Zijn optreden, emotioneel, gepassioneerd, in goed Amerikaans-Engels, raakte een snaar bij velen. Roeslan Tsarni (42), oom van de twee Tsjetsjeense jongens die ervan verdacht worden de aanslagen in Boston te hebben gepleegd, gaf een intense persconferentie voor zijn huis in Montgomery Village, Maryland.
Tsarni veegde de vloer aan met z’n kennelijk geradicaliseerde neven Tamerlan en Dzjochar Tsarnajev, die hij ‘losers’ noemde – mislukkelingen, die gefrustreerd zijn omdat het hen niet is gelukt succesvol te zijn in de Amerikaanse samenleving, die hij, Roeslan, juist zo waardeert. Dat de oudste, Tamerlan, was doodgeschoten was zijn verdiende loon, vond de oom. Want met hun acties hadden de neven niet alleen schande gebracht over hun familie en de Tsjetsjeense diaspora in de Verenigde Staten, maar over de hele ‘Chechen ethnicity’, zei Tsarni.
Wat zijn mening is over Amerika, werd hem gevraagd. Tsarni: ‘I respect this country. I love this country. This country which gives a chance to everybody else to be treated as a human being, to fulfil yourself as a human being. That's what I feel about this country.’
Amerikaanse held
Op twitter werd Tsarni per direct een authentieke Amerikaanse held. Een ‘great American’ werd de oom genoemd, een ‘real patriot’, een ‘decent man’, de ‘best fucking guy in America’. Dat de Tsjetsjeense-Amerikaan op deze manier naar buiten trad: zonder angst, waardig en toch zichtbaar aangedaan en woedend en ook empathisch maakten die negen minuten zo bijzonder. Roeslan Tsarni wekte de indruk volstrekt zichzelf te zijn: hij wilde niemand pleasen, hij probeerde niets te verheimelijken, hij deed geen beroep op verzachtende omstandigheden, hij was keihard en luidruchtig in het oordeel over zijn familieleden, hij sprak alleen voor zichzelf en verpersoonlijkte daarmee het archetypische Amerikaanse beeld van een ‘free man’.
Toegegeven, we weten niets zeker. Op de social media waren er ook twijfels: misschien wist Roeslan wel degelijk wat zijn ontspoorde neven van plan waren en was zijn persconferentie niet meer dan een poging om een rookgordijn op te trekken. En wat zegt het over zo’n familie als je als oom je eigen neven dood wenst?
Doodsverachting
Precies die bedenkingen passen bij de gemixte en vaak tegenstrijdige emoties die veel Tsjetsjenen bij buitenstaanders oproepen. Wie met hen omgaat, wat ik in de jaren ‘90 veel deed toen ik als correspondent in Rusland de Tsjetsjeense oorlogen versloeg, kan niet anders dan onder de indruk raken van hun onafhankelijkheid, hun aan doodsverachting grenzende moed, hun vriendelijkheid, gastvrijheid en loyaliteit.
Tegelijkertijd zijn de Tsjetsjenen in Rusland en daarbuiten niet voor niks zo gevreesd: dezelfde Tsjetsjeense strijders die met westerse correspondenten optrokken en hen met hun leven beschermden, draaiden hun hand er niet voor om om gevangen genomen Russische soldaten achteloos de keel door te snijden. Zonder enige morele bedenking.
Hel van de Goelag
Datzelfde volk, dat al door Aleksandr Solzjenitsyn met een mengeling van verbazing en bewondering werd omschreven als ‘de enigen die in de hel van de Goelag hun eer wisten te behouden en nooit bogen, hoe erg de ontberingen ook waren’, brengt ook weerzinwekkende vertegenwoordigers voort als de huidige Tsjetsjeense president Ramzan Kadyrov, die in de kleine Noord-Kaukasische deelrepubliek heerst als een decadente Romeinse keizer en daar een waar schrikbewind voert. In niets voldoet Kadyrov aan de eisen waaraan een Tsjetsjeense man behoort te voldoen – zoals mij dit in veel gesprekken althans werd uitgelegd: persoonlijke moed, gematigdheid, respect voor Allah, de zorg voor je familie en voor je gasten en, bovenal, de plicht om een eervol leven te leiden..
Folklore
In onze westerse ogen zijn dit romantische cliches, natuurlijk, en gegeven de intens bloedige, verraderlijke en helemaal niet eervolle geschiedenis van de vele conflicten op de Kaukasus kun je dit beeld van de Tsjetsjeense man aan de kant schuiven als inhoudsloze folklore: holle frases, die mensen in schaamteculturen gebruiken als ze de schone schijn willen ophouden.
Maar dan treedt zo’n Roeslan Tsarni voor de camera’s. En ik zie een Tsjetsjeen, zoals ik er veel leerde kennen: vrij, onverschrokken, een man die strijdt voor z’n eer en die van zijn gezin. Hij wil niet vluchten voor de wandaden van zijn neven, maar is bereid om naar de nabestaanden van de slachtoffers te gaan, zei Tsarni: ‘I'm ready just to meet with them, I'm ready to bend in front of them, to kneel in front of them, seeking forgiveneness’. Vervolgens ging hij bij z’n buren langs om zich bij hen te verontschuldigden voor de overlast door alle media-aandacht.
Tsarni’s dramatische optreden was de welkome anti-pode bij de lafhartige aanslagen van Tamerlan en Dzjochar. In plaats van een verhaal over moslim-terreur, werd de geschiedenis van de aanslagen in Boston nu een verhaal over een verscheurde Tsjetsjeense familie. Een familie, die in z’n radicalisme en in z’n mate van ontworteling, symbool staat voor de tragische geschiedenis van het Tsjetsjeense volk
Gedeporteerd
De Tsjetsjenen werden onder Stalin wegens hun onverzettelijkheid – en ten koste van vele duizenden doden – gedeporteerd en later onder Jeltsin en Poetin deels uitgeroeid. Een gevolg van de Tsjetsjeense oorlogen in de jaren ‘90 is dat de jongste generaties, waartoe ook Tamerlan en Dzjochar Tsarnajev behoren, deels radicaliseerden en hun toevlucht zochten in islamitische heilsprofetieën en moslim-terrorisme.
De meeste mensen die naar Roeslan Tsarni keken en luisterden weten waarschijnlijk niets over het lot van de Tsjetsjenen en over wat die eeuwen van verzet, deportatie, oorlog en destructie met dit Kaukasische volk hebben gedaan. Maar zij vingen wel een glimp op van wat het betekent om een Tsjetsjeens-Amerikaanse man te zijn, die ongewild verwikkeld is geraakt in de desastreuze en ontwrichtende gevolgen van die geschiedenis. En die nu rekenschap moet afleggen, voor de schande die over zijn familie is gebracht.
Meer van Wierd Duk? Neem een abonnement!
