Zeven jaar al strijden de Houthi’s tegen Saoedi-Arabië, de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) en de door de Houthi’s verjaagde regering om hegemonie over Jemen. Met als resultaat een gefragmenteerd land, naar schatting bijna vierhonderdduizend dodelijke slachtoffers, vele miljoenen vluchtelingen en een bevolking die voor driekwart afhankelijk is van hulp uit de Jemenitische diaspora, aangevuld door internationale hulporganisaties.
Hegemonie
Afgelopen winter leek de strijd om de Jemenitische hegemonie in het voordeel van de Houthi’s uit te vallen. Na bijna een jaar van tomeloze aanvallen stond Ansarallah -’de volgers van God’, zoals de Houthi’s zichzelf noemen- in november 2021 voor de poorten van de stad Marib, belangrijk vanwege de olie- en gasvelden in het achterland. Totdat de VAE een sterk Jemenitisch regiment uit het zuiden van Jemen herbewapende en naar het front om Marib stuurde.
Gedekt door Saoedische luchtsteun maakte het regiment een opmerkelijk snel einde aan de opmars van de Houthi’s, die plots teruggeslagen werden tot posities van een jaar eerder. Het noordelijke Houthibewind nam vervolgens wraak door het sturen van drones en raketten naar Abu Dhabi en Saoedi-Arabië. Vooral in de Emiraatse politiek en zakenwereld leidde dat tot redelijk veel paniek.
Spiraal van geweld
Hevige Saoedische bombardementen op hoofdstad Sana’a lokten vervolgens een soortgelijke raketaanval uit op de Saoedische havenstad Jeddah, eind maart, aan de vooravond van de Formule 1. De bolides reden er hun proefrondjes tegen een decor van vlammende oliebassins. Met veel moeite werden de coureurs overgehaald de volgende dag toch hun race te rijden.
De spiraal van geweld werd daags erna doorbroken met het ramadanbestand, vernoemd naar de islamitische vastenmaand ramadan die in april zou beginnen en traditioneel een periode is waarin wapens zwijgen. Na verkennende gesprekken kondigden op 29 maart de Saoedies het bestand af, kort erna door de Houthi’s bekrachtigd. Op 1 april kwam de Noorse VN-gezant Hans Grundberg met de afspraken naar buiten.
Gewapende vrede
Twee maanden lang bleven zowel Saoedische vliegtuigen als Jemenitische drones en raketten aan de grond. Grootschalige gevechten op de grond bleven eveneens uit. Wel waren er dagelijks meldingen van schermutselingen aan de verschillende fronten in Jemen, met name rond Marib, Taiz en Habs. Ook waren er dagelijkse meldingen van spionerende drones en van troepenverplaatsingen.
Meermaals werden krijgsgevangen uitgewisseld, al claimden de Houthi’s dat zij behalve een handvol echte krijgsgevangen vooral delinquenten en migranten terug ontvingen. Heropening van de luchthaven van Sana’a -een ander onderdeel van het bestand- zorgde voor onenigheid over de geldigheid van Houthi-paspoorten, maar lukte uiteindelijk ook.
Verlichte blokkade
Twee commerciële vluchten per week verbinden Sana’a -na zeven jaar luchtblokkade- nu met de buitenwereld. Aanvankelijk was dat alleen met de Jordaanse hoofdstad Amman, sinds een vlucht naar Cairo vanochtend is er ook een lijntje naar Egypte. Van de zestien afgesproken vluchten zijn er nu zeven uitgevoerd.
De Saoedische coalitie hief ook de zeeblokkade gedeeltelijk op. Schepen vol brandstof die maanden voor anker lagen meerden begin april aan in havenstad Hodeidah, om daar eindelijk hun diesel te lossen. Dat zorgde voor grote opluchting in Noord-Jemen, waar mensen soms hele dagen in rijen voor tankstations doorbrengen.
Lobby voor vrede
In een brief aan alle strijdende partijen omschrijven ook de gezamenlijke hulporganisaties de afgelopen twee maanden daarom als een zucht van verlichting. Ze roepen de strijdende partijen in dezelfde brief met klem op het bestand te verlengen. Gisteren brachten de Europese ambassadeurs daartoe al een bezoek aan Aden, de Jemenitische havenstad waar de verjaagde regering kantoor houdt.
Die regering onderging tijdens het bestand overigens een complete gedaanteverwisseling; op een conferentie in de Saoedische hoofdstad Riyad werden president Hadi en vice-president Mohsen inclusief hun hofhoudingen door de Saoedische organisatoren afgezet en vervangen door acht nieuwe bestuurders: zes regionale krijgsheren, met twee niet-militaire bestuurders aan het hoofd. De hoop van de Saoedies en Emirati’s is dat de nieuwe regering de oppositie tegen de Houthi’s eindelijk kan verenigen.
Houthi’s moeten Taiz vrijgeven
Gisteren overlegde VN-afgezant Hans Grunberg in de Omaanse hoofdstad Muscat met de afgezant van de Houthi’s. De Saoedische minister van buitenlandse zaken overlegde intussen met zijn Amerikaanse ambtgenoot Blinken. Vanochtend werd bekend dat partijen positief zijn over een verlenging van het bestand, met twee maanden, tot 2 augustus. Morgen, donderdag 2 juni, zou VN-gezant Grundberg de nieuwe afspraken wereldkundig maken.
Voorwaarde is wel dat de Houthi’s zich terugtrekken van strategische posities rond de stad Taiz, Jemens derde stad. Taiz ligt aan het eind van de bergketen die het noordelijk deel van Jemen kenmerkt, en daarmee precies op de scheidslijn tussen Noord en Zuid. In Taiz zelf heersen diverse salafistische strijdgroepen, scherpschutters van de Houthi’s schieten vanaf omringende bergtoppen op alles wat beweegt. Gevolg is dat burgers alleen via omwegen kunnen uitreizen, en er soms dagen over doen alleen al aan de andere kant van de stad te komen.
Landmijnen
De terugtrekking uit Taiz van de Houthi’s was afgesproken al in het eerdere ramadanbestand, maar niet nageleefd. Zelfs in de Stockholm akkoorden -een eerder, half geslaagd bestand in 2018- stond het vrijgeven van de wegen als voorwaarde, die nooit werd nageleefd door de Houthi’s. Om het nieuwe bestand succesvol te maken zullen de Houthi’s nu toch echt moeten bewegen in Taiz, vinden hun tegenstanders.
Veel vertrouwen is er sowieso niet in de Houthi’s, die vaak terugkomen op afspraken om nieuwe concessies te kunnen eisen. Afspraak is verder dat partijen kaarten uitwisselen waarop landmijnen staan aangegeven, ook daar laten de Houthi’s -die overal mijnen achterlaten- verstek gaan. Landmijnen maken in Jemen veel slachtoffers, met name onder kinderen. The Yemen Landmine Monitor meldt de afgelopen 72 uur zeventien slachtoffers, waaronder acht doden.
Veel wantrouwen jegens de Houthi’s ook vanwege een nieuwe ronde zomerkampen, waarop de Jemenitische jeugd geïndoctrineerd en klaar gemaakt wordt voor de strijd tegen bezetters, ondanks het tekenen van een overeenkomst om een einde te maken aan kindsoldaten. Volgens rapporten betrokken de Houthi’s de afgelopen zeven jaar ruim twaalfduizend kinderen bij hun strijd, waarbij de afgelopen twee jaar tweeduizend kinderen dodelijk gewond raakten.
Lekke olietanker
Belangrijk is een nieuw bestand verder voor het opruimen van een verroeste olietanker voor de kust van Jemen, een dreigende ramp voor zowel het leven in zee als de verschillende bevolkingen langs de Rode Zee. Parallel aan het ramadanbestand sloten Houthi’s en VN eind maart een overeenkomst om de tanker leeg te pompen in een nieuwe, tijdelijke tanker, waarbij de VN alle kosten op zich zou nemen. Een donorconferentie bracht aanvankelijk slechts de helft van de benodigde 80 miljoen dollar op, maar sindsdien is dat bedrag gestaag opgelopen en heeft Koeweit de vervangende tanker geschonken.
Probleem bij de operatie is de belofte aan de Houthi’s om een vervangende exportlocatie voor olie te leveren, die nog eens zestig miljoen zou kosten. Omdat de Houthi’s helemaal geen olie hebben om te exporteren riekt dit volgens tegenstanders -Saoedies, de verjaagde regering- naar corruptie. Om de operatie alsnog van de grond te trekken belde de Nederlands minister van Buitenlandse zaken Wopke Hoekstra vanochtend met zijn Saoedische collega.
Diaspora
Intussen weten Jemenieten Nederland steeds beter te vinden. In het eerste kwartaal dienden 525 Jemenieten hun eerste asielaanvraag en arriveerden er 90 nareizigers (familie) in nederland. Die komen bij de 3777 Jemenieten die volgens het CBS al per 1 januari in Nederland zijn. Dat waren er in 1996 nog 165, in 2002 491 en tien jaar geleden 625. Pas in 2018 kwam de migratie goed op gang. Amsterdam kent nu twee Jemenitische restaurants, ook in Den Haag zijn er precies twee, waar het overigens heerlijk eten is.
