Het moet het Duitse 'proces van de eeuw' worden, maar de aanloop naar de rechtszaak tegen de neonazi's van de 'Nationalsozialistische Untergrund' (NSU) in München is vooralsnog een aaneenschakeling van blunders. Maandag werd de openingsdag van het proces, die was gepland voor morgen, uitgesteld naar 6 mei. Drie leden van de NSU vermoordden tussen 2000 en 2006 in Duitsland steden tien mensen, van wie acht met een Turkse achtergrond.
De reden voor het uitstel is even banaal als onluisterend: het Oberlandesgericht (OLG) München moet de complete accreditatie-procedure voor journalisten overdoen. Dit is het gevolg van een besluit van het Constitutioneel Hof in Karlsruhe. Dat oordeelde vrijdag in kort geding, aangespannen door de Turkse krant Sabah, dat bij het NSU-proces ook media uit landen waarmee de slachtoffers een band hadden, aanwezig moeten kunnen zijn. Behalve de acht Turken behoren nog een man van Griekse afkomst en een Duitse politieagente tot de slachtoffers van de rechts-extremistische terreurgroep. Volgens de Münchener rechtbank is het onmogelijk om voor woensdag de extra accreditaties voor buitenlandse verslaggevers te verzorgen.
Zelfmoord
In het proces staat als hoofdverdachte Beate Zschäpe (38) terecht, samen met vier vermoedelijke handlangers. Zschäpe vormde samen met twee mannelijke neonazi's, Uwe Mundlos en Uwe Böhnhardt, de harde kern van de NSU. Beide mannen pleegden in 2011 zelfmoord in hun camper toen zij na een mislukte bankroof door de politie waren omsingeld.
Het Oberlandesgericht werd eerder al hevig bekritiseerd omdat het hof vasthield aan een formele accreditatieprocedure. Journalisten kregen volgens het principe 'wie het eerst komt, wie het eerst maalt' een van de vijftig beschikbare zitplaatsen toegewezen. Daardoor vielen de meeste buitenlandse media buiten de boot.
Met name Turkse media protesteerden tegen de gang van zaken. Toen het OLG München voet bij stuk hield, spande de krant Sabah – succesvol – een kort geding aan.
De gang van zaken is voor de Duitse justitie temeer pijnlijk omdat ook tijdens het onderzoek naar de moorden grote fouten zijn gemaakt. Veel te lang gingen de onderzoekers ervan uit dat het hier afrekeningen binnen het criminele milieu betrof. Nabestaanden van de slachtoffers – meest kleine ondernemers – werd duidelijk gemaakt dat hun echtgenoten en vaders werden verdacht van drugshandel en lidmaatschap van de 'Turkse maffia'. Toen aan het licht kwam dat de moordserie een racistische achtergrond had, moesten de Duitse autoriteiten diep door het stof. Bondskanselier Angela Merkel (CDU) spak van 'een schande voor Duitsland'.
Catastrofe
Duitse politici reageerden opgelucht op het uitstel en zeiden te hopen dat dit het aanzien van Duitsland internationaal zal herstellen. Maar ombudsvrouw Barbara John, die zich zeer voor de nabestaanden heeft ingespannen, sprak over een 'kleine catastrofe'. John wees erop dat veel van de medeklagers in het proces uit Turkije moeten komen en speciaal vrij hebben genomen. Bovendien zijn door hen reeds hotel- en reiskosten gemaakt. Of deze mensen in mei in staat zullen zijn om bij bet proces aanwezig te zijn is de vraag. John eist van de Münchener rechtbank dat zij de benadeelden schadeloos stelt.
Mehmet Daimagüler, advocaat van twee van de slachtofferfamilies, zei 'sprakeloos en onthutst' te zijn. De advocaten van Beate Zschäpe zijn ingenomen met het uitstel.
Hoe de nieuwe accreditatie-procedure precies zal verlopen kon de woordvoerster van het OLG München gisteren niet zeggen.
Overigens bijft het aantal plaatsen in de rechtszaal beperkt. Het OLG München ziet niets in een parallele video-vertoning in een nevenzaal. Dit zou de indruk wekken dat de zaak tegen de neonazi's een 'showproces' is, meent het Oberlandesgericht.
Meer lezen? Neem een abbonement!
