Wanneer er in Nederland over femicide wordt gesproken, lijkt het meestal op een ver-van-je-bed-show. Het gaat over problemen in het buitenland, vooral die met een zogeheten machocultuur. Terwijl het in ons land per hoofd van de bevolking beroerder is gesteld dan in bijvoorbeeld Spanje of Italië, waar juist wel veel aandacht is voor dodelijk geweld op vrouwen.
Keiharde cijfers
De ogenschijnlijk onverschillige houding ten opzichte van femicide houdt verband met de kijk op (ex-) partnergeweld in onze maatschappij. Zo heeft onderzoek aangetoond dat 29% van de ondervraagden het gebruik van geweld tegen de partner onder bepaalde omstandigheden acceptabel (en dus normaal) vindt. Gemiddeld sterft er elke 10 dagen een vrouw in Nederland door toedoen van haar (ex-) partner. In de afgelopen 5 jaar hadden 97.000 Nederlandse vrouwen structureel te maken met fysiek en/of seksueel geweld, blijkt uit onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- & Documentatiecentrum. Bij 60% van de vrouwen die daardoor overlijdt, is de ex of de partner de dader. Gemiddeld kost dit 40 (!!) vrouwen per jaar in Nederland het leven!
Omdat zij een vrouw is
Mannen die op het moment dat een vrouw de relatie beëindigt of tijdens een slepende scheiding het niet kunnen verdragen. Dat hij geen controle meer heeft over de situatie en ook niet over ‘zijn’ vrouw en haar daarom om het leven brengt. Dit soort misdrijven worden meestal als ‘familiedrama’, ‘huiselijk geweld’, ‘crime passionnel’ of ‘ongeluk in de relationele sfeer’ weggezet. Alsof het ook maar iets met andere gezinsleden, passie of liefde te maken heeft. Het valt onder de definitie van femicide: een vrouw wordt vermoord, omdat ze een vrouw is. Of eigenlijk: omdat ze iemands vrouw is. Statistieken tonen al heel lang aan dat de periode rond een scheiding de gevaarlijkste fase is in het leven van vrouwen. Meestal vindt er femicide plaats als er tijdens de relatie al eerder sprake was van geweld en de vrouw o.a. om die reden tot haar beslissing kwam.
Olcay Gulsen
Vaak keren vrouwen echter ook terug naar een gewelddadige partner nadat ze al eens zijn gevlucht, zoals de moeder van Olcay Gulsen. Om die reden maakte de presentatrice 2 jaar geleden reeds een TV-reeks over huiselijk geweld. Ze is sinds vorig jaar als nationaal ambassadeur verbonden aan de jaarlijkse Orange the World campagne, tegen geweld tegen vrouwen. Voor het project maakte ze een video waarin vrouwen hun persoonlijke verhaal delen. Olcay deed daartoe een oproep op Instagram en de reacties stroomden binnen. Voor de KRO-NCRV gaat Olcay Gulsen aan de slag met een serie over femicide en partnergeweld, om nog meer verhalen een podium te kunnen bieden. Ze wil dat haar eigen verhaal dit keer minder aan bod komt. “Dat heb ik anderhalf jaar geleden behandeld en dat was heel fijn en mooi. Maar nu wil ik niet meer dat het om mij draait, ik wil er van een afstandje naar luisteren en met die mensen in gesprek. Mede door ‘Olcay & huiselijk geweld’ kan ik dat nu beter. Ik denk dat het voor heel veel mensen kan helpen te praten over wat ze is overkomen.”
Schaamte
Femicide komt voor in alle rangen, standen, klassen en buurten van onze maatschappij. Zoals uit de cijfers blijkt, komen dus ook financieel onafhankelijke vrouwen in harde aanraking met partnergeweld. De traditionele beeldvorming draagt bij aan een extra portie schaamte onder deze voor het oog succesvolle vrouwen. Dat zij dit vaak zelfs niet melden aan hun vriendinnen, heeft te maken met angst voor de reactie: ‘Maar dat overkomt jou toch niet!’ Atria-onderzoeker Suzanne Bouma bevestigt dit. “Bij slachtoffers van partnergeweld denken we al gauw aan vrouwen die in armoede leven of werkloos zijn. Zij hebben vaak geen alternatieve middelen en kloppen dan aan bij formele hulpinstanties zoals ‘Veilig Thuis’. Hierdoor is deze groep zichtbaarder dan de onafhankelijke vrouwen die ook slachtoffer zijn, maar zelf toegang hebben tot alternatieve middelen om de relatie te verbreken.”
Trigger
Financiële onafhankelijkheid van vrouwen kan partnergeweld binnen relaties dus zelfs triggeren. “Er zijn verbanden aangetoond tussen betaald werk en het meemaken van partnergeweld”, legt Bouma uit bij nu.nl. “Als jij in een relatie zit waar de traditionele rolverdeling de norm is: de man als kostwinner en de vrouw thuis of die werkt voor ‘erbij’, kan het schuren als hierin iets verandert. Als de vrouw plots meer gaat werken en/of meer gaat verdienen, kan de man namelijk het gevoel hebben van statusverlies. En dat kan weer een aanleiding zijn om geweld te gebruiken om die machtspositie terug te krijgen.”
Coördinatie is broodnodig
Omdat de (hulpverlenings-) instanties niet voldoende samenwerken, krijgen vrouwen die partnergeweld ervaren niet de zorg en aandacht die ze nodig hebben. Onvoldoende afstemming tussen de instanties verergert het leed en de pijn nog eens. De gevolgen voor vrouwen vanwege COVID maatregelen laten dit nog duidelijker zien. Daarom is een centrale coördinatie noodzakelijk, vindt de Nederlandse Vrouwen Raad. Daarom zijn ze een online petitie gestart met als doel: de benoeming van een nationale coördinatie die bij de uitvoering van de Istanbul Conventie een integrale aanpak en een mensenrechtenperspectief hanteert. Een aanpak die ertoe leidt dat alle vormen van geweld tegen vrouwen en meisjes effectief en efficiënt doet stoppen. Op dit moment kent Nederland geen nationale coördinatie, hoewel dit volgens het Verdrag van Istanbul een wettelijk vereiste is.
Een nieuwe dageraad
Wereldwijd wordt tussen 25 november (internationale dag tegen geweld tegen vrouwen en meisjes) en 10 december (internationale mensenrechtendag) 16 dagen lang campagne gevoerd tegen geweld tegen vrouwen: Orange the World. De kleur oranje staat voor hoop en een nieuwe dageraad. Meer dan 100 landen doen mee met het oranje uitlichten van gebouwen en objecten. Dus als je dit weekend ergens een kerktoren, een brug of een plein oranje uitgelicht ziet: weet dan dat dit staat voor alle vrouwen en meisjes die slachtoffer zijn van geweld. En vergeet ook niet genoemde petitie te tekenen, want er moet in ons eigenland zo snel mogelijk een coördinator vrouwengeweld aangesteld worden. Dat kan levensreddend zijn.
