Maken we ons met z’n allen zorgen om het coronavirus, blijkt er nog iets anders, zeer besmettelijks te zijn waar we voor uit moeten kijken: De Domino Divorce… de relatiebreuk die zich als een virus verspreidt tussen bevriende stelletjes, kennissen en collega’s.
‘Onzin’ zou je denken? Was het maar waar. Drie Amerikaanse universiteiten, die van Harvard, Brown en San Diego deden in 2013 een zeer uitgebreid onderzoek naar het fenomeen, waarbij deelnemers van het onderzoek gedurende een periode van 32 jaar werden gevolgd.
Tijdens de studie werd gedocumenteerd wat relatietherapeuten al jarenlang signaleerden: echtscheiding is besmettelijk en verspreidt zich als een virus over sociale netwerken. Heb je bijvoorbeeld een gescheiden broer of zus? Je kans om te scheiden gaat met 22 % omhoog. Een gescheiden collega? Je kans om zelf te scheiden is per direct een whopping 55% hoger.
De onderzoekers beschrijven het effect als ‘scheiding clusters’ die ontstaan doordat mensen hun eigen relatie met een kritischer oog gaan bekijken zodra iemand uit hun omgeving besluit van zijn of haar partner af te gaan. Sterker nog, zijn er meerdere mensen binnen je sociale kringetje gescheiden in de afgelopen tijd, dan kan het percentage zelfs oplopen tot bijna honderdvijftig procent. Zelfs wanneer alles goed gaat binnen je relatie, zou je tot 147 % vaker denken aan uit elkaar gaan wanneer de mensen om je heen dat doen. Op zich is dat niets nieuws onder de zon: eigenlijk zijn we enorme kuddedieren. Onze vrienden- en kennissenkring is voor een groot deel bepalend voor ons gedrag, en dat op allerlei mogelijke vlakken. Zelfs waar het iets ingrijpends betreft zijn we dus echt heel gemakkelijk te beïnvloeden door onze omgeving. Gaat iemand samenwonen? Dan duurt het vaak niet lang voordat ook andere vrienden uit je sociale kringetje de stap wagen. En het is je vast weleens opgevallen dat wanneer één van je vriendinnen babyfever krijgt of zwanger is, er snel meer baby’s volgen. En is een van je vriendinnen nu eindelijk echt he-le-maal klaar met het vreemdgaan/de vuile onderbroeken/het geblow van haar vriend? Dan is de kans dus ook groot dat zij een (mini)golfje van relatiebreuken teweeg brengt.
Het vanaf de zijlijn meemaken van een breakup maakt de stap dus kleiner. Waar je eerst je toekomst als single misschien als een groot zwart gat zag, waar je behoedzaam omheen laveerde valt doordat een ander je voorgaat de angst voor het onbekende ineens weg: Je weet tenslotte wat je te wachten staat.
Danique Dida is relatietherapeut en mediator in onder andere echtscheidingsprocedures en kent het fenomeen van dichtbij. ‘Ik heb wel eens praktisch een heel hockeyteam door hun scheidingsprocedure geloodst. Allemaal ouders van jonge kinderen die elk weekend met elkaar langs de lijn stonden. Toen een van die stellen ging scheiden, druppelden er in de maanden erop steeds meer binnen die naar me waren doorverwezen door dat eerste stel.’
Ik denk even terug aan een voorval uit mijn eigen jeugd. Ik was zeven en mijn ouders lagen in scheiding toen de boze echtgenoot van mijn moeders beste vriendin het huis binnen kwam vallen. ‘Het is allemaal jouw schuld’ bulderde hij, met spuugbelletjes in zijn mondhoeken. Zijn wijsvinger priemend richting mijn moeder. ‘Jij hebt haar opgestookt!’ Wat bleek? Zijn vrouw had bedacht dat ze eigenlijk ook wel wilde scheiden. Blijkbaar had ze inspiratie geput uit de metamorfose die mijn moeder had doorgemaakt sinds haar scheiding: Die van gefrustreerde huismus naar sprankelende femme fatale. De ogen van mijn moeders BFF waren als bij toverslag geopend na jarenlang in slaap te zijn gesust, en wat ze zag beviel haar helemaal niet.
Herkenbaar, vindt Sophie (34): ‘Ik weet nog dat mijn moeder vroeger als ik weer eens iets stoms had gedaan, altijd zei: ‘Als je beste vriendin van een brug springt, doe jij het dan ook?’ Nou, mijn antwoord is blijkbaar ‘Ja.’ Nog steeds. Toen mijn beste vriendin Merlijn ging scheiden en ik zag hoe ze daarna opleefde, baalde ik van het feit dat ik nog steeds in mijn gezapige relatie zat. Voorheen konden we altijd bij elkaar stoom afblazen en dan ging het daarna wel weer, maar nu was ik niet alleen mijn klankbord kwijt, maar zag ik ook hoe Merlijn opleefde na haar relatiebreuk. Dat wilde ik ook, maar ik zou liegen als ik zou ontkennen dat het feit dat ze steeds tegen me zei dat ik gek was om genoegen te nemen met de sleur waar ik inzat, niet een beetje heeft meegeholpen. Dus vier maanden later zette ik mijn handtekening onder het contract van mijn vrijgezellenappartement.’
Volgens psychiater Bram Bakker kan dit inderdaad een factor kan zijn die bijdraagt aan het fenomeen van de domino divorce: ‘Wanneer vrienden, waarvan je altijd dacht dat ze supergelukkig waren, uit elkaar gaan zorgt dat er al snel voor dat je ook je eigen relatie eens grondig onder de loep neemt.’
Dat ging ook op voor Rosanne (37): ‘Chiel en ik hadden een hele hechte vriendengroep sinds we begin twintig waren, en toen het tweede stel uit onze vriendenkring binnen een periode van een jaar besloot om uit elkaar te gaan, had ik even het idee dat al die break ups om ons heen ons juist dichter bij elkaar brachten. Anderen hadden het niet gehaald, maar wij waren anders! Het voelde een beetje als ‘wij samen tegen de rest van de wereld’. Trots waren we, op onszelf en op elkaar, omdat wij sterk genoeg waren om het wel te redden. Maar naarmate de tijd verstreek merkte ik, dat toen de ‘buffer’ van onze vriendengroep voor een groot deel uit elkaar was gevallen, onze onderliggende problemen steeds meer naar boven kwamen drijven. Helaas waren wij dus het volgende stel dat besmet werd met het scheidingsvirus’. Ik denk dat het uit elkaar vallen van onze ‘kerngroep’ van vrienden een licht scheen op bestaande problemen en niet zozeer de aanleiding is geweest voor onze break up, maar zeker wel het proces versnelde om eerder uit elkaar te gaan dan anders het geval zou zijn geweest.
Volgens Bram Bakker kan empathie een andere factor kan zijn bij het fenomeen: ‘Over het algemeen kiezen we vrienden uit die we respecteren en bewonderen. Wanneer onze vrienden hun ervaringen met ons delen, plaatsen we onszelf emotioneel in hun schoenen. En dat kan ertoe leiden dat we de ervaring van onze vrienden en de door hun gekozen oplossingen gaan relateren aan ons eigen leven.
Wanneer een goede vriend of familielid deelt dat ze van hun partner afgaan, al dan niet na een periode waarin ze hebben geprobeerd om hun relatie te herstellen, is het normaal om vraagtekens te zetten bij de issues die je in je eigen relatie hebt. En als onze vrienden opgelucht lijken na de break up, kunnen we die oplossingen ook gaan relateren aan onze eigen situatie. Als sociale wezens is er een sterk besmettelijk effect waarbij we de ervaring van anderen bekijken en deze proberen te gebruiken als handvat in ons eigen leven.
Maar hoe kunnen we ons beschermen tegen dit domino effect? Moeten we onze vrienden voortaan gaan kiezen op basis van hoe goed hun relatie is?
Volgens Bram is vroege interventie en open communicatie een betere optie.
“De meeste stellen maken cyclussen door waarin ze zich minder verbonden voelen, of misschien wat meer conflicten hebben. Het doorlopen van deze fasen en leren communiceren en reageren op elkaars emotionele behoeften is een heel delicaat proces. Wanneer onze vrienden uit elkaar gaan, kunnen we veel angst ervaren over de staat van onze eigen relatie. Als je je op dat moment niet nauw verbonden voelt met je partner of regelmatig ruzie hebt, kunnen we de beslissing van onze vriend als een logische oplossing op onze eigen – heel andere – situatie toepassen.
Of, wanneer je vrienden je vertellen over nieuwe en opwindende ervaringen met daten of nieuwe partners, kun jij zelf ook beginnen te verlangen naar de romantische verbinding die je met een nieuwe partner voelt.
Naarmate meer paren een onbevredigend huwelijk verlaten, neemt de sociale aanvaardbaarheid van echtscheiding toe en neemt de angst voor negatieve gevolgen af. Als iemand die je kent door een echtscheiding gaat en hier goed uitkomt, zal dat je afkeer van een scheiding verzachten en het aanvaarden van die mogelijkheid voor je eigen relatie vergroten.
Gelukkig is er hoop: Het sociale besmettingseffect werkt ook voor positief gedrag. Dus deel de liefde: spreek veel over je partner en steun de relatie van anderen – het zal het relationele optimisme binnen je vriendenkring verhogen. En verder zijn er ook een hoop onderzoeken gedaan dat echtscheiding ons gemiddeld niet gelukkiger maakt, terwijl een succesvol relatie dat wel doet. Als je het gevoel hebt dat je relatie niet ok is, praat dan niet (alleen) met je gescheiden vrienden, maar ga naar een relatietherapeut. Probeer dit zo vroeg mogelijk te doen, het liefst voordat de boel op exploderen staat.
Natuurlijk moet niemand in een relatie blijven waar ze zich diep ongelukkig voelen, maar er zijn ook veel stellen die hun problemen overwinnen zonder dat dit leidt tot een scheiding. De hulp van een relatietherapeut zoeken kan een goed idee zijn. Hoe moeilijk ook, probeer je bewust te zijn van hoe en in welke mate de mensen om je heen je beslissingen beïnvloeden. Vrienden die zijn gescheiden of misschien juist wel in een ongelukkige relatie zijn gebleven, kunnen je (al dan niet actief) aanmoedigen hetzelfde te doen, maar uiteindelijk is dit misschien helemaal niet de juiste keuze in jouw eigen situatie.’
