Nederland moet van het gas af. Maar de warmte van dat gas moet vervangen worden. Niet iedere woning is geschikt voor een warmtepomp en als een woning dat wel is, heeft niet ieder huishouden tienduizenden euro’s in een sok om mee te gaan in de huidige energietransitie. In de overspannen woningmarkt die heerst momenteel, wordt dit geld eerder aan overwaardering besteed bij het opbieden. De energietransitie is bedoeld om het huidige energiesysteem met fossiele brandstoffen te vervangen door duurzame energiebronnen. Houtrook blijft daarentegen onverminderd populair. Het wordt paradoxaal als een stukje wetenschap voor een brandweerman ernaast wordt gelegd. Voor deze beroepsgroep heeft het Instituut Fysieke Veiligheid een specifiek onderzoek uitgevoerd met titel ‘Onderzoek naar rook als beroepsrisico bij de brandweer’, maar burgers blijven concentraties van houtrook inademen op straat en in de eigen woning.
Stookwijzer.nu
Houtrook blijft een struisvogelicoon op de kaart van milieubelasting, terwijl black carbon, koolstofmonoxide, formaldehyde en fijnstof goed te meten zijn in straten en wijken. Of die metingen er zijn, is niet goed aan te tonen, omdat de meeste gemeenten in Nederland het Stookalert van RIVM niet hebben geïntegreerd in hun steden en dorpen. Het Luchtfonds waarschuwt al jaren: “De gezondheidseffecten van fijnstof door alle vormen van houtstook worden sterk onderschat.” De website Stookwijzer.nu kan ieder moment van de dag worden geraadpleegd en geeft een luchtkwaliteit index aan met een stookadvies. Bij ongunstige meteorologische condities, zoals weinig wind, windstil en mist, wordt een code rood aangegeven. In de praktijk blijkt die code rood nauwelijks effect te hebben. Er wordt door gestookt om meerdere redenen. Niet alleen warmte en gezelligheid speelt een rol. De slogan ‘van het gas af’ geldt voor ieder huishouden in Nederland. Minder gas gebruiken betekent praktisch gezien extra blokken hout stoken. Het doel om de landelijke fijnstofemissie te verminderen komt hierdoor in het geding.
Stookkamer
Het Longfonds, lid van het Platform Houtrook en Gezondheid, geeft aan: “Houtstook zorgt lokaal voor vieze lucht. Bij ongunstige meteorologische omstandigheden, met name weinig wind en hoge achtergrondconcentraties, blijft houtrook erg hangen. De rook wordt dan niet snel verdund waardoor er lokaal piekconcentraties op kunnen treden. Hierdoor wordt sneller overlast ervaren met het risico op gezondheidsschade.” Die luchtconcentratie kan worden gemeten met een fijnstofmeter. Een goede luchtkwaliteit met fijnstofdeeltjes bedraagt per 0,01 cubic foot minder dan 1000 op een fijnstofmeter. Bij houtstook in de omgeving loopt dit op naar ruim 17.000. Een open raam voor ventilatie wordt een stookkamer. In het Coronatijdperk is dit funest, want ventileren is het devies van minister-president Rutte om COVID-19 buiten de deur te houden. Maar de deur voor schadelijke stoffen uit houtrook wordt ruim opengezet. Zoiets als: ‘Welkom chemische stoffenmix die bestaat uit CO2, fijnstof PM10, PM2,5, anorganische gassen koolmonoxide en stikstofoxiden, vluchtige organische stoffen met benzeen, styreen, butadieen, polycyclische aromatische koolwaterstoffen, aldehyden, fenolen, quinonen en organische zuren’. Misselijkheid in een geventileerde slaapkamer is niet uitgesloten.
Duizenden doden
Volgens professor Lars Hein, Ecosystem Services and Environmental Change aan Wageningen University & Research, wordt de luchtkwaliteit zorgelijk als de rook van een houtkachel binnenkomt: “Als de wind zo staat dat de rook van een houtkachel richting jou staat, dan is de luchtkwaliteit te vergelijken met zeven ronkende vrachtwagens in de achtertuin.” In zijn onderzoek De Keerzijde van Houtstook in Open Haarden en Kachels wordt aangegeven dat Nederland kampt met zo’n 3000 doden door houtrook per jaar. In Europa lopen deze cijfers op tot ruim 61.000 doden per jaar, volgens de WHO en het onderzoek Residential Heating with Wood and Coal.
Klimaatactie
Op een fijnstofkaart van Europa, TNO Operational Pollution Apportionment Service TOPAS, is het erg slecht gesteld met Nederland dat donker kleurt. GGD’s en gemeenten blijven adviseren, maar er is nog geen sprake van een landelijk beleid op het gebied van particuliere houtrook. Iedere gemeente met wisselende wethouders vult het zelf in. Bij het Informatiepunt Leefomgeving wordt alvast ingezoomd op de aankomende Omgevingswet die vanaf 1 juli 2022 van kracht wordt. Hieruit blijkt dat de aanwezigheid van houtkachels niet verboden kan worden en dat gemeenten houtoverlast dienen te beperken met ontmoediging van houtstook in nieuwe woningen. De Agenda 2030 van de Verenigde Naties geeft aan dat er beslist gehoor gegeven dient te worden aan de Klimaatactie onder Global Goal 13; de broeikasgassen, waarvan enkelen ook in houtrook zitten, zorgen ervoor dat de temperatuur op aarde stijgt als Global Warming. De hinder en gezondheidseffecten zijn vandaag de dag vastgestelde feiten. In een dichtbevolkt gebied als Nederland met veel snelwegen en industrie blijft het voorlopig slikken of stikken.
