkveld afstand te nemen van loyaliteiten, van vooroordelen die zij niet als zodanig herkennen en dienen weerstand te bieden aan een natuurlijk verlangen naar erkenning, geld, macht en aanzien. Dat wil niet zeggen dat goed journalistiek werk onmogelijk is. Wat dat betreft, zou elke journalistieke redactie baat hebben bij een diverse en kritische groep journalisten. Tegelijkertijd moet een redactieomgeving een vriendelijk, veilig en warm klimaat bieden. Tot slot moet er een samenleving komen waarin het gebruikelijk wordt om voor nieuws te betalen. Dan alleen kan journalistiek functioneren zoals ze dat hoort te doen.
Journalistiek: mooi verhaal of waakhond?
Journalistiek is een zoektocht naar een spannend verhaal of projectie van eigen vooroordelen om lezers of kijkers te amuseren. In de rel rondom de reformatorische kerk in Krimpen aan de IJssel leek dat overduidelijk zo te zijn.
