'Zeg, ben jij ook zo ongelukkig?' vraag ik aan mijn dochter.
'Wat is dat nou voor rare vraag? Waarom zou ik ongelukkig zijn?'
'Omdat Duitse kinderen tot de ongelukkigste behoren in de westerse wereld,' zeg ik. 'Dat staat in een rapport dat ik aan het lezen ben. Nederlandse kinderen staan op de eerste plaats. Die zijn het gelukkigst. Jij bent weliswaar Nederlands-Russisch, maar je leeft in Berlijn. Misschien word je wel aangestoken door al die ongelukkige kinderen om je heen. En je hebt bovendien vijftig procent Russische genen: die Russen zijn ook al zo somber.'
Zita luistert al niet meer, maar denkt na. 'Dacht ik het niet,' zegt ze dan.
'Wat?'
'Nou, mij viel altijd al op als ik in Nederland ben dat kinderen daar veel vrolijker zijn. Het lijkt wel of ze minder zorgen hebben dan mijn Duitse vrienden.'
'Wat voor zorgen hebben die dan?'
'Van alles: mijn vriendinnen kunnen echt weken doorgaan over een jongen die hen niet leuk vindt, enzo. Dan zijn ze ook echt heel erg ongelukkig. Ik zeg je: iedere derde jongere die ik ken gaat naar een psycholoog omdat-ie zo 'kaputt' is. Soms denk ik: ''Hey, je bent pas 15, doe niet zo ingewikkeld''.'
Dat klinkt niet goed, maar het lijkt me geen antwoord op de vraag waarom Nederlandse kinderen, die vaak in overeenkomstige omstandigheden opgroeien als Duitse, hun persoonlijke situatie zo anders beoordelen.
Somber
Want zo staat het in het Unicef-rapport. De situatie van jongeren tussen 11 en 15 jaar in 29 industrielanden werd onderzocht en tienduizenden van hen werden ondervraagd. Een van de opmerkelijkste uitkomsten is dat, hoewel Duitse kinderen het objectief veel beter hebben dan kinderen in crisislanden als Griekenland of Spanje, zij dit zelf heel anders ervaren. Van de Duitse kinderen beoordeelt minder dan 85 procent hun leven als ‘positief’. Van de Nederlandse kinderen is meer dan 95 procent gelukkig met hun leven. Zelfs Griekse, Spaanse, Italiaanse, Portugese, Letse, Tsjechische, Estse nou ja wie niet eigenlijk, zijn gelukkiger dan Duitse, kijk maar naar de statistiek.
Ik roep Zita en laat haar de ranglijsten zien. 'Kijk eens, dit kan toch niet waar zijn? Waar kan dit aan liggen?'
'Wacht,' zegt ze. 'Ik ga even rondvragen op facebook. Kijken wat mijn vrienden vinden.'
Ik lees verder. De kloof tussen de objectieve omstandigheden – materiële welvaart, gezondheid, veiligheid, huisvesting – en de subjectieve beleving is in geen van de onderzochte landen zo groot als in Duitsland, staat er.
Ik blijk niet de enige te zijn die vragen heeft bij die conclusies. Ik pak de kranten er bij. ‘Waarom zijn onze kinderen zo ongelukkig?,’ kopt Bild. De krant laat een aantal deskundigen aan het woord.
Volgens Hans Bertram, socioloog aan de Berlijnse Humboldt Universiteit, is de prestatiedruk in Duitsland veel te groot. Kinderen, die niet mee kunnen komen, zouden zich daardoor uitgesloten voelen. ‘Schokkend,’ aldus Bertram.
Anderen wijzen op voor de hand liggende oorzaken: ouders die te weinig tijd met hun kinderen doorbrengen, verzuurde leraren, kinderen die niet meer samen buiten spelen.
Josef Kraus, voorzitter van de Vereniging van Leraren, vindt Duitse kinderen verwend. ‘Dit is gemakzuchtig gejammer,’ zei Kraus. ‘De mensen zijn met niets meer tevreden. We moeten onze kinderen leren dat bij het leven ook tegenslagen horen.’
Hippie-leraren
Geen van deze analyses bevalt me. Te gemakkelijk. En Kraus zou wel eens vaker op Duitse scholen mogen rondlopen om de kloof te onderzoeken tussen de hippie-leraren met hun achterhaalde mei '68-retoriek en de scholieren uit het internet-tijdperk: onoverbrugbaar. Maar dat is een ander verhaal.
De opstellers van het Unicef-rapport wijzen op een belangrijk verschil: hoewel Duitse en Nederlandse kinderen in veel opzichten op elkaar lijken, is in Duitsland het aantal jongeren dat in relatieve armoede opgroeit hoger. Vooral kinderen uit eenouder-gezinnen – van wie de ouder vaak een slecht betaalde ‘mini-job’ heeft (zie een eerder verhaal van mij hier over de 'Achterkant van het Duitse succes') – ontbreekt het aan elementaire voorzieningen.
Ja, goed. Maar daaraan ontbreekt het veel Griekse en Spaanse kinderen ook, helemaal sinds de crisis daar woest toeslaat. En die zijn wel gelukkig.
Is het dan toch die typisch Duitse ‘Weltschmerz’, vraagt een commentator zich af. Op internet krijgt hij van veel reageerders gelijk. ‘In de morrende Duitse samenleving gaan de volwassenen chagrijnig en ontevreden door het leven,’ schrijft een lezer bij Spiegel Online. ‘Hoe kunnen onze kinderen dan vrolijk en gelukkig opgroeien?’
Ook dat is zo, moet ik toegeven.
Maar Zita heeft, denk ik, een betere analyse. Ze komt de kamer weer in en heeft de bevindingen van haar persoonlijke omderzoek op de sociale media bij zich.
'Ik denk dat het hier aan ligt,' zegt ze. 'Duitse kinderen zijn erg bezig zich af te zetten: tegen onze leraren, die vaak best autoritair zijn ook al doen ze net alsof ze Gutmenschen zijn, en tegen onze ouders, waarom weet ik niet precies. In Nederland valt het me op dat ouders, leraren en kinderen heel vriendschappelijk met elkaar omgaan. En Nederlandse kinderen lijken heel braaf. Dat is hier anders.'
'Het is dus een ouderwets generatieconflict?,' antwoord ik verbaasd.
Zita: 'Een andere verklaring heb ik niet. Maar ik ben scholier, geen onderzoeker.'
Wierd Duk schrijft een boek over de belevenissen van zijn puberdochter (15) op een zwarte school in Berlijn. In het weekend geeft hij hier een update.
Meer lezen? Neem een abonnement!
