De meeste van de elf miljoen Nederlanders die gevaccineerd willen worden, kunnen daarvoor terecht op een van de GGD-locaties. Daar krijg je het vaccin van Pfizer of soms dat van Moderna.
AstraZeneca en Janssen worden nauwelijks meer gebruikt. Deze vaccins blijken minder effectief dan de twee andere vaccins. Bovendien hebben ze een weliswaar zeldzame maar ernstige bijwerking. Wie om deze reden eerder een vaccin weigerde, kan alsnog een afspraak maken voor het vaccin van Pfizer of dat van Moderna.
Pfizer
Laten we dieper duiken in de feiten over de vier coronavaccins. We doen dat aan de hand van de informatie van het Europees Medicijn Agentschap (EMA), het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG), de Amerikaanse Food & Drug Administration (FDA), bijwerkingencentrum Lareb en de Gezondheidsraad.
Het meest gebruikte corona-vaccin is Comirnaty van de Amerikaanse farmareus Pfizer. Dit vaccin is ontwikkeld door het Duitse biotechnologiebedrijf BioNTech. Het kan alleen door de GGD´s worden gegeven omdat het in speciale vrieskasten bij -70 graden moet worden bewaard.
Zeer effectief
Het Pfizer-vaccin is tot nu toe het best werkende corona-vaccin. De Rolls-Royce onder de vaccins is zeer effectief. Zo´n zes weken na de eerste prik volgt de tweede prik. Evenals bij de andere vaccins, kunnen mensen die het afgelopen half jaar covid-19 opliepen, volstaan met één prik.
Het Pfizer-vaccin verlaagt het risico op ziekte door het coronavirus aanzienlijk. Het vaccin is voor 95% effectief, blijkt uit onderzoek. Wanneer honderd van de honderd mensen in de placebogroep covid-19 zouden krijgen, dan zijn dat er onder de gevaccineerde personen nog slechts vijf. Deze vijf worden bovendien minder ziek.
Boodschapper
Het Pfizer-vaccin is een zogenoemd mRNA-vaccin. RNA is de afkorting van ribonucleic acid, ofwel ribonucleïnezuur. M staat voor messenger, ofwel boodschapper.
Wie het hoofd wil laten duizelen, moet zich even verdiepen in de werking van het innovatieve mRNA-vaccin. Het vaccin bevat vetbolletjes met een stukje genetische code. Na de injectie in je bovenarm wordt het in je lichaam omgezet in spike-eiwit.
Deze uitsteeksels, die iedereen inmiddels kent van het coronavirus, leiden in je lichaam tot een afweerreactie met antistoffen. Hierdoor kunnen toekomstige aanvallen van het coronavirus door de juiste antistoffen worden afgewend.
Bijwerking
Deze werking van het vaccin verklaart de belangrijkste bijwerkingen. Het zijn dezelfde symptomen die je voelt als je lichaam zich te weer stelt tegen griep.
De helft van de gevaccineerden is maximaal drie dagen vermoeider dan normaal of heeft last van hoofdpijn. Eenderde klaagt over spierpijn en eentiende krijgt lichte koorts.
Een pijnlijke, rode zwelling op de prikplek is een veelgehoorde klacht bij alle vaccins. Dus ook bij Pfizer. Soms breidt de plek zich zelfs uit tot nabij de schouder of de elleboog. Behandeling is volgens de deskundigen niet nodig. Het gaat vanzelf over.
Moderna
Het Moderna-vaccin werkt hetzelfde als het Pfizer-vaccin. Het vaccin is ontwikkeld door het Amerikaanse biotechnogiebedrijf Moderna in samenwerking met onderzoekers van de Amerikaanse gezondheidsorganisatie NIAID.
Evenals het Pfizer-vaccin is ook Moderna een mRNA-vaccin. Een stukje genetische code (mRNA) wordt in je lichaam omgezet in het zogenoemde spike-eiwit. Als reactie daarop worden in je lichaam antistoffen aangemaakt. Dezelfde antistoffen zullen je in de toekomst beschermen tegen het coronavirus.
Zo´n vier weken na de eerste prik krijg je een tweede prik. Ook voor dit vaccin geldt, dat er geen tweede prik nodig is voor mensen die het afgelopen half jaar al covid-19 opliepen.
Het Moderna-vaccin is voor 94 procent effectief. Wanneer honderd van de honderd mensen in de placebogroep covid-19 zouden krijgen, dan zijn dat er onder de gevaccineerde personen nog slechts zes. Deze zes worden bovendien minder ziek.
Pakketje
De wetenschappers van Moderna zijn erin geslaagd de mRNA te verpakken in een steviger lipidepakketje dan de vakgenoten bij BioNTech. Hierdoor kan het Moderna-vaccin worden bewaard bij -20 graden, terwijl het Pfizer-vaccin bij -70 moet worden bewaard. Overigens wordt onderzocht of ook het Pfizer-vaccin -20 aan kan.
De proefpersonen klagen na het Moderna-vaccin iets vaker over bijwerkingen dan na het Pfizer-vaccin. Na het Moderna-vaccin heeft meer dan de helft last van vermoeidheid, hoofdpijn en/of spierpijn en krijgt iets minder dan de helft lichte koorts.
Ook is een kwart misselijk en heeft eenvijfde last van pijnlijke, gezwollen okselklieren. Al deze klachten duren doorgaans één tot drie dagen. Behandeling is niet nodig.
AstraZeneca
Het meest besproken vaccin is Vaxzevria, zoals het vaccin van het bedrijf AstraZeneca officieel heet. Vooral veel ouderen kregen begin 2021 dit vaccin, meestal van de huisarts.
Zo´n twaalf weken na de eerste prik volgt een tweede prik. Mensen die het afgelopen half jaar al covid-19 hebben gehad, kunnen volstaan met één prik.
Voor de meeste gevaccineerden doet Vaxzevria wat het moet doen. Wanneer honderd van de honderd mensen in de placebogroep covid-19 zouden krijgen, dan zijn dat er onder de gevaccineerde personen nog 37.
Zij worden na het vaccin aanzienlijk minder ziek. Van de proefpersonen hoefde na het AstraZeneca-vaccin bijvoorbeeld niemand wegens covid-19 in het ziekenhuis te worden opgenomen.
De milde bijwerkingen van het Vaxzevria-vaccin zijn dezelfde als bij de andere vaccins. Een deel van de gevaccineerde mensen klaagt over vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid en/of lichte koorts.
Zeldzaam
Vele malen ernstiger zijn de zeldzame vormen van trombose die in de eerste weken na het Vaxzevria-vaccin kunnen ontstaan.
Bij een enkeling wordt het immuunsysteem na de vaccinatie te sterk geactiveerd. Hierdoor keren de aangemaakte antistoffen zich tegen de eigen bloedplaatjes. Het leidt tot een trombose in combinatie met te weinig bloedplaatjes.
Het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb telt na enkele miljoenen AstraZeneca-prikken dertien Nederlandse vrouwen en drie mannen met deze ernstige bijwerking. Het risico is 1 op de 100.000.
De ernst van de zeldzame bijwerking wordt volgens deskundigen flink kleiner wanneer mensen zich direct melden bij symptomen die ermee gepaard kunnen gaan. Het gaat om kortademigheid, pijn op de borst, zwelling in de benen, aanhoudende buikpijn, zware, voortdurende hoofdpijn, wazig zien en/of kleine onderhuidse bloedingen buiten de prikplek.
Hersentrombose
Vooral de sinustrombose die een enkeling krijgt, is zeer ernstig. Een bloedprop blokkeert de afvoerende vaten in het voorste deel van de hersenen. De gevolgen lijken sterk op de verschijnselen na een beroerte.
Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, doordat de anticonceptiepil, zwangerschap en bevallingen het risico op een sinustrombose vergroten.
Het is aannemelijk dat de zeldzame aandoening wordt veroorzaakt door het Vaxzevria-vaccin, concludeert het EMA, het in Amsterdam gevestigde agentschap dat beslist welke medicijnen tot de Europese Unie worden toegelaten.
Daarom werd besloten dat het vaccin alleen nog aan 60-plussers zou worden verstrekt. Ouderen lopen aanzienlijk minder risico op de ernstige bijwerkingen. Bovendien wegen bij kwetsbare ouderen de grote voordelen van het vaccin op tegen de zeldzame nadelen.
Vector
Het veelbesproken AstraZeneca-vaccin is ontwikkeld door wetenschappers van de Oxford-universiteit. Vandaar dat ook wel van het Oxford-vaccin wordt gesproken.
Het is een zogenoemd vectorvaccin. Aan een onschuldig verkoudheidsvirus is een klein stukje van de genetische code van het coronavirus toegevoegd.
Deze vector kan zich niet meer vermenigvuldigen en dus geen ziekte meer veroorzaken. Wel komt na de prik het afweersysteem in actie. Er ontstaan antistoffen, die je lichaam in de toekomst opnieuw zal aanmaken wanneer je in aanraking komt met het coronavirus.
Hypochonders opgelet: de kans op ernstige bijwerkingen is vermoedelijk 1 op de 100.000. De kans is zeer groot dat je gewoon tot de 99.999 gezonde gevaccineerden behoort.
Janssen
Hollands trots, het Leidse Janssen-vaccin, is slechts kort in Nederland gebruikt. Anders dan de andere vaccins is voor iedereen één prik voldoende. Het one shot covid-19 vaccin, zoals het daarom door Amerikanen is gedoopt, is door de Leidse wetenschappers ontwikkeld in samenwerking met collega-onderzoekers van de KU Leuven.
Het Janssen-vaccin is voor 66 procent effectief. Wanneer honderd van de honderd mensen in de placebogroep covid-19 zouden krijgen, dan zijn dat er onder de gevaccineerde personen nog 34. Veruit de meeste mensen worden dankzij het vaccin bovendien minder ernstig ziek.
Het Janssen-vaccin is evenals het Vaxzevria-vaccin een zogenoemd vectorvaccin. Na de prik komt het afweersysteem in werking. Er ontstaan antistoffen die opnieuw worden aangemaakt na een corona-besmetting.
Koorts
Evenals bij AstraZeneca leidt ook het Janssen-vaccin bij een enkeling tot een zeldzame kettingreactie. De aangemaakte antistoffen keren zich tegen de eigen bloedplaatjes, wat leidt tot bloedstolsels.
Volgens gegevens van de Amerikaanse medicijnwaakhond FDA is het risico hierop bij Janssen 1 op de 500.000. Bij bijwerkingencentrum zijn nog geen Nederlandse gevallen van deze zeldzame bijwerking na Janssen bekend.
Ook voor Janssen geldt dat de ernst van deze bijwerking kan worden verkleind door bij de symptomen direct alarm te slaan. Het betreft kortademigheid, pijn op de borst, zwelling in de benen, aanhoudende buikpijn, zware, voortdurende hoofdpijn, wazig zien en/of kleine onderhuidse bloedingen buiten de prikplek.
De andere, milde, bijwerkingen van het Janssen-vaccin zijn dezelfde als bij de andere coronavaccins: Vermoeidheid, hoofdpijn, spierpijn, misselijkheid en/of lichte koorts. Deze symptomen verdwijnen in vrijwel alle gevallen binnen twee dagen.
Zwangere vrouwen
Het RIVM adviseert alle zwangere vrouwen om zich te laten vaccineren met het vaccin van Pfizer of van Moderna. Alles gaat goed met de eerste negentigduizend zwangere vrouwen die in de Verenigde Staten een van deze twee vaccins kregen.
Als zwangere vrouwen worden uitgenodigd een afspraak te maken, kunnen ze online of telefonisch aangeven dat ze in verwachting zijn. Overigens kunnen jonge moeders na vaccinatie gewoon borstvoeding geven. In moedermelk zijn geen sporen van het vaccin gevonden.
De vaccins hebben ook geen gevolgen voor de vruchtbaarheid, stellen de ontwikkelaars na zogenoemde toxiteitsstudies. Ook gaat vaccinatie samen met een IVF-behandeling, constateren de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) en het RIVM.
Vrije keuze
Of jij je wel of niet laat vaccineren is gelukkig een vrije keuze. Viervijfde van de Nederlanders laat zich vaccineren. Hoe ouder, hoe groter de wens. Circa 70 procent van de Nederlandse jongeren, circa 80 procent van de 40-plussers en ruim 90 procent van de 50-plussers, laat zich prikken.
Of dat genoeg is voor de begeerde groepsimmuniteit, is nog onduidelijk. Deskundigen schatten dat 70 tot 90 procent van alle mensen immuun dient te zijn voordat het coronavirus niet meer zijn verwoestende werk kan doen. Hoe minder mensen zich laten vaccineren, hoe langer het virus kan rondzwerven.
Opgelucht
En hoe lang beschermen de vaccins eigenlijk tegen het coronavirus? De tijd zal het leren. Volgens de eerste onderzoeken houden mensen na vaccinatie langdurig weerstand tegen corona. Onduidelijk is hoe het lichaam zal reageren op toekomstige virusvarianten.
Wordt dus vervolgd. Al nadert nu toch echt het moment dat de meesten van ons na een van de vaccins opgelucht adem kunnen halen, ver weg van de grauwe, benauwde corona-deken, desgewenst op een overvol terras met een prijzig pilsje in een plastic glas. Santé!
De ontwikkelingen gaan snel. Dit verhaal is op 5 juli voor het laatst geactualiseerd.
