“Het was spannend, want gisteren werd ik nog gebeld dat het misschien naar mei zou worden verplaatst. Maar het gaat door: op zondag 30 januari sta ik in het kader van de Poëzieweek in theater Concordia in Enschede, de stad waar ik ben opgegroeid. Met mensen in de zaal, bij wie je op dat moment voelt aankomen wat jij brengt. Dat is wat ik vooral heb gemist aan optreden: de gedeelde ervaring. Vaak komt de diepere laag van wat ik heb gemaakt ook voor mij live pas tevoorschijn. Het blijft wonderlijk, hoe dat gebeurt in het delen.
Wanneer ik voor het laatst heb opgetreden – het gekke is dat ik dat niet eens precies meer weet. De try-out van Ongescript denk ik, de interactieve voorstelling die ik heb gemaakt met Dorothée Loorbach. Dat was aan het begin van de zomer. Ook al heb ik de zaal gemist, toch ben ik best gelukkig met hoe de dingen de laatste tijd gaan. Dankzij Yonga Sun, in de electronische muziek bekend onder de naam Mike Lee Birds, heb ik de synthesizer ontdekt. In mijn theaterprogramma Muntjes duiken tussen de haaien deed hij behalve het slagwerk ook de live-electronica. Hij heeft me met zijn enthousiasme aangestoken. Toen ik eenmaal had afgeleerd de synthesizer als toetsenist te benaderen bleken de mogelijkheden eindeloos. De loops, de effecten, de onwaarschijnlijke snelheid – die je zelf nooit zou kunnen bereiken. Het werkt ook door bij het liedjes schrijven heb ik gemerkt. Qua ritme, bijvoorbeeld.
Performer gaat met schooldichter mee de klas in
Het is eigenlijk altijd leuk, wanneer de ene wereld de andere beïnvloedt. Zoals de muziek een rol speelt in mijn werk als poëziedocent bij De Schooldichter. Ik laat de kinderen met de ogen dicht naar een liedje luisteren en vraag ze waar het ze brengt. In de woestijn, op de maan? En hoe ziet het er daar precies uit? Aan de hand daarvan maken ze dan een gedicht. Een jongen die zeker wist dat hij niet kon dichten – ‘Ik kan wel rekenen!’ – stelde zich een wereld van getallen voor. In zijn gedicht was een plusje boos op een minnetje.
Lesgeven doe ik al langer, voornamelijk op middelbare scholen. Basisscholen, inclusief kleuters, had ik zelf niet zo snel opgezocht. Het kwam op m’n pad. Niet zozeer door de pandemie, al maakte die bij gebrek aan optredens wel dat ik er tijd voor had. Uit al die workshops rollen nu vijf bundels van evenzoveel scholen. Die kinderen hebben allemaal hun eigen boek waar ze zelf in staan, dat vind ik geweldig.
Theater blijft voor mij ook een vorm die klopt. Daarin kan ik alles wat ik doe samenbrengen. Ik ben alleen wel geschrokken van de gevolgen wanneer je volle bak alle energie in een voorstelling stopt, die dan door coronamaatregelen niet live kan worden gespeeld. Zeker met veel andere betrokkenen erbij, voor wie je je verantwoordelijk voelt. Dan pel ik het liever af tot iets kleinschaligers. Ik zie het zoveel om me heen nu, dat mensen maar grote dingen blijven doen en ongelukkig worden van al het uitstel of zelfs afstel.
Ik ben kritischer geworden op wat bij me past
Ik heb mezelf de afgelopen tijd toegestaan om heel veel dingen te proberen. In die zin is het ook wel gelukt om me meer te verdiepen in het waarom van mijn keuzes, zoals ik me in het vorige interview hardop voornam. Ik ben wat kritischer geworden, stap niet meer overal onbevangen in. Mijn radar voor wat precies bij me past staat scherper afgesteld. Ook doordat ik veel op mezelf was teruggeworpen. De rode draad blijft toch het zoeken. Steeds weer iets nieuws leren beheersen, zodat je je blijft ontwikkelen.
Mijn nieuwe huis gaat me ook veel nieuwe dingen brengen, verwacht ik. Er is in alle opzichten meer ruimte. Ik kan me al makkelijker tot dingen zetten – ook dat heeft de afzondering door corona me opgeleverd – en dat zal in het nieuwe huis nog beter worden. Toen ik de eerste keer over de drempel stapte wist ik: hier gaan dingen af komen.
In mijn vriend – zelf ook schrijver, dichter en cabaretier – heb ik er een sparringpartner bij. Daarvoor hoeven we niet samen te wonen. De verliefdheid van zomer 2020 is er nog steeds, ja, en heeft zich ondertussen een beetje gevoegd. De storm is niet gaan liggen, maar in het wervelen hebben we een route gevonden.
Niet te ver vooruit kijken maakt je ook wendbaar
Qua werk hoop ik dat ik straks een ritme kan vinden met twee dagen zoveel mogelijk schrijven en drie dagen lesgeven. In het toffe project met Yonga ligt nog weinig vast, maar we denken voorzichtig aan een album. Ook de samenwerking met kunstenaar Jeroen Hermkens uit Utrecht krijgt vorm. Ik moet nu aan de bak met teksten bij het werk dat hij heeft gemaakt. Nog heel pril zijn mijn plannen voor een podcast waarin ik mijn eigen maakproces tegen het licht houd, door de luisteraar mee te nemen in het schrijven van een gedicht of een liedje. Een heel intieme vorm, die ook weer het praktische voordeel biedt van de kleinschaligheid. Al is ook hier mijn lijfspreuk van toepassing: pin me er niet op vast.
Ik ben sowieso niet zo goed in de lange termijn. Je moet mij niet vragen waar ik over een paar jaar wil staan. Het is een beetje wat we bij alle onzekerheid nu collectief ervaren. In die zin was ik dus eigenlijk altijd al goed voorbereid op een crisis als deze. Niet te ver vooruit kijken maakt je ook wendbaar. Misschien heeft mijn manier van werken me er zo juist doorheen gesleept.”
Op 13 april treedt Johanneke ter Stege op tijdens de Boekenballade in Hengelo. Meer speeldata vind je hier.
Het interview met Johanneke ter Stege in de eerste reeks van REMEDIE kun je hier teruglezen.
Deze serie is mede mogelijk gemaakt door het Matchingfonds Freelance Journalisten.
